مفهوم وسواس، به گونه ای محاصره شدن فرد را تداعی می کند. افراد وسواسی احساس اجبار به انجام دادن تکراری برخی امور می کنند و نیز احساس محدودیت روانی در خود دارند. معمولا وسواسی ها درباره اختلال خود هوشیار هستند و نیز آن را نوعی آسیب مرضی می دانند؛ یعنی وسواس را قبول ندارند و خود را شخصی می دانند که در حال تحمل وسواس است.وسواس، فکر یا تصویری است که با وجود اراده انسان، به هوشیاری او حمله، و شخص را به انجام دادن برخی کارها مجبور می کند و در او اضطراب گسترده ای برمی انگیزد.

انواع وسواس

تصویرهای وسواسی: برخی تصاویر، وقتی به ذهن شخص می آید، به او اضطراب بالایی می دهد و ذهن فرد را درگیر خود می سازد؛ مانند مادری که در صحنه تصادف فرزندش حاضر بوده و بعد از مدت ها هنوز تصاویر فرزند غرق به خونش در ذهن او می آید و می رود.

افکار وسواسی: برخی افکار، ماننده خوره به جان شخص می افتد و هر چند وقت یک بار به ذهن او حمله می کند؛ مثل فکر نجاست. این افکار ممکن است جنبه عمومی به خود بگیرد و اضطراب شخص را بسیار بالا ببرد مثل فکر نجاست همه چیز و همه جا و همه کس و همه ….

تردیدهای وسواسی: اشخاصی که تردیدهای وسواسی دارند، درباره گذشته و آینده دچار تردیدند. در مورد گذشته، دائم از خود درباره درست و غلط بودن اعمالی که قبلا انجام داده اند، می پرسند و درباره پیامدهایی که گذشته آنها در حال و آینده شان دارد، فکر می کنند و دچار تردید وسواسی در مورد آینده سبب می شود که فرد قدرت تصمیم گیری خود را از دست بدهد و زندگی بدون داشتن قدرت تصمیم گیری، یعنی یک زندگی فلج.

اعمال بی اختیار: نوع دیگری از انواع وسواس، اعمال بی اختیار است؛ اعمالی که فرد فکر می کند که اگر آنها را انجام ندهد، حادثه بدی اتفاق می افتد. فرد خود را مجبور به انجام دادن این رفتارها می بیند و برای کم کردن اضطراب و حالت درماندگی خود به انجام دادن مکرر آنها پناه می برد، حال آنکه فایده ای هم جز افزایش اضطراب او ندارد. مثال این نوع وسواس، شستن های مکرر دست با قصد برطرف کردن نجاست است؛ یا وارسی کردن های مکرر درب منزل به منظور مطمئن شدن از قفل بودن آن. لمس کردن تکراری اشیا هم از دیگر مصادیق این نوع وسواس است.

باید گفت که افکار وسواسی و اعمال بی اختیار معمولا با هم همراه هستند. اگر اعمال بی اختیاری که به آن اشاره شد، با افکار وسواسی همراه نباشد، به آن «رفتار آئینی» گفته می شود؛ مثلا کودکی که به خوابیدن روی رختخواب خود حساسیت بالایی دارد یا حتما باید در هنگام خواب، عروسکش کنارش باشد، دچار رفتار آئینی است که البته وجود آن تا این حد، مشکلی هم برای کودک ایجاد نخواهد کرد.

معرفی کتاب:

کتاب : وسواس، شناخت و راه های درمان نوشته علی محمد حیدری نراقی را برای مطالعه پیشنهاد می کنیم. ناشر : انتشارات میثم تمار-محل نشر : قم- سال نشر : 1388- صفحات : 199- قطع : رقعی