ما تا یك پایگاه فكری اعتقادی نداشته باشیم، از نظر مسائل اخلاقی، فقهی و حقوقی با مشكل جدی روبرو هستیم؛ بالأخره اینها زیر بنا می ‌خواهد، خود اینها رو بنا هستند، یك مبنای خاصی می ‌طلبند كه آن مبنا بتواند این بنا را تحمل بكند؛ یعنی احكام اخلاقی، احكام فقهی و احكام حقوقی همه اینها جزء فروع ‌اند که بالأخره یك اصولی را می ‌طلبند، این مطلب اول.

مطلب دوم این است كه ما موظفیم به انبیای الهی تأسی كنیم، راهی را كه آنها رفتند همان راه را برویم كه هم مبنای سالمی داشته باشیم، هم بنای استوار.

مطلب سوم این است كه ما اگر خواستیم ببینیم سیره انبیا، سنت انبیا و مكتب انبیا (علیهم الصلاة و علیهم السلام) چیست، بهترین سند قرآن كریم است كه مشخص كرده كه اینها از خدا چه خواستند و چطور زندگی را شروع كردند. قرآن كریم وقتی روش انبیا را بازگو می ‌كند، از وجود مبارك ابراهیم خلیل مثلاً شروع می ‌كنید می ‌بینید او اول از ذات اقدس الهی مبانی متقن دینی و توحیدی را طلب كرده است تا یك جهان بینی موحّدانه را تحصیل كرده باشد، بعد مسائل اخلاقی حقوقی و فقهی را، عرض كرد ﴿رَبِّ هَبْ لی حُكْماً وَ أَلْحِقْنی بِالصّالِحینَ﴾؛[1] آن حكم را و آن جهان بینی توحیدی را به من عطا بكن كه اگر آن عطا شد در حقیقت همان معرفت الهی و همان اصول دین، می‌تواند زیر بنای بسیاری از مسائل باشد. به وجود مبارك موسای كلیم (سلام الله علیه) که رسید فرمود: ﴿فَاسْتَمِعْ لِمَا یوحَی ٭ إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِی وَأَقِمِ الصَّلاَةَ لِذِكْرِی(۱٤)﴾؛[2] فرمود ببین چه چیزی به تو وحی می‌ شود، اولین مطلبی كه به تو وحی می‌شود جریان توحید است بعد مسئله عبادت و در بین عبادت نماز را اقامه بكن، برای اینكه به نام من و به یاد من باشی؛ یعنی آن معارف اعتقادی به وسیله عبادت سامان می ‌پذیرد، چه اینكه رو بنایی است بر اساس همان زیر بنا. وقتی نوبت به عیسای مسیح (سلام الله علیه) هم می ‌رسد، می‌بینید آن وجود مباركش اولین سخنی كه می‌ گوید این است ﴿إِنّی عَبْدُ اللّهِ﴾ بعد ﴿آتَانِی الْكِتَابَ وَجَعَلَنی نَبِیاً﴾،[3] اول مسئله اولوهیت خدا و پذیرش توحید الهی است بعد مسئله نبوت و كتاب و مانند آن است. [وقتی] نوبت به وجود مبارك پیامبر خاتم (علیه و علی آله آلاف التحیة و الثناء) می ‌رسد، فرمود: ﴿فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَ لِلْمُؤْمِنینَ﴾؛[4] اول بدان كه در جهان بیش از یك خدا نیست، خدایی هست و شریك هم ندارد، این را بدان! این علم بالأخره با براهین حاصل می‌شود، برای آنها با شهود حاصل می ‌شود، اما برای ما با دلیل حاصل می‌ شود ﴿فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ اللّهُ﴾ این اصل اول، بعد ﴿وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَلِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ﴾؛ هم برای خودت استغفار بكن و هم برای دیگران كه این می‌ شود فرع و آن می‌شود اصل.

[1]. سوره شعراء, آیه83.
[2]. سوره طه, آیات13 و 14.
[3]. سوره مریم, آیه30.
[4]. سوره محمد, آیه19.

حضرت آیت الله جوادی آملی دامت بركاته

 دیدار مسئولان آموزش و پرورش و امور تربیتی با حضرت استاد
تاریخ: 1385/03/11