اربعین بازگشت کاروانی به کربلا پس از طی چهل روز سختی، دشواری و غمباری؛ کاروانی که در تصور برخی باید در اوج شکست باشد، اما اینک سرافراز و پیروز بازمی‌گردد؛ زهر شکست را در کام عبیدالله و یزید ریخته است. و در جهت نشان دادن حقیقت، قدرت ظالمانه آنان را به باد انتقاد گرفته و فریب و دروغ آنان را هویدا کرده است.
اربعین انتهای جاده اسارت است و ابتدای اسارت ستم. اگر نگاهی از جنس حقیقت آن سوی اربعین را می‌دید 33 هزار زنجیری را می‌دید که پیشاپیش آنان یزید، عبیدالله و عمرسعد در سلسله و غل بودند.
«بذل مهجته فیک لیستقذ عبادک عن الجهاله و حیره الضلاله» حسین خونش را در راه تو بخشید تا بندگان را از جهالت و سردرگمی گمراهانه رها کند. اربعین روز پایان حیرت، سردرگمی، بهت و ضلالت است. اربعین، روز باز کردن چشم‌هاست.
اربعین، ‌عدد کمال است؛ چهل سالگی سن کمال است و نقطه بعثت و برانگیختگی پیامبران؛ اربعین روز رسیدن به کمال است. کمال عاشورا، اربعین است؛ کمال همه رفتن‌ها، کمال همه تکاپوها و تلاش‌ها. کربلا در اربعین آینه به قله رسیدگانی است که 40 منزل تا مقصد را یک نفس و هم‌نفس می‌پیمایند و در این راه رخوت، سکون و عقبگرد نمی‌شناسند.
«و قد توازر علیه من غرته الدنیا و باع خظه بار ذل الادنی و شری آخرته بالثمن الاوکس و تغطرس و تردی فی هواه و اسخطک و اسخط نبیک و اطاع من عبادک اهل الشقاق و النفاق و حمله الاوزار المستوجبین النار فجاهدهم فیک صابرا محتسبا حتی سفک فی طاعتک دمه» در آن روز، تاریک دلانی مقابل حسین ایستادند که فریب‌خوردگان دنیا بودند و به فروترین و بی‌ارج‌ترین بها خود را فروخته و آخرت خویش را از سر غرور و حماقت به اندک قیمتی به حراج و تاراج سپرده بودند. فریب‌خوردگانی که واژگون در چاه هوس‌ها افتاده و خشم حسین(ع) و پیامبر(ص) را برانگیخته و به پیروی از بی‌آبرویان و دورویان، جهنم را بر دوش گرفتند و خون حسین(ع) را که صبورانه و عاشقانه مجاهدت می‌کرد، ریختند و حرمت حرمش را نامردمانه شکستند. لعنت وبال‌آمیز و سنگین بر آنان باد.
اربعین، روز برائت و بیزاری از این خصلت‌هاست. روز نفرت و بیزاری از هواپرستی، خودپرستی و دنیاپرستی است. اربعین روز دیدن ناکامی دنیازدگان است؛ روز فهم قیمت انسان. اربعین درک حظی است که باید از آخرت ببریم و این درک و حظ، بی‌خط کشیدن بر دنیای فریبناک ممکن نیست.
در عاشورا، خداوند میراث همه انبیا را به حسین(ع) بخشید. (و عطیته مواریث الانبیا) روز اربعین روز بخشیدن این میراث به تاریخ است. عاشورا نمایشگاه بخشش خدا به حسین و اربعین نمایشگاه بخشش حسین(ع) به انسان و تاریخ است.
اربعین همیشه «راهرو» ماندن است.