حضرت امام محمد باقر علیه السلام پنجمین امام شیعیان در روز جمعه اول ماه رجب سال پنجاه و هفت هجری قمری در مدینه طیبه متولّد شد. 
امام باقر علیه السلام در جریان نهضت امام حسین علیه السلام همراه جدّش به کربلا آمد. درآن وقت سه سال و نیم از عمر شریفش گذشته بود. 

آن حضرت پس از امام سجادعلیه السلام حدود نوزده سال،امامت و رهبری شیعیان را به عهده داشت و در روز دوشنبه هفتم ذیحجه سال صد و چهارده هجری قمری در سن پنجاه و هفت سالگی به شهادت رسیدند. 

به مناسبت شهادت امام محمد باقر علیه السلام تعدادی از اشعار آئینی را باهم می خوانیم:

غلامرضا سازگار

کسی که بود شکافنده‌ی تمام علوم
هزار حیف که از زهر کینه شد مسموم

سر تو باد سلامت یا رسول ‌الله
وصّی پنجم تو کشته شد، ولی مظلوم

گهی به زخم زبان قلب حضرتش خستند
گهی به خانه‌اش از کینه خصم برد هجوم

بسان مادر و آباء رنج دیده‌ی خویش
همیشه بود ز حقّ و حقوق خود محروم

به غربت علی و خاندان او سوگند
امام ما ز جهان رفت با دلی مغموم

هماره قصۀ مظلومی‌اش به خاک بقیع
بُود ز غربت قبرش برای ما معلوم

ز دردهای نهانی که بود در دل او
کسی نداشت خبر غیر خالق قیّوم

حیات او همه با درد و رنج و غصه گذشت
که بود ظلم به اولاد مصطفی مرسوم

نه طاقت است زبان را به وصف غم‌هایش
نه قدرت است قلم را که تا کند مرقوم

بگو به امت اسلام، این سخن “میثم”
به مرگ حضرت باقر یتیم گشت علوم

ادامه »

زائران بیت الله الحرام در حالی مدینه را به قصد انجام دادن مناسک حج ترک می کنند که مزار بی شمع و چراغ امام باقر(علیه السلام) در غربت و ماتم دو چندان می کند.

اگر چه اهل بیت فرمودند «ان قبورنا فی قلوب محبینا» یعنی مزارهای ما در دل های دوستداران ماست ولی غربت زیارتگاه چهار ستاره پرفروغ امامت در قبرستان بقیع داستانی دیگر از مظلومیت ائمه معصومین(علیهم السلام) است؛ به ویژه امام پنجم شیعیان که در شب شهادتش، زائران بیت الله الحرام برای انجام مناسک حج عازم صحرای عرفات می شوند. امام باقر(علیه السلام) فرزند امام سجاد (علیه السلام) به عنوان پایه گذار انقلاب فرهنگی شیعه در اول ماه رجب سال ۵۷ هجری در مدینه دیده به جهان گشود و طی ۵۷ سال عمر مبارک خود به نشر معارف اسلام پرداختند. باقر العلوم لقبی است که پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله) به آن حضرت دادند. چون رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به «جابر بن عبدالله انصاری» فرمود:‌ ای جابر، تو زنده می مانی و مردی از اولاد حسین را که نامش محمد است؛ ملاقات می کنی که او علم انبیا را می شکافد و هنگامی که او را دیدی سلام مرا به او برسان. آن حضرت در حماسه کربلا سه سال بیشتر نداشتند و بعد از آن واقعه در مدت ۳۴ سال با پدر بزرگوار خود زندگی پرتلاطمی را پشت سر نهادند. مدت امامت آن حضرت ۱۹ سال بود و در هفتم ذیحجه سال ۱۱۴ هجری به دست ابراهیم بن ولید و به دستور هشام بن عبدالملک مسموم شده و به شهادت رسیدند

دل در جوشش ناب عرفه، وضو مي گيرد و در صحراي تفتيده عرفات، جاري مي شود. آن جا كه ايوان هزار نقش خداشناسي است. لب ها ترنم با طراوت دعا به خود گرفته و چشم ها امان خود را از بارش توبه، از دست داده اند. دل، بيقرار روح عرفات، حضرت اباعبدالله الحسين (ع) شده است. پنجره باران خورده چشم ها از ضريح اجابت، تصوير مي دهد و اين صحراي عرفات است كه با كلمات روحبخش دعاي امام حسين (ع) و اشك عاشقان او بر دامن خود اجابت را نقش مي كند. اشك و زمزمه ما را نيز بپذير، اي خداي عرفه.
 

عرفات نام جايگاهي است كه حاجيان در روز عرفه (نهم ذي الحجه) در آنجا توقف مي كنند و به دعا و نيايش مي پردازند و پس از برگزاري نماز ظهر و عصر به مكه مکرمه باز مي گردند و وجه تسميه آنرا چنين گفته اند كه جبرائيل عليه السلام هنگامي كه مناسك را به ابراهيم مي آموخت، چون به عرفه رسيد به او گفت ?عرفت? و او پاسخ داد آري، لذا به اين نام خوانده شد. و نيز گفته اند سبب آن اين است كه مردم از اين جايگاه به گناه خود اعتراف مي كنند و بعضي آن را جهت تحمل صبر و رنجي مي دانند كه براي رسيدن به آن بايد متحمل شد. چرا كه يكي از معاني ?عرف? صبر و شكيبايي و تحمل است. (1)
فَتَلَقي آدَمُ مِنْ رَبِّه كَلماتًُ فتابَ عَليهِ اِنَّه? هو التَّوابُ الرّحيمْ
آدم از پروردگارش كلماتي دريافت داشت و با آن به سوي خدا بازگشت و خداوند، توبه او را پذيرفت، چه او توبه پذير مهربان است.
طبق روايت امام صادق(ع)، آدم (ع) پس از خروج از جوار خداوند، و فرود به دنيا، چهل روز هر بامداد بر فرار كوه صفا با چشم گريان در حال سجود بود، جبرئيل بر آدم فرود آمد و پرسيد:
ـ چرا گريه مي كني اي آدم؟
ـ چگونه مي توانم گريه نكنم در حاليكه خداوند مرا از جوارش بيرون رانده و در دنيا فرود آورده است.
ـ اي آدم به درگاه خدا توبه كن و به سوي او بازگرد.
ـ چگونه توبه كنم؟
جبرئيل در روز هشتم ذيحجه آدم را به مني برد، آدم شب را در آنجا ماند. و صبح با جبرئيل به صحراي عرفات رفت، جبرئيل هنگام خروج از مكه، احرام بستن را به او ياد داد و به او لبيك گفتن را آموخت و چون بعد از ظهر روز عرفه فرا رسيد تلبيه را قطع كرد و به دستور جبرئيل غسل كرد و پس از نماز عصر، آدم را به وقوف در عرفات واداشت و كلماتي را كه از پروردگار دريافت كرده بود به وي تعليم داد، اين كلمات عبارت بودند از:
خداوندا با ستايشت تو را تسبيح مي گويم سُبحانَكَ اللهُمَ وَ بِحمدِك
جز تو خدايي نيست لا الهَ الاّ اَنْتْ
كار بد كردم و بخود ظلم نمودم عَمِلْتُ سوء وَ ظَلَمْتُ نَفْسي
به گناه خود اعتراف مي كنم وَ اِعْتَرِفْتُ بِذَنبي اِغْفرلي
تو مرا ببخش كه تو بخشنده مهرباني اِنَّكَ اَنْتَ اَلغَفور الرّحيمْ
آدم (ع) تا هنگام غروب آفتاب همچنان دستش رو به آسمان بلند بود و با تضرع اشك مي ريخت، وقتي كه آفتاب غروب كرد همراه جبرئيل روانه مشعر شد، و شب را در آنجا گذراند. و صبحگاهان در مشعر بپاخاست و در آنجا نيز با كلماتي به دعا پرداخت و به درگاه خداوند توبه گذاشت……

هفتم ذی الحجه سالروز شهادت امام محمد باقر(ع) است که به همین مناسبت نوشتاری مختص کودکان و نوجوانان در شناخت این امام همام تقدیم حضور علاقه مندان می گردد.

 * شهادت پنجمين امام

يک هفته از آخرين ماهِ سال 57 قمري گذشته بود که يه خبر تلخ، همه رو ناراحت کرد؛ روز هفتم ذي‏حجه بود که مردم و ياران امام باقر عليه‏السلام متوجه شدند دشمنان، امام باقر عليه‏السلام رو مسموم کردن و ايشون رو به شهادت رسوندن. الآن، سال‏هاي ساله که از اون اتفاق مي‏گذره، ولي هر وقت که ياد اون مي‏افتيم، ناراحت مي‏شيم و براي احترام به امامان و نشون دادن علاقه‏مون به اونا، پيراهن‏هاي مشکي رو تن خودمون مي‏کنيم و در مراسمي که به ياد اونا برگزار مي‏شه، شرکت مي‏کنيم. اين روز پر از غم و اندوه رو به شما بچه‏هاي خوب و دوستاي امام باقر عليه‏السلام، تسليت مي‏گم.

* زندگي‏نامه

امام باقر عليه السلام، فرزندِ امام سجاد عليه ‏السلام است. نام مادر ايشون، «فاطمه» است که دختر امام حسن مجتبي عليه ‏السلام است. امام باقر عليه‏ السلام، در روز سوم ماه صفر، در شهر مدينه به دنيا اومد و چون در علم و دانش، از همه مردم زمان خودشون، داناتر بود و رازهاي بزرگ علمي و مسايل پيچيده دانش رو کشف مي‏ کرد، به ايشون لقب «باقرالعلوم»، يعني کسي که عِلما رو مي‏ شکافهِ، دادن. امام باقر عليه‏ السلام، در جريان کربلا حضور داشتن و سن مبارک ايشون، چهار سال بود.

 * اخلاق امام

امام باقر عليه ‏السلام، هميشه لباس تميز به تن مي‏کردن، به خودشون عطر مي‏زدن، آروم و آهسته راه مي‏رفتن، هيچ وقت عصباني نمي‏ شدن و با همه مردم، با احترام برخورد مي‏ کردند. يکي از ويژگي‏هاي خيلي خوب امام باقر عليه‏ السلام اين بود که هر وقت به دوستاش نزديک مي‏شد، با اونا دست مي‏داد و مي‏فرمود: اين کار، دلا رو به هم نزديک‏تر و مهربون‏تر مي‏کنه و دشمني‏ ها رو از بين مي‏بره. همين اخلاق خوب امام بود که باعث مي‏شد تا مردم ايشونُ دوست داشته باشن و حتي اين برخوردهاي با محبت و احترام باعث مي‏شد که خيلي از کسايي که با ايشون بد بودن به ايشون احترام بذارن و حتي با اون حضرت دوست بشن.

 * شهادت امام

هشام، خليفه و حاکم زمانِ امام باقر عليه ‏السلام، يکي از نزديکا و دوستاشو مامور کرد تا امام باقر عليه ‏السلام رو شهيد کُنِه، اون مرد بدکار هم حضرت باقر عليه ‏السلام را مسموم کرد و باعث شد تا امام، در سن 57 سالگي، شهيد بشه. قبر نوراني حضرت باقر عليه‏ السلام، در کشور عربستان و تو شهر مدينه و قبرستون بقيع قرار داره. هر سال، حاجياي زيادي در اين قبرستون، بر سر مزار چهار امام غريبي که اون‏جا دفن شدن، حاضر مي‏شن. امام حسن مجتبي عليه‏ السلام، امام سجاد عليه السلام، امام باقر عليه‏ السلام و امام صادق عليه‏ السلام، چهار امامي هستن که در کنار هم و در قبرستون بقيع قرار دارن.

ادامه »

امام محمد باقر (علیه السلام)
 کتاب «امام محمدباقر (ع)» كه عنوان «تألیف: شیخ عباس قمی» را بر جلد خود دارد، در واقع، بازچاپ «باب هفتم» اثر مشهور «منتهی‌الآمال» نوشته مرحوم حاج شيخ عباس قمي است.

در باره کتاب:

آقا شیخ عباس قمی در کتاب «منتهی‌الآمال» ــ که نوشته‌اي پژوهشی درباره‌ زندگی چهارده معصوم (ع) است ــ با افق دیدی روشن، بیانی بدون ابهام، نثری روان و زیبا و با کمک گرفتن از اشعار فارسي و عربي در معرفی معصومان (ع)، خواننده عالم و عامي را آگاهي‌هايي بسيار مي‌بخشد. کتاب «امام محمدباقر (ع)» که «باب هفتم» منتهي‌الآمال را در بر مي‌گيرد، به معرفی امام پنجم اختصاص دارد.

مطالب :

اين كتاب، در هفت فصل به موضوع‌هايی چون تولد، نام و کنیه، فضايل و مناقب و مکارم اخلاق، معجزات، کلمات حکمت‌آمیز، وفات، اولاد و حکایات منسوب به آن حضرت پرداخته است.
در آغاز فصل نخست كتاب، با عنوان «در بیان ولادت و اسم و کنیت آن حضرت است» چنین مي‌خوانيم: «بدان که ولادت با سعادت آن حضرت روز دوشنبه سوم صفر یا در غره‌ی رجب سال پنجاه و هفت در مدینه منوره واقع شد و آن حضرت در واقعه کربلا حضور داشت و در آن وقت چهار سال از سن مبارکش گذشته بود، والده ماجده‌اش حضرت فاطمه دختر امام حسن مجتبی علیه‌السلام بود …» (ص ۷)

درباره نام و لقب و كنيه آن حضرت نيز مي‌خوانيم: «اسم شریف آن حضرت محمد و کنیت آن جناب ابوجعفر و القاب شریفه‌اش باقر و شاکر و هادی است و مشهورترین لقبهای آن حضرت باقر است …» (ص ۹)

ادامه »

جمله‌ای را از امیرالمؤمنین علیه‌الصّلاةوالسّلام مطرح می‌کنم که به وصیّت آن بزرگوار به اولاد و بازماندگانشان مربوط است و آن گونه که خود ایشان - بنا به نقل نهج‌البلاغه - در آن نوشته مرقوم کرده‌اند، مخاطب این وصیّت، همه‌ی کسانی هستند که این نامه و این وصیّت به آنها می‌رسد؛ یعنی ما هم مخاطب کلمات امیرالمؤمنین علیه‌الصّلاةوالسّلام هستیم. این همان وصیّت معروف است که بعد از یکی دو سطر می‌فرمایند: «اوصیکما و جمیع ولدی و اهلی و من بلغه کتابی بتقوی اللَّه و نظم امرکم و صلاح ذات بینکم».

(۱) تقریباً بیست مطلب در این وصیّت ذکر شده است. بدیهی است وصیّت یک انسان بزرگ، آن هم وقتی که در آخرین ساعات عمر او این وصیت نوشته می‌شود، شامل حسّاسترین مطالب به نظر اوست. امیرالمؤمنین علیه‌الصّلاةوالسّلام این وصیت را بعد از ضربت ابن‌ملجم نوشته‌اند؛ «لمّا ضربه ابن ملجم». تقریباً بیست مطلبی که در این وصیت آمده، مهم است. مطالب، درباره‌ی دنیاطلبی، قرآن، حج، جهاد، یتیمان،همسایگان و… است. دو مطلب از تقریباً بیست مطلب را انتخاب کرده‌ام تا امروز عرض کنم: یکی «نظم امرکم» و دوم «صلاح ذات بینکم»؛ یعنی ایجاد الفت میان برادران. از این‌جا می‌شود فهمید که این دو مطلب جزو مطالب بسیار مهم در نظر امیرالمؤمنین علیه‌الصّلاةوالسّلام است.

ادامه »

طبیعت انسان فراموشی است و این فراموشی البته از نعمت های خداست که اگر نبود، باقی ماندن تصویرهای درد و ناکامی در ذهن و استمرار احساس مصیبت و رنج در جان می توانست زندگی انسان را مختل سازد. در همین حال انسان برای زندگی خود در همه چیز نیازمند به خاطر سپردن و به یاد آوردن است، که اگر این توان و قدرت را نداشت در ساده ترین مسائل زندگی روزمره دچار مشکل می شد. تفاوت این جاست که فراموشی طبیعت انسان است - البته گاهی به صورت استثنایی نیازمند تلاش و کوشش برای از یادبردن می شود- و بر عکس، به خاطر سپردن تمرکز و کوشش ذهنی و فکری می خواهد- هرچند که گاهی این جا نیز استثنا وجود دارد- و اصل بر این است که به یادداشتن، عزم و قصد و تمرین و آموزش می خواهد.
شاید از همین رو در دستورات الهی به پیامبران و اولیای دین معمولا سخن از یادآوری و تذکر است، زیرا به طور طبیعی انسان وقتی در عرصه زندگی مادی قرار می گیرد و گرفتار دل مشغولی های خورد و خواب و زن وفرزند می‌شود به یادآوری نیاز پیدا می کند.یکی از چیزهایی که - مانند حقایق معرفتی و آغاز و انجام زندگی - باید به انسان یادآوری شود، واقعیت های تاریخی است. حتی کسانی که در متن رویدادهای تاریخی بوده و همه چیز را به چشم خود دیده و با تمام وجود لمس کرده اند، نیازمند تذکر و یادآوری هستند، چه رسد به نسل جدید و نوجوانان و جوانانی که آن روزها را درک نکرده اند و آن صحنه ها را شاهد نبوده اند!
دشمنی ها و دوستی ها، خیانت ها و صداقت ها، مهربانی ها و جنایت ها، غم ها و شادی ها و خلاصه لحظه به لحظه تجربه های متنوع و شگفت تاریخی این کشور و مردمانش چگونه باید به نسل های جدید برسد و برای نسل های قبلی یادآوری شود؟

سال هاست که دشمنان ما با استفاده از دقیق ترین ابزارها و شیوه های ارتباطی در رسانه های متنوع و رنگارنگ خود از فضای مجازی تا فیلم های سینمایی، روایت و قرائت خاص خود از واقعیت های تاریخی را عرضه می کنند و گاه نسخه‌ای کاملا متناقض را با جذابیت و اثرگذاری بسیار منتشر می‌سازند.

اگر دست روی دست بگذاریم و شتاب نکنیم، بی‌تردید نه تنها در ترسیم و نقل تاریخ انحراف‌های جدی صورت می گیرد، بلکه حتی جای دوست و دشمن عوض می‌شود و جنایتکاران خود را به عنوان قربانی معرفی می کنند! چنان که امروز منافقان شکنجه گر و تروریست خود را با سیمایی کاملا متفاوت معرفی می کنند، در حالی که هنوز خون خاطرات قربانیان شان در ذهن و جان نسل ما خشک نشده است.

چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی فرصتی است تا به جای شعارها و تعارف های مرسوم قدم هایی آگاهانه و حساب شده برای یادآوری واقعیت های تاریخی برداریم، کاش این فرصت را از دست ندهیم!

فشار قبر بعد از مرگ، یکی از حقایقی است که در روایات زیادی به آن اشاره شده است. اما سئوال این است که فشار قبر چیست و به چه شکلی بر انسان وارد می شود. در پاسخ به این سئوال ابتدا بخشى از كتاب آيت الله شجاعى از شاگردان برجسته علامه طباطبايى را مى آوريم:

«عالم برزخ در عين آنكه باطن عالم ماده و محيط بر آن است ولى داراى احكام، آثار و معيارهايى غير از احكام و آثار نظام دنيوى است. از اين رو، انسان با ورود به عالم برزخ با نظام و معيارهاى جديد و ناشناخته اى مواجه مى شود. انسانى كه در زندگى دنيوى موفق به تجريد و انقطاع نشده و اسير دنيا و تعلقات آن است با داخل شدن به برزخ و مواجه شدن با آن احكام و آثار نه تنها با يك نظام ناشناخته روبرو شده بلكه با از دست دادن مأنوس هاى دنيوى، در وحشت مى افتد و با فقدان آنچه كه او با آنها مأنوس بوده و تنهايى خود را با آنها جبران كرده و هستى و بقاى خود را با آنها و در آنها مى ديد، در فشار قرار مى گيرد،

فشار ى كه توصيف كردنى نيست، وضعيتى معلق توأم با وحشت و غربت، گويى در معرض خطر قرار گرفته و مثل اينكه خود را ندارد و در حال از دست دادن خويش است. اين وضعيت و حالات در بدو ورود دست به دست هم داده و دهشت، وحشت، سختى و فشار به خصوصى را براى انسان پيش مى آورد.

ادامه »

* اعتدال و میانه روی

اعتدال از ريشه عدل، به معني ميانه گيري ما بين دو حالتِ يك چيز از نظر كمّي و كيفي و تناسب برقرار كردن ميان آن دو است، چنانكه به روزها و شب هاي بهاري و پاييزي كه اندازه يكديگرند، «اعتدال بهاري و پاييزي» گفته مي شود.[1]

برگردان فارسي اعتدال «ميانه روي»‌ است كه بر پرهيز از افراط و تفريط در هر كاري اطلاق مي شود و واژه معادل عربي آن «اقتصاد» است كه در فرهنگ اسلامي كاربرد بيشتري دارد.

ضرورت اعتدال

نظام عالم بر اساس هندسه اي دقيق پي ريزي گشته است.

جهان چون چشم و گوش و خدو ابروست كه هر چيزي به جاي خويش نيكوست

همه پديده هاي عالم از بزرگترين كهكشان گرفته تا كوچكترين ذرات اتم، از قانون عادلانه خلقت كه «حقيقت» ناميده مي شود ـ پيروي مي كنند، به تعبير امام علي ـ عليه السلام ـ :

«…بِالحَق قاَمَتِ السَّمواتُ وَ‌ الارْضُ فيما بَيْنَ العِبادِ»[2]

آسمانها و زمين در ميان بندگان، به حق برپا شده است.

آفريننده حكيم «عالم تكوين» فرمانده تواناي «عالم تشريع» نيز هست؛

«وَ هُوَ‌ الَّذي فِي السَّماءِ اِلهٌ وَ فِي الْاَرضِ اِلهٌ وَ‌ هُوَ الْحَكيمُ الْعَظيمُ»[3]

و او كسي است كه در آسمان خداست و در زمين نيز خداست و او بسيار با حكمت و دانش است.

آفرينش انسان نيز از چنين قانوني پيروي مي كند و هرگز نارسايي و نوسان در اصل خلقت او وجود ندارد از او نيز خواسته شده كه هماهنگ با عالم آفرينش در صراط مستقيم «عدال ش:9658 2622 م ت و اعتدال» گام نهد و هيچ گاه به افراط و تفريط نگرايد. اميرمؤمنان ـ عليه السلام ـ مي فرمايد:

«عَليكَ بِالْقَصدِ فِي الاُموُرِ فَمَنْ عَدَلَ عَنِ الْقَصدِ‌ جارَ وَ مَنْ اَخَذَ بِهِ عَدَلَ»[4]

بر تو باد به ميانه روي در كارها؛ هر كس از ميانه روي روي گرداند، ستم مي كند و هر كس به آن چنگ زند، ‌عدالت ورزد.

ادامه »