تلاش رهبران و نخبگان کشور براي سوق دادن حوزه و دانشگاه به سمت نيازها و اقتضائات حکومت ديني موجب آن شده است که در طي چهل سال گذشته بهره گيري از دانش در جهت اهداف و بنيادهاي ديني تلاش­ هاي دامنه داري را موجب شود. با اينکه هنوز سخن از اسلامي نشدن دانشگاهها به ميان مي­ آيد اما واقعيت آن است که دانشگاه در خدمت انقلاب و نظامي قرار گرفته است که اسلاميت و بنيادهاي ‌آن که در اصل دوم قانون اساسي نيز بدان تصريح شده مباني آن را تشکيل مي­دهد. از يک نظر علم در دانشگاه غربي فاقد مبدا و معاد است در حالي که علم در دانشگاه جمهوري اسلامي داراي مبدا و معاد است هرچند هنوز تا اسلامي شدن ماهيت و همه ابعاد دانشگاه فاصله وجود دارد؛ اما نمي­ توان بر خدمات گسترده دانشگاه به شکل گيري علم ديني چشم فروبست. از ميان تلقي ­هاي مختلف وحدت ميان حوزه و دانشگاه وحدت در هدف و آرمان و نيز تاسيس نهادهاي دانشگاهي با دروس حوزوي و دانشگاهي و نيز ارائه دروس ديني در همه دانشگاه ها موثرترين نمودهاي کارنامه چهل ساله وحدت حوزه و دانشگاه است.

انقلاب اسلامي در عصر حاضر بر پايه ايمان به خدا و کرامت انساني در عصري به پيروزي رسيد که دين و معنويت در غربت عجيبي به سر مي ­برد در ايران رژيم پهلوي با تکيه بر حمايت قدرت ­هاي غربي مواجهه با نمودهاي دين در صحنه زندگي و اجتماع و سياست را در صدر برنامه هاي خود قرار داده بود. نهاد دانشگاه اگرچه منشا پيشرفت ­هاي علمي و تربيت انسان­هاي موثري براي ترقي و توسعه کشور بود اما با توجه به همزماني تاسيس آن با محدوديت ­هاي گسترده بر سر راه آموزش ­هاي ديني و حوزوي در ابتداي امر در جهت مواجهه با نهاد دين تفسير مي­شد. در فضاي دانشگاه به تدريج نسلي از  ايمان باوران متدين و علاقه مند به حيات ديني شکل گرفت و آرام آرام فضاي را براي شکل گيري گفتمان مشترک هدف و جهت مشترک ميان دانشگاه و حوزه پديدار شد از ميان حوزه رهبراني آگاه و روشن انديش و انقلابي و از درون دانشگاه استادان و دانشجوياني آرمانخواه و در جستجوي احيا و قد برافراشتن دين ظهور کردند که با هدايت و رهبري عالمانه و تاريخي حضرت امام خيمني(ره) اين دو نيرو با هم متحد شده و با بسيج ميليوني مردم در راهپيمايي­ هاي عظيم سال 57 بساط رژيم پهلوي برچيده شد. شک نيست که تنها با اتحاد حوزه و دانشگاه، پيروزي انقلاب ميسر شد اما ساختن نظامي نو و برپاداشتن سياست و اقتصاد و فرهنگ در نهاد نوپاي جمهوري اسلامي بيش از به فروپاشي کشاندن رژيم پهلوي نيازمند اتحاد و همدلي حوزه و دانشگاه بود. اين امر سبب شد رهبر روشن بين انقلاب بر ضرورت نهادينه کردن اتحاد حوزه و دانشگاه به منزله دو نهاد اساسي موثر در نخبه سازي انقلاب تاکید ورزند. شهادت دکتر مفتح از مجموع شهيداني که مانند شهيد مطهري و بهشتي خود سمبل  وحدت حوزه و دانشگاه بودند براي نامگذاري روزي بدين نام مناسب مي­نمود. اکنون که قريب چهل سال از اين نامگذاري مي­ گذرد پرسش اين است که اساس وحدت حوزه و دانشگاه در ميدان عمل در چهل سال گذشته تا چه حد محقق شده است و از ميان نسبت­ هاي مختلف و تلقي ­هاي گوناگون از وحدت حوزه و دانشگاه در کدام عرصه­ ها و در چه ابعادي و با چه تعريفي از اتحاد در عمل رسيدن به اهداف وحدت حوزه و دانشگاه پي­گيري شده است.