الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ

کسانی که اموال خود را در شب و روز ، پنهان و آشکار ، انفاق می کنند ، آنها را در نزد پروردگارشان پاداشی است درخور مقامشان ، و ( در آخرت ) نه بیمی بر آنهاست و نه اندوهی خواهند داشت.

[تفسیر اثنی عشری]

الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ‌: آن کسانى که انفاق مى‌کنند مالهاى خود را در راه خدا به مستحقان، بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ: به شب و روز، سِرًّا وَ عَلانِیَةً: در نهانى و آشکارا. غرض استغراق اوقات است به اعطاى صدقات. فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ‌: براى ایشان است اجر و مزد صدقات ایشان نزد پروردگارشان که بهشت باقى و نعیم جاودانى است. به روایت صحیحه ثابت شده مراد قرب جوار الهى است که فى مقعد صدق عند ملیک مقتدر باشد. وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ‌: و ترسى نیست برایشان از فوت اجر و نقصان ثواب، وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ‌: و نه ایشان محزون و اندوهگین شوند از هیچ قسمتى.

تبصره: به اتفاق علماى خاصه و اکثر علماى عامه این آیه شریفه در شأن حضرت على بن ابى طالب علیه السّلام نازل شده. اما خاصه مانند:

اما عامه: واحدى، ثعلبى، خوارزمى، سدى، کلبى، زمخشرى، طافى، قشیرى، ماوردى، ابن المغازلى، ابن ابى الحدید و غیر ایشان روایت نموده‌اند از ابن عباس به یک مضمون که حضرت امیر المؤمنین على علیه السّلام از متاع دنیا بیش از چهار درهم نداشت. یک درهم را در شب انفاق نمود، یکى را در روز یکى را پنهانى و یکى آشکارا؛ پس آیه شریفه در باره آن حضرت نازل شد. «1»

«1» تفسیر مجمع البیان، جلد اوّل صفحه 388- تفسیر برهان، جلد اوّل، صفحه 257- تفسیر صافى، جلد اوّل، صفحه 301.

تفسیر اثنا عشرى، ج‌1، ص: 501

تتمه: شخص بصیر پس از تأمل به دیده انصاف، هر آینه دریابد و حکم نماید با وجود بودن چنین کسى که نزول این آیه و سایر آیات در شأن آن بزرگوار نازل شده، مقدم شدن دیگران در خلافت و امامت بعد از حضرت پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم تقدیم مفضول بر فاضل، و آن عقلا و شرعا و عرفا قبیح خواهد بود.

[تفسیر نور]

در تفاسیر صافى، مجمع‏البیان، قرطبى و کبیر فخررازى آمده که این آیه در شأن حضرت على علیه السلام نازل شده است. هنگامى که آن حضرت فقط چهار درهم ذخیره داشت، یک درهم را در روز، یک درهم را در شب، سومین آنرا مخفیانه، و چهارمین درهم را آشکارا در راه خدا انفاق نمود.

البته وعده‏ى این آیه، شامل همه کسانى مى‏شود که اینگونه عمل کنند. چنین افرادى نه از فقر و تنگدستى بیم دارند، چون به وعده‏هاى خداوند ایمان داشته و به او توکّل مى‏کنند، و نه بخاطر انفاق، اندوهگین مى‏شوند، چون به رضایت الهى و آثار اخروى انفاق توجّه دارند.

شاید دلیل آنکه «لیل» بر «نهار» ویا «سرّ» بر «علانیة» مقدّم شده است، آن باشد که انفاق‏هاى پنهانى در دل شب ارزش بیشترى دارد.

این آیه به منزله‏ى جمع‏بندى چهارده آیه گذشته است که درباره انفاق بحث مى‏کرد. موضوعى که هیچ موردى در قرآن اینگونه مفصّل بحث نشده است. آثار انفاق بر کسى پوشیده نیست، از جمله: تعدیل ثروت وکم شدن اختلافات طبقاتى، ایجاد محبّت، شکوفایى روح سخاوت و بالاتر از همه قرب به خداوند.

انفاق، علاوه بر انفاق مال و ثروت، شامل انفاقِ علم، آبرو و مقام نیز مى‏شود. کلمه‏ى انفاق، در لغت به معناى پر کردن گودال و در اصطلاح، به معناى پر کردن و بر طرف نمودن کمبودهاى مالى است.

یادآورى این نکته لازم است که توجّه اسلام به مسئله انفاق، به معناى گداپرورى و رواج تکدّى‏گرى نیست. زیرا در بسیارى از روایات، از کسانى که بدون داشتن نیاز، از دیگران درخواست کمک مى‏کنند، مذمّت شده واز سوى دیگر بهترین نوع انفاق، در اختیار قراردادن ابزار کار به جاى پول دادن، معرفى شده است.

منبع: پایگاه های اطلاع رسانی امام علی سلام الله علیه، تدبر، حرم حضرت امیرالمومنین سلام الله علیه، تبیان