تا به حال درخت‌های بیابانی را دیده‌اید؟ در دل کویر می‌رویند و هیچ باغبانی نیست که به آنها رسیدگی کند، اما محکم و بادوام‌اند. برعکس درخت‌هایی که در باغستان‌ها می‌رویند و مدام تحت مراقبت و رسیدگی باغبان‌ها هستند، اگر مدتی به حال خود رها شوند، ممکن است به راحتی از بین بروند.
برعکس آنچه بسیاری از ما فکر می‌کنیم، انسان‌های موفق افرادی نیستند که در رفاه بزرگ شده‌اند؛ هیچ گاه به مشکل بزرگی در زندگی‌شان رو‌به‌رو نبوده یا زندگی آرامی داشته‌اند؛ بلکه افرادی بوده‌اند که هنر دست و پنجه نرم کردن با مشکلات و صبر و تحمل در برابر سختی‌های زندگی را داشته‌اند. این توانایی همان مفهومی است که در روان‌شناسی مثبت با عنوان «تاب‌آوری» مطرح می‌شود. روان‌شناس‌ها می‌گویند افراد «تاب‌آور» در هر شرایط سختی قرار بگیرند، باز هم دچار آسیب روانی نمی‌شوند، اما افراد تاب‌آور چه ویژگی‌هایی دارند که اینچنین مقاوم‌اند؟

ویژگی‌های افراد تاب‌آور

• بازیگوشی و کنجکاوی بچگانه: سوالات بسیاری می‌پرسند، می‌خواهند از هر چیزی سر در بیاروند، همچون کودکان از خودشان لذت می‌برند، همیشه و همه جا زمان خوشی دارند، از چیزها متعجب می‌شوند، تجربه می‌کنند، اشتباه می‌کنند، آسیب می‌بینند و می‌خندند.

• به طور مداوم از تجارت خود می‌آموزند: تجارب جدید و غیرمنتظره را سریعا درون‌سازی می‌کنند. از خود می‌پرسند: «نکته جدید یا درسی که می‌توانم بگیرم، چیست؟»

• سریعا خود را سازگار می‌کنند: به لحاظ هیجانی و ذهنی بسیار انعطاف‌پذیرند. با ویژگی‌های شخصیتی متناقض راحت هستند. می‌توانند قوی و لطیف، حساس و سخت، منطقی و شهودی، آرام و هیجانی و جدی و بازیگوش و … باشند.

• عزت نفس و اعتماد به نفس محکمی دارند: عزت نفس یعنی اینکه شما چه احساسی در مورد خودتان دارید. این احساس تعیین می‌کند که شما تا چه اندازه اشتباهاتی که برایتان رخ می‌دهد، یاد می‌گیرید. این احساس به شما اجازه می‌دهد که تایید و تحسین دریافت کنید و مانند سپری بر ضد عبارت‌های آسیب‌زا عمل می‌کند. اعتماد به نفس، اعتبار شما در مورد خودتان است. این احساس به شما اجازه می‌دهد تا پیش از این که منتظر تایید یا اطمینان دیگران باشید، خطر کنید.

• رابطه دوستانه یا عاشقانه خوبی دارند: پژوهش‌ها نشان می‌هند که مردم در شرایط کاری دشوار و تخریب‌کننده، اگر رابطۀ دوستانه یا خانواده دوست داشتنی داشته باشند، مقابله بیشتری در برابر اضطراب و فشارهای روانی دارند و احتمال مریضی کمتری می‌رود.

• احساسات خود را صادقانه بیان می‌کنند: می‌توانند خشم، عشق، تنفر، تحسین، غم و طیف وسیعی از هیجانات انسان را به شکلی صادقانه و باز تجربه کنند. هم چنین می‌توانند در شرایطی که لازم باشد، احساسات خود را به شکل آگاهانه فروبنشانند.

• انتظار دارند که کارها خوب پیش برود: آنها خوش‌بینی عمیقی دارند و به آینده امیدوارند. بدون یک نسخه از پیش تعیین شده می‌تواند کار کنند و هنگام بحران ثبات خود را حفظ کنند.

• با دیگران همدلی نشان می‌دهند: می‌توانند دنیا را از نظر دیگران ببینند، حتی اگر مخالف آنها باشد.

• از شهود و حدس خلاق خود استفاده می‌کنند: آنها ازخود می‌پرسند: «احساسم به من چه می‌گوید؟ آیا رویاها معنایی دارند؟ اگر این کار را انجام دهم، چه می‌شود؟»

• از خود به خوبی دفاع می‌کنند: مقاومت می‌کنند، شکست و ناکامی را جبران می‌کنند، به راحتی گول نمی‌خورند، اگر لازم باشد، خود را کنار می‌کشند تا در امان باشند و از تدابیر دیگران استفاده می‌کنند، از دوستان خود کمک می‌خواهند.

• توانایی استفاده از موقعیت‌ها: آنها بدشناسی را تبدیل به خوش‌شانسی می‌کنند و توانمندی را از گرفتاری و سختی بدست می‌آورند. آنها وقتی در مورد تجربه‌ای سخت صحبت می‌کنند، می‌گویند: «اصلا دوست ندارم دوباره چنین تجربه‌ای داشته باشم، اما این تجربه یکی از آموزنده‌ترین و بهترین اتفاقاتی است که برای من افتاده است.»

• در هر دهه از زندگی بهتر و بهتر می‌شوند: آنها به شکل روزافزونی در زندگی شایستگی، ثبات و آزادی بیشتری را تجربه می‌کنند و از زندگی بیشتر و بیشتر لذت می‌برند. به طور کلی می‌توان گفت که کیفیت زندگی چنین افرادی صعودی و پیش‌رونده دارد. آنها از خود می‌پرسند که: «آیا امروز بهتر از گذشته می‌توانم با مشکلات زندگی کنار بیایم؟»

تاب‌آوری خصلتی ذاتی نیست؛ یعنی همه ما با پرورش ویژگی‌هایی که به آنها اشاره شد، می‌توانیم به این خصلت کاربردی دست پیدا کنیم. فقط به مدتی تمرین نیاز است. باید این را هنر را بیاموزیم که به مشکلات زندگی به چشم صحنه‌ای برای نبرد نگاه کنیم؛ نبردی که با تلاش و امید، مسلما پیروز آن خواهیم بود.