قبله، نماد توحيد و جهت و نشانه اسلام و اديان توحيدي است که اديان الهي را از ديگر آيينها جدا مي کند و به عبادتهاي آدمي رنگ خدايي مي دهد. خداوند براي هر امتي از امتهاي پيشين، قبله مخصوصي تعيين کرده است تا به هنگام نياز و نيايش، به سوي او متوجه شوند و از توجهات انحرافي در امان بمانند.

نخستين قبله
بيت المقدس، يکي از مقدسترين مکانهايي است که خاستگاه بسياري از پيامبران بزرگ الهي بوده است و در ادبيات اسلامي نيز جايگاه ويژه اي دارد. مسجدالاقصي را بايد يکي از مقدس ترين اماکن اسلامي براي مسلمانان جهان توصيف کرد. اين مسجد اولين قبله مسلمانان جايي که در دوران پيامبر گرامي اسلام حضرت محمد مصطفي(ص) ايشان به سوي اين مسجد به اذن خداوند نماز بپا مي داشتند و همچنين سومين حرم شريف پس از مسجد الحرام و مسجد النبي در مکه و مدينه است. مسجد الاقصي به گواه تاريخ نويسان دومين مسجد ساخته شده بر روي زمين پس از بيت الله الحرام محسوب مي شود. نقل است که حضرت آدم(ع) آنرا ساخته وزير بناي آنرا چهل سال پس از ساختن بيت الله الحرام بنا به دستور خداوند نهاده است. بنابراين صرف نظر از اعتقادات ديني ما مسلمانان، قدمت ساخت اين مسجد به بيش از يک هزار سال نيز سبب توجه جهاني به اين مسجد خواهد بود.
با توجه به موقعيت ممتاز و شرافت بيت المقدس، پيامبر گرامي اسلام(ص) پس از مبعوث شدن به نبوت، مدت سيزده ماه در شهر مقدس مکه به سوي آن نماز خواند. حضرت پس از مهاجرت از شهر مکه به مدينه و تشکيل حکومت اسلامي، به روش خود ادامه داد و تا مدتها نماز خود را به سوي قبله يهوديان (بيت المقدس) مي خواند. اين کار تا ميانه هاي ماه رجب سال دوم هجري ادامه داشت.

بهانه جويي يهوديان
پيامبر گرامي اسلام(ص) علاقه زيادي به خانه کعبه داشت. علت علاقه حضرت به کعبه را بايد در علاقه بسيار ايشان به حضرت ابراهيم(ع) و آثار او جست وجو کرد. افزون بر اين، کعبه قديمترين خانه توحيد بود. از سوي ديگر، حضرت مي دانست که بيت المقدس، قبله موقت مسلمانان است و آرزو داشت فرمان قبله بودن کعبه صادر و قبله نهايي تعيين شود. سرزنش ها و تحقيرهاي بيش از اندازه يهوديان مدينه نيز باعث شده بود تا اين انتظار به اوج خود برسد. اما از آنجا که حضرت تسليم دستور خداوند بود، اين تقاضا را بر زبان جاري نمي کرد. ايشان نيمه هاي شب از خانه بيرون مي آمد و به آسمان نگاه مي کرد و با نگاه هاي انتظار آميزش، نشان مي داد عشق و شوق فراواني در دل دارد.

پايان انتظار
پيامبر اعظم (ص) براي تغيير قبله مسلمانان لحظه شماري مي کرد و در انتظار نزول وحي خداوند بود. قرآن کريم لحظات انتظار را چنين بيان مي کند: «نگاه هاي معنادار تو را به آسمان مي بينم و تو را به سوي قبله اي که رضايتت را جلب کند برمي گردانيم». هفده ماه از ورود پيامبر به شهر مدينه گذشته بود که انتظار به پايان رسيد و دستور تغيير قبله صادر شد. اين دستور در روز پانزده رجب سال دوم هجري در حالي به پيامبر ابلاغ گرديد که حضرت، دو رکعت از نماز ظهر را در مسجد بني سالم به سوي بيت المقدس خوانده بود. در اين حال جبرئيل امين نازل شد و بازوان پيامبر را گرفت و حضرت را به سوي خانه کعبه برگرداند. زنان و مرداني هم که در مسجد به پيامبر اقتدا کرده بودند، از حضرت پيروي کردند و به طرف کعبه برگشتند و دو رکعت آخر را به سوي کعبه خواندند. از آن روز، کعبه به عنوان قبله مستقل مسلمانان اعلام گرديد. اين مسجد هم اکنون نيز در شهر مدينه باقي است و به مسجد ذوقبلتين (دو قبله اي) معروف است.

کعبه
خانه کعبه، شريف ترين مکان در روي زمين است که از سوي خداوند به عنوان پناهگاه و کانون امن اعلام و مقررات شديدي براي پرهيز از هر گونه درگيري و جنگ و خون ريزي در اين سرزمين مقدس وضع شده است؛ به گونه اي که نه تنها انسان ها از هر قشر و گروهي، بلکه حيوانات و پرندگان نيز در امنيت کامل به سر مي برند و هيچ کسي حق آزار آنها را ندارد.
از آيات قرآن کريم و روايات اهل بيت پيامبر و تاريخ اسلام استفاده مي شود که خانه کعبه، پيش از حضرت ابراهيم و حتي در زمان حضرت آدم بر پا بود. قرآن کريم مي فرمايد: «نخستين خانه اي که براي پرستش خداوند براي مردم ساخته شد، در سرزمين مکه بود». بر همين اساس، خانه کعبه کهن ترين مرکز توحيد و پرستش ذات خداوند و براي همه مردم شبه جزيره عربستان ارزشمند و قابل احترام بود.

به سوي مسجدالحرام
يکي از برکات تغيير قبله مسلمانان به طرف خانه کعبه، کوتاه شدن زبان مخالفان اسلام بود. يهوديان، مسلمانان را سرزنش مي کردند و مي گفتند: «ما در تورات خوانده بوديم که يکي از نشانه هاي پيامبر آخرالزمان، نماز خواندن به دو قبله است، در حالي که ما اين نشانه را در ايشان نمي بينيم.» با اين بيان، مسلمانان نيز به شک مي افتادند و پايه هاي حکومت اسلامي سست مي شد. از سوي ديگر، مشرکان نيز پيامبر اعظم(ص) را به فراموش کردن نخستين خانه توحيدي متهم مي کردند. تغيير قبله، زبان هر دو گروه مخالف اسلام را بست. قرآن کريم با اشاره به اين مطلب مهم مي فرمايد: اي پيامبر! از هر کجا خارج شدي، روي خود را به طرف مسجدالحرام کن تا مردم بهانه اي بر ضد شما نداشته باشند»