علامه حسن زاده آملي حفظه الله:

اين قهرمان علمى در جميع علوم مختلف منحصر به فرد بود،هيچ‌كدام از علماى معاصر را عديل ايشان در جامعيّت علوم و احاطه به آنها نديديم.اديبى بارع و صاحب قلمى وزين و رصين و محكم و سنجيده در علوم ادبى فارسى و عربى بود.به زبان‌هاى فرانسه،عبرى و تركى كاملا مسلط و به انگليسى به اندازۀ رفع احتياج آشنا بود.فقيهى مجتهد و جامع شرايط فقهى در حد كمال بود.فيلسوفى الهى و متبحّر و حكيمى متضلّع در حكمت متعاليه و مشّاء و اشراق بود.در علوم رياضى به خصوص در هيئت كم‌نظير بود.طبيبى بود كه قانون شيخ الرئيس و شرح اسباب را درس مى‌گفت و مخترع حاذقى كه با ذهن بلند نگر وقّاد خود برخى آلات رصدى در شناخت قبلۀ بلاد مختلف را اختراع نمود و محدّثى خبير كه از مشايخ حاملان روايت شمرده مى‌شد و رجالى ماهرى در درايت و تشخيص ثقات از ضعفا بود و مفسّرى متبحّر در تفسير قرآن كريم و علم قرائات بود.و بالجمله،هنگام اشاره به علمايى كه جامع علوم و فنون مختلف بودند مشار بالبنان است و آثار درخشان ايشان بهترين شاهد صدق بر آنچه بر اين قلم رانده شد،مى‌باشد.(1)

درسی از محضر استاد

علامه حسن‌زاده در کتاب دروس معرفت نفس می‌فرمایند:

نكته‌اى از پير دانايم جناب استاد علامه شعرانى- جانم به فدايش- حلقه گوش خاطرم است:

در مدرسه مروى تهران حجره داشتم و از آنجا به سه راه سيروس كه اكنون چهار راه سيروس است براى درس به منزل آن حضرت كه دانشگاه دانش‌پژوهان بوده تشرف مى‌يافتم. روزى از روزهاى زمستان كه برف سنگين و سهمگين تماشائى آن كوى و برزن را هموار كرده بود كه گوئى شاعر در وصف باريدن آن برف گفته:

در لحاف فلك افتاده شكاف

پنبه مى‌بارد از اين كهنه لحاف‌

براى حضور در مجلس درس، دو دل بودم، هم به لحاظ مراعات حال استاد و منزل آن جناب، و هم به لحاظ كسوت و وضع طلبگى خودم كه كوس «عاشقان كوى تو الفقر فخرى» مى‌زدم بالأخره روى شوق فطرى و ذوق جبلى به راه افتادم و برهه‌اى از زمان بر در سرايش مكث كردم و با انفعال، حلقه بر در زدم چون به حضورش مشرف شدم عذرخواهى كردم كه در چنين سرماى سوزان مزاحم شدم.

فرمودند: از مدرسه تا بدين جا آمده‌اى، آيا گدايان روزهاى پيش كه در كنار خيابانها و كوچه‌ها مى‌نشستند و گدائى مى‌كردند امروز را تعطيل كردند؟ عرض كردم: بازار كسب و كار آنان در چنين روزهاى سرد، گرم است. فرمودند: گداها دست از كارشان نكشيدند، ما چرا تعطيل كنيم و گدائى نكنيم(2)

(1). كيهان انديشه،ش ۴۵،ص ۸۱.

(2). دروس معرفت نفس، ص: ۲۹۱