مقدمه

رعایت یک دسته از صفات و ویژگی‌هایِ اخلاقی برای مبلّغین دینی لازم و ضروری است، به طوری که ترک آنها شایسته قشر مبلّغین نمی‌‏باشد.

این ویژگی‌ها را می‌‏شود تحت عنوان «بایسته‌‏های اخلاقی» مطرح کرد؛ در این مقاله به برخی از آنها که برگرفته از معارف دینی و آموزه‌های الهی دین مبین اسلام است تحت عنوان «واجب اخلاقی» اشاره می‌‏شود:

1. قصد قربت در تبلیغ

اخلاص، یکی از مهم‏ترین ارکان اثرگذاری در تبلیغات دینی است. اگر مبلّغ دینی تبلیغات خویش را صرفاً جهت رضایت خدا و یاری به دین الهی قرار دهد، موجب گرایش بیش‏تر مردم به دین می‌‏گردد و نصرت الهی در امر تبلیغ، شامل حال او خواهد شد.

در حدیث قدسی آمده است: «مَنْ کَانَ لِلَّهِ کَانَ اللَّهُ لَهُ؛[1] هر که برای خدا باشد، خدا هم برای او می‌‏شود.»

این سنّت الهی است که هر که در راه خدا قدم بردارد، خدا او را یاری خواهد کرد. آن عالم دینی که در تبلیغ دین، هدفی جز نجات مردم از شقاوت و نیل به سعادت ندارد و می‌‏خواهد جهت رضایت الهی به خلق خدا خدمت کند، خدا نیز او را یاری خواهد کرد.

صفحات: 1· 2

مسجد بايد كانون جذب باشد و مثل يك آهنربا، جمعيت را به سوي خودش بكشاند نه اين كه مردم با كراهت و فقط به نيت بردن ثواب، دندان بر جگر گذاشته و به مسجد بيايند.

مسجد بايد براي همه قشرها جاذبه داشته باشد و افراد با شنيدن «حي علي الصلوة‌» ، واقعا براي نماز بشتابند. در «حي علي الصلوة‌» و «حي علي خير العمل‌» تعبير از حركت نيست بلكه شتاب است و شتاب، ب دون جاذبه نيست. بايد كاري كرد كه مردم به سوي مساجد شتاب كنند. براي رسيدن به اين مقصود مي‌توان و بايد برنامه‌هايي را پياده كرد:

1- نظافت
با ديدن هر تشكيلات و يا هر فردي اول چيزي كه نظر شما را به خود جلب مي‌كند، نظافت محل يا لباس و بدن و… است. متاسفانه مساجد ما نظافت لازم را ندارند. مساجد ما بايد مثل مسجدالحرام و مسجدالنبي كه امروزه به آن‌ها خوب رسيدگي مي‌شود، تميز و مرتب باشد.
در حديث آمده است: «من كنس مسجدا يوم الخميس ليلة الجمعه فاخرج منه التراب ما يضر في العين غفر له؛ كسي كه روز پنجشنبه (شب جمعه) مسجدي را جارو كند، پس به اندازه يك ذره خاك كه اگر در چشم رود، ضرر مي‌رساند، از مسجد خارج سازد، خداوند او را مي‌آمرزد.‌»
آيا معني اين حديث اين نيست كه به اندازه يك غبار هم نبايد در مسجد باشد؟ امام جماعت، متوليان، هيئت امنا و مديران مساجد بايد اولين وسوسه و دغدغه شان نظافت مسجد باشد. مساجد بزرگ بايد نظافت شبانه روزي داشته باشد نه هر روز يك مرتبه. بايد عده‌اي دائما در آن‌ها در حال نظافت باشند. و جاهاي ديگر نيز بايد مرتب نظافت شود.
شما مي‌خواهيد جوان را از دانشگاه به مسجد بكشانيد، سجده كه مي‌كند، بوي عرق‌هاي پايي كه قبلا روي اين فرش بوده است و ماه‌ها شسته نشده، او را آزار مي‌دهد. اين مسجد چه جاذبه‌اي دارد؟

صفحات: 1· 2

کتاب «چهل داستان و چهل حديث» اثری از آقای عبدالله صالحی است که برای هر کدام از 14 معصوم در کتابی مستقل، به بیان داستان های گوناگون پرداخته که منتخبی از این داستان ها در شماره های گوناگون تقدیم علاقمندان می گردد.

* روش برخورد با مردم

مرحوم شيخ طوسى رضوان اللّه تعالى عليه در كتاب رجال خود آورده است:

در يكى از روزها، عدّه اى از دوستان امام رضا عليه السلام در منزل آن حضرت گرد يكديگر جمع شده بودند و يونس بن عبدالرّحمن نيز كه از افراد مورد اعتماد حضرت و از شخصيّت هاى ارزنده بود، در جمع ايشان حضور داشت .

هنگامى كه آنان مشغول صحبت و مذاكره بودند، ناگهان گروهى از اهالى بصره اجازه ورود خواستند.

امام عليه السلام ، به يونس فرمود: داخل فلان اتاق برو و مواظب باش هيچ گونه عكس العملى از خود نشان ندهى؛ مگر آن كه به تو اجازه داده شود.

آن گاه اجازه فرمود و اهالى بصره وارد شدند و بر عليه يونس ، به سخن چينى و ناسزاگوئى آغاز كردند.

و در اين بين حضرت رضا عليه السلام سر مبارك خود را پائين انداخته بود و هيچ سخنى نمى فرمود؛ و نيز عكس العملى ننمود تا آن كه بلند شدند و ضمن خداحافظى از نزد حضرت خارج گشتند.

بعد از آن ، حضرت اجازه فرمود تا يونس از اتاق بيرون آيد.

يونس با حالتى غمگين و چشمى گريان وارد شد و حضرت را مخاطب قرار داد و اظهار داشت :

ياابن رسول اللّه ! من فدايت گردم ، با چنين افرادى من معاشرت دارم ، در حالى كه نمى دانستم درباره من چنين خواهند گفت ؛ و چنين نسبت هائى را به من مى دهند.

امام رضا عليه السلام با ملاطفت ، يونس بن عبدالرّحمان را مورد خطاب قرار داد و فرمود: اى يونس ! غمگين مباش ، مردم هر چه مى خواهند بگويند، اين گونه مسائل و صحبت ها اهميّتى ندارد، زمانى كه امام تو، از تو راضى و خوشنود باشد هيچ جاى نگرانى و ناراحتى وچود ندارد.

اى يونس ! سعى كن ، هميشه با مردم به مقدار كمال و معرفت آن ها سخن بگوئى و معارف الهى را براى آن ها بيان نمائى .

و از طرح و بيان آن مطالب و مسائلى كه نمى فهمند و درك نمى كنند، خوددارى كن .

اى يونس ! هنگامى كه تو دُرّ گرانبهائى را در دست خويش دارى و مردم بگويند كه سنگ يا كلوخى در دست تو است ؛ و يا آن كه سنگى در دست تو باشد و مردم بگويند كه درّ گرانبهائى در دست دارى ، چنين گفتارى چه تأثيرى در اعتقادات و افكار تو خواهد داشت ؟

و آيا از چنين افكار و گفتار مردم ، سود و يا زيانى بر تو وارد مى شود؟!

يونس با فرمايشات حضرت آرامش يافت و اظهار داشت: خير، سخنان ايشان هيچ اهميّتى برايم ندارد.

امام رضا عليه السلام مجدّدا او را مخاطب قرار داد و فرمود:

اى يونس، بنابراين چنانچه راه صحيح را شناخته ، همچنين حقيقت را درك كرده باشى ؛ و نيز امامت از تو راضى باشد، نبايد افكار و گفتار مردم در روحيّه، اعتقادات و افكار تو كمترين تأثيرى داشته باشد؛ مردم هر چه مى خواهند، بگويند.

موضوعی که اخیراً مقام معظم رهبری(مدظله العالی) درباره آن صحبت کردند و نگرانی خود را از آن اعلان فرمودند، موضوع «امضای سند 2030» است[1] که توسط بعضی از دولت‌مردان امضا و پس از تصویب در هیئت دولت، جهت اجرا ابلاغ گردید.

عده زیادی از این سند بی‌اطلاعند و سؤال می‌کنند که این سند چیست؟ در این سند مطالبی آمده است که در ابتدای امر به  نظر می‌رسد سندِ خوبی است و مشکل خاصی ندارد؛ ولی اگر در بندهای آن بیش‌تر دقت شود، روشن می‌گردد که یک سند بسیار خطرناک و فاجعه‌بار است. از آنجا که این سند خیلی طولانی است، به بخشهایی از آن اشاره می‌کنیم:

- در این سند ایران متعهد می‌شود که بخشی از ارزشهای دینی خود را کنار گذارد و یا از آنها فاصله بگیرد؛

- برخی آموزه‌ها و قوانین اسلامی در کتابهای درسی به سبب پذیرش برابری جنسیتی باید حذف شود؛

- اعلامیه جهانی حقوق بشر در تمام سطوح آموزشی باید آموزش داده شود. این در حالی است که موارد متعددی از این اعلامیه با ارزشهای دینی ما کاملاً مغایرت دارد؛

- آموزش قوانین شهروندی بحث بعدی است. البته مراد از قوانین شهروندی، همان قوانینی است که در اروپا و آمریکا ساری و جاری است که حتی بعضی از کشورهای خارجی نیز به دلیل فرهنگ ملی خود و مشکلاتی که اجرای آن به وجود می‌آورد، حاضر به پذیرش آن نشدند. با آموزش این قوانین شهروندی، بسیاری از ارزشهای اخلاقی - اسلامی در سطح خانواده، مدرسه و در نهایت، در سطح حاکمیت کنار گذاشته می‌شود؛

- با عنوان پرهیز از خشونت در مراکز آموزشی، آموزش‌های مربوط به جهاد و شهادت و آموزشهای نظامی در تمام سیستمهای آموزشی باید حذف گردد و به دنبال آن بسیج دانش‌آموزی و دانشجویی و… بر اساس این سند از بین برود؛

- خشونت نسبت به گروه‌های غیر قانونی مانند فرقه ضالّه بهائیت و امثال اینها نفی و باید از آن پرهیز شود؛

صفحات: 1· 2

اگر مجتهدِ اعلم در مسأله ‌اى فتوا دهد، مقلّد آن مجتهد يعنى كسى كه از او تقليد مى‌ كند، نمى ‌تواند در آن مسأله به فتواى مجتهد ديگر عمل كند، ولى اگر فتوا ندهد و بفرمايد: احتياط آن است كه …
 

مسئله تقلید از مباحث مهم برای شیعیان است که از سال های گذشته تاکنون، اشکالات و شبهاتی پیرامون این موضوع مطرح شده؛ به همین منظور در شماره های متعدد، نکاتی خلاصه و مفید پیرامون این بحث ارائه خواهیم داد.

مسأله 7: اگر مجتهدِ اعلم در مسأله ‌اى فتوا دهد، مقلّد آن مجتهد يعنى كسى كه از او تقليد مى‌ كند، نمى ‌تواند در آن مسأله به فتواى مجتهد ديگر عمل كند، ولى اگر فتوا ندهد و بفرمايد: احتياط آن است كه فلان طور عمل شود،  مثلًا بفرمايد: احتياط آن است كه در ركعت سوم و چهارم نماز سه مرتبه تسبيحات اربعه يعنى: «سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُلِلّهِ وَ لا إِلهَ إِلّا اللّهُ وَ اللّهُ اكْبَرُ» بگويند، مقلد بايد يا به اين احتياط كه به آن احتياط واجب مى ‌گويند، عمل كند و سه مرتبه بگويد، يا بنابر احتياط واجب به فتواى مجتهدى كه علم او از مجتهد اعلم كمتر و از مجتهدهاى ديگر بيشتر است عمل نمايد، پس اگر او يك مرتبه گفتن را كافى بداند، مى‌تواند يك مرتبه بگويد و هم چنين است اگر مجتهد اعلم بفرمايد مسأله محلّ تأمّل يا محلّ اشكال است. (توضيح المسائل امام خميني عليه الرحمه )

يكي از شرائط مرجع تقليد، اعلم بودن او نسبت به مجتهدين ديگر است؛ پس اگر در مسئله اي فتوا دهد، بايد از او تقليد كرد؛ چراكه انسان در تقليد درصدد رسيدن به واقع و انجام تكليف الهي بوده و به علاوه در اين فكر است كه با دستورات الهي مخالفت نكند؛ لذا با تقليد صحيح به حجت شرعي دست پيدا مي كند و در مسير اطاعت الهي قرار مي گيرد و مجتهد اعلم كسي است اين مسير را از ديگران بهتر مي داند؛ لذا اگر در مسئله اي رأي و نظر داد بايد از او پيروي كند.

حال با اين اوصاف و با وجود فتواي مجتهد اعلم و تعارض و ناسازگاري فقهي فتواي او با فتواي غير اعلم اگر از مجتهد غير اعلم تقليد كند اين شك باقي مي ماند آيا با عمل به دستور غير اعلم تكليف ساقط شده است و آيا گفته او حجيت شرعي دارد؟

صفحات: 1· 2

رسول گرامی اسلام در یکی از سخنان نورانی خود عقل را برترین نعمت خداوند معرفی کردند که میان بندگان توزیع شده است.
 

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله) مَا قَسَمَ اللَّهُ لِلْعِبَادِ شَيْئاً أَفْضَلَ مِنَ الْعَقْل‏.

رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: خداوند چیزی برتر از عقل را میان بندگان توزیع نکرده است.

کافی، ج6، ص12