لیله الرغائب، یا شب آرزوها؟؟
از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که فرمودند: از اولين شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبی است که فرشتگان آن را «لیلة الرغائب» مینامند. این نامگذاری به این جهت است که هنگامی که مقداری از شب گذشت، هیچ فرشتهای در آسمانها و زمین نمیماند مگر اینکه در کعبه و اطراف آن جمع میشوند. ( وسائل الشيعة؛ ج8؛ ص99)
مغالطه بزرگ در معنای لیله الرغائب
در طول سالیان اخیر اشتباه بزرگی در معنای لیله الرغائب پدید آمده و به اشتباه به اولین شب جمعه با عظمت ماه رجب «شب آرزوها» اطلاق میشود و منشأ آن کار غیر کارشناسی و تبلیغ آن در رسانه هاست.
اصولا «آرزو کردن دور و دراز» در آموزه های دینی ما به مذمت از آن یاد شده است تا جایی که حضرت علی علیه السلام در خطبه خود فرمودند: بیشترین چیزی که نسبت به آنها از شما می ترسم دو چیز است اول: پیروی از هوی و هوس؛ دوم: آروزهای دور و دراز (الكافي (ط - الإسلامية)؛ ج8؛ ص58) و در عوض آنچه سفارش زیاد و مورد تاکید قرار گرفته است داشتن حالتی بین «امید» به رحمت خداوند و «ترس» از عذاب اوست.
با دقت در معنای لغوی «رغائب» متوجه می شویم که «رغائب» جمع «رغیبة» است که به دو معنا استعمال می شود:
1- چیزی که مورد میل و رغبت مردم است. (المحيط في اللغة، ج5، ص 75)
2- بخشش کثیر و فراوان (المصباح المنير في غريب الشرح الكبير للرافعي، ج2، ص 231)
طریحی در معنای صلاه الرغائب می نویسد: نمازی است که به خاطر ثواب عظیم آن مردم به آن رغبت می کنند.( مجمع البحرين، ج2، ص 72)
بنابراین هیچ کدام از معانی آن ارتباطی با «آرزو» و «آروز کردن» ندارد بلکه معنای «لیلة الرغائب» این است که عبادت و راز و نیاز با خدا در این شب آن قدر عظمت دارد و دارای ثواب است که قلوب مومنین خداجو و عاشق رغبت دارند در این شب رحمت پس از نماز مغرب و گشودن روزه خويش، ساعتي را به اقامه نماز و استغفار و مناجات با پروردگارشان به سرآورند و بخشش و رحمت و مغفرت او را طلب کنند و پر واضح است که اینها همه غیر از آرزو کردن صرف است پس به مردم تلقین نکنیم که لیله الرغائب شب آروزهاست و هر کس در این شب آروز کند آروزیش برآورده خواهد شد.
برخی از اعمال وارده در لیلة الرغائبمرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی، در کتاب «المراقبات» خویش در مورد علت نامگذاری این شب چنین می نویسد:
«نخستین شب جمعه ماه رجب را “لیلة الرغائب” نامند زيرا در این شب فرشتگان بر زمین نزول میکنند.»
از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) روایت شده است که
فرمودند:
«از اولين شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبی است که فرشتگان آن را «لیلة الرغائب» مینامند. این نام گذاری به این جهت است که هنگامی که مقداری از شب گذشت، هیچ فرشتهای در آسمانها و زمین نمیماند مگر اینکه در کعبه و اطراف آن جمع میشوند.»
ايشان سپس درباره اعمال این شب می نویسد:
«بهتر است کسی که این حدیث را می شنود، در این شب، زیاد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تکلیفی را که آیه تحیت (سوره نساء، آیه 68) برای صلوات فرستادن به عهده ما گذاشته به اندازه توانایی انجام داده باشد.»
بعد از بیان روایت نبوی در مورد علت نامگذاری این شب، مینویسد: «اما کیفیت نماز لیلة الرغائب چنان است که روز پنجشنبه اوّل رجب را روزه میدارى و چون شب جمعه شد ميان نماز مغرب و عشاء، 12 رکعت نماز مى گزارى هر دو رکعت به یک سلام (یعنی دو رکعت، دو رکعت) و در هر رکعت از آن یک مرتبه سوره حمد و سه
مرتبه سوره قدر و 12 مرتبه سوره اخلاص مى خوانى و پس از اين 12 رکعت نماز، 70 بار مى گويى اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ النَّبِىِّ الْأُمِّىِّ وَعَلى آلِه، سپس به سجده مى روى و 70 مرتبه مى گويى سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوح، پس سر از سجده برمیدارى و 70 بار مى گويى رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِىُّ الأَعْظَم سپس باز به سجده مى روى و 70 بار مى گوئى سُبُّوحٌ قُدّوُسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوح و سپس حاجت خود را مىطلبى .» (المراقبات، اعمال ماه رجب المرجب و وسائل الشيعة ج8 ، ص99)
فضیلت نماز لیلة الرغائب
بنا بر فرموده حضرت رسول(ص)، اين نماز، نمازی است که اگر شخص آن را به جا آورد، پس از مرگ هنگامی که در قبر گذاشته شود خداوند تبارک و تعالی ثواب نمازش را به سوی او به بهترین صورت می فرستد تا همدم او شود و او را از تنهایی بیرون آورد. این شخص با روی گشاده و درخشان و زبانی شیوا و فصیح به ميت میگوید: ای حبیب و دوست من! بشارت باد تو را که از هر شدت و سختی نجات یافتی. میت میپرسد: تو کیستی؟ بهخدا سوگند که من چهرهای بهتر از روی تو ندیدهام و کلامی شیرینتر از کلام تو نشنیدهام و بویی بهتر از بوی تو نبويیدهام. آن شخص میگوید: من ثواب آن نمازم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردی. امشب نزد تو آمدهام تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور رستاخیز دمیده میشود من درعرصه قیامت، سایه بر سر تو خواهم افکند. پس خوشحال باش که هرگز خیر از تو معدوم نخواهد شد.(بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج95، باب 25 عمل خصوص ليلة الرغائب زائدا على أعمال مطلق ليالي شهر رجب …..، ص 395)