اگر شخص مقدار آن را می‌داند همان مقدار را در صورت نومیدی از یافتن صاحبان آن با اجازه مرجع تقلید، صدقه بدهد، اگر مقدار آن را نمی‌داند به هر مقداری که یقین دارد، آن را صدقه بدهد. اگر مقدار را به هیچ وجه نمی‌داند باید یک پنجم مالی که در آن حرام قرار دارد را به نیت ادای وظیفه اعم از خمس و صدقه با اجازه مرجع تقلید صدقه بدهد.

اگر ورثه می‌دانند میان اموال میت مال حرام وجود دارد، چنانچه صاحبان شان را می‌شناسند اموال شان را به صاحبان آن‌ها بازگردانند، اگر صاحبان اموال را نمی‌شناسند و امکان شناسایی آن‌ها هم وجود ندارد باید با اجازه مرجع تقلید به مقداری که یقین دارند مال دیگران است را به فقرا صدقه بدهند، اگر مقدار را هم نمی‌دانند یک پنجم اموال را به با اجازه مرجع تقلید به نیت قصد ادای وظیفه اعم از خمس و صدقه به فقرا صدقه بدهند.

اگر میت وصیت کرده باشد که فلان مبلغ بابت رد مظالم بدهند، لازم است آن مبلغ را با اجازه مرجع تقلید به فقرا صدقه بدهند، در این صورت حتی اگر مقدار مال مورد وصیت بیش از ثلث مال میت باشد باید به آن عمل شود.
اگر میت وصیت کرده باشد که فلان مبلغ بابت رد مظالم بدهند، لازم است آن مبلغ را با اجازه مرجع تقلید به فقرا صدقه بدهند، در این صورت حتی اگر مقدار مال مورد وصیت بیش از ثلث مال میت باشد باید به آن عمل شود.

اگر ورثه نمی‌دانند که در مال میت مال حرامی وجود دارد یا نه؟ و میت وصیت هم نکرده باشد، ولی ورثه احتمال می‌دهند که در مال میت مال حرامی وجود داشته باشد، در این فرض لازم نیست چیزی بابت رد مظالم به فقرا صدقه بدهند، اما اگر به نیت رد مظالم و یا صدقه از جانب میت به فقرا اموالی را صدقه بدهند مستحب است.

منبع: ضیاء الصالحین

الکافی عن علیِّ بنِ أبی حمزةَ:کانَ لی صَدیقٌ مِن کُتّابِ بَنی اُمیّةَ فقالَ لی: استأذنْ لی عن أبی عبدِ اللّه ِ علیه السلام، فاسْتَأذَنتُ لَه علَیهِ، فأذِنَ لَه، فلَمّا أنْ دَخلَ سَلّمَ و جَلسَ، ثُمّ قالَ: جُعِلتُ فِداک، إنّی کنتُ فی دِیوانِ هولاءِ القَومِ فأصَبْتُ مِن دُنیاهُم مالاً کثیرا، و أغمَضتُ فی مَطالِبهِ ··· فهَل لی مَخرَجٌ مِنهُ؟ قالَ: إنْ قُلتُ لکَ تَفْعَلْ؟ قالَ: أفعَلُ. قالَ لَهُ: فاخْرُجْ مِن جمیعِ ما اکْتَسَبتَ فی دِیوانِهِم، فمَن عَرَفْتَ مِنهُم رَدَدْتَ علَیهِ مالَهُ، و مَن لَم تَعْرِفْ تَصَدّقْتَ بهِ، و أنا أضْمَنُ لکَ على اللّه ِ عزّ و جلّ الجَنّةَ. (الکافی: ۵/۱۰۶/۴، انظر تمام الحدیث)

الکافى ـ به نقل از على بن ابى حمزه ـ: دوستى داشتم که از دبیران بنى امیّه بود؛ به من گفت: از امام صادق علیه السلام براى من اجازه ملاقات بگیر. من از حضرت اجازه خواستم و ایشان اجازه داد. وقتى آن مرد به حضور حضرت رسید، سلام کرد و نشست و سپس گفت: فدایت شوم، من در دستگاه ادارى این جماعت کار مى کردم و از دنیاى آنان به مال و منال فراوانى رسیدم و براى به دست آوردن آن، چشم بر هم نهادم (به حلال و حرام توجّهى نکردم) ··· آیا راهى براى بیرون آمدن [از این وضع] دارم؟ فرمود: اگر برایت بگویم انجام مى دهى؟ عرض کرد: انجام مى دهم. فرمود: از تمام مال و ثروتى که در دستگاه ادارى آن‌ها به دست آورده اى خودت را خلاص کن. کسانى را که مى شناسى مالشان را به آن‌ها برگردان و کسانى را که نمى شناسى از طرفشان صدقه بده. در این صورت، من براى تو ضمانت مى کنم که خداوند عزّ و جلّ تو را به بهشت برد.

 منبع: ضیاء الصالحین

❖ دعای خروج از مظالم عباد :
در پایان مناسب می‌باشد دعایی را که سید بن طاوس (۵۸۹-۶۶۴) از إمام صادق (علیه السلام) در کتاب گران‌سنگ «اقبال الاعمال» پیرامون خروج از «مظالم عباد» ذکر کرده است مطرح نماییم:

«.. اللَّهُمَّ وَ أَیُّمَا عَبْدٍ مِنْ عِبَادِکَ أَوْ أَمَةٍ مِنْ إِمَائِکَ کَانَتْ لَهُ قِبَلِی مَظْلِمَةٌ ظَلَمْتُهُ بِهَا فِی مَالِهِ أَوْ سَمْعِهِ أَوْ بَصَرِهِ أَوْ قُوَّتِهِ وَ لَا أَسْتَطِیعُ رَدَّهَا عَلَیْهِ وَ لَا تَحِلَّتَهَا مِنْهُ فَأَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ أَنْ تُرْضِیَهُ عَنِّی بِمَا شِئْتَ ثُمَّ تَهَبَ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً یَا وَهَّابَ الْعَطَایَا وَ الْخَیْرِ اللَّهُمَّ وَ لَا تُخْرِجْنِی مِنَ الدُّنْیَا وَ لِأَحَدٍ فِی رَقَبَتِی تَبِعَةٌ وَ لَا ذَنْبٌ إِلَّا وَ قَدْ غَفَرْتَ ذَلِکَ لِی بِکَرَمِکَ وَ رَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین.»

در سفری كه چندی پیش با جمعی از مقامات استانی برای شركت در جشنواره راه ابریشم به سوریه داشتم بازدیدی نیز از مناطق جنگ زده لبنان و غزه در برنامه سفر قرار گرفت ، آنچه در پی می آید خاطرات آن صبح مه آلود و باران شتاب زده صبحگاهی و دلنوشته ای برای كودكان غزه و چكاوك هایی است كه صبح را با غرش بمب ها آغاز می كنند.

جنگ 33 روزه در لبنان تازه تمام شده بود اما آثار جنگ همچنان باقی آنقدر كه احساس میكردم هنوز صدای خمپاره ها را می شنوم و سایه وحشت راكت ها بالای سرم سنگینی می كند.

صبحگاهی كه از سفارت ایران در لبنان عازم مناطق بمباران شده بودیم صحنه هایی دلخراش و تكاندهنده و تمام آنچه رسانه ها به تصویر كشیده بودند قطره ای كوچك از اقیانوسی لبریز فاجعه و بیداد بود .

در آن بامداد مه آلود و خزان زده پائیزی و بارانی كه به شتاب از تندر ابر می جهید با خود می اندیشیدم قطعه ای موسیقی بسازم در ترسیم ددمنشیهای قابیل حسرت زده صهیونیسم بر هابیل برگزیده ی غزه و یادداشت ذیل باز سازی تصویری است از آنچه در قاب خاطراتم باز مانده و با خبرهای تلخ اخیر در هم آمیخته ، پایمردی ملتی مصصم به دفاع از تمامیت خویش است.

غزه خاور میانه ای در میانه ی دود و آتش، شهر سوخته آرزوهای كودكی كه كوچه باغ آرزوهایش جز شعله های خزان ستم هیچ رویایی ندارد، میعاد موسی با طور، منجنیق ابراهیم بر بیكرانه آتش نمرود.

غزه… آنجا كه دختران شبنم فروش ، كوزه به سیلاب اشك آكنده اند و نوعروسان گیسو به دوش، باده به غم پیمانه كرده اند ، حجله ها دجله ی خون است و گاهواره ها ، مسلخ غریبانه كودكانی كه در حسرت پستانك و آغوش مادر ، قنداقه به خون جگر پیراسته اند.

پ‍ژواك ضجه های مادران دل در مجمر داغ جوان گداخته و پیران دست و پای از دست داده ، آوای هیچستان به خاكستر نشسته در چین و شكن ستبر صخره های بلند جبالیا ، قاموس كهنه قانون جنگل كه سیاهی بیداد را در زوزه های موشك و تركش تكرار می كند ، فرح گم شده در سپیده دم رفح و چه غریبانه است اینجا آوای چلچه ای كه در تراكم دود و غبار باروت وشعله های خرمن سوز، شمیم گندمزارهای تازه سیراب و منظره آینه گون سپیدم را از خاطر برده است .

چه حزین است نغمه چكاوكهایی كه دیریست نفحات صبح را با غرش راكت ها و هجوم وحشیانه خمپاره ها به تلخی می آغازند.

غزه جغرافیایی سبز و كوچك اما بزرگتر از حجم تاریخ و سرخ تر از گلواژه های سرخ شهادت، كه قرنهای بسیار، بر دامان تاریخش مردان بزرگ پرورانده و اینك چشم انتظار آبی آسمانی است كه سالهاست پشت پرده غلیظ دود و آتش ، غریب مانده است.

قامت بلند نخلهایی كه به آزادی سر برافراشته و شولای سرفرازی بر خویش تافته اند و ستیغ قله هایی كه منیع و استوار، ایستادگی را فریاد می زنند، تا همیشه تاریخ مثنوی سرخ راشل كری را در كوچه های احساس رفح زمزمه خواهند كرد.

و بادبیزهای تاكستان بیت لاهیا و زهیر خریف گندمزارهای بیت حانون هرگز لالای گم شده پای گهواره های خالی و قنداقه های خونی كودكانی كه گرمی آتش گون گلوله ها سینه های كوچكشان را به شفق نشاند از خاطر نخواهند برد.

اشك شور بختی بیوه زنانی كه در نخستین شیب دره آوارگی ، در میان تل خاكستر و خاك ، طفل یتیم خویش را می خواباند و خود چشم بر سپیده صبحی كه پشت قافله شوم شب در رباط فلق باز مانده است ،پا به پای مهتاب بیدار می ماند.

غزه آنجا كه طنین الله اكبر از مناره های بلند آزادی بر می خیزد و در گستره ی لاجوردی آسمان تكبیرهای یكتا پرستی را فراتر از قیل و قال مرگبار خمپاره و موشك فریاد میزند.

غزه آنجا كه بر تار و پود فرشهای نیم بافته و پینه های بر دست نشسته پیران بادیه و بیوگان گوژ پشت ساحل شنی و در میانه نجواهای تلخ مردان ماهیگیر كه قلاب بر زخم روح میزنند و لقمه در خون دل، اشكهای بر گونه نشسته و چشم های از غم به سپیدی نشسته نقش بسته است.

حسرت نوعروسانی كه زنجیر گیسو به داغ داماد گسسته و زلف به آشفتگی روزگار پریشان كرده ، در این وانفسایی كه گرگها بر سریر قدرتهای عالم نشسته اند و روبهان پیر، سالوس ننگین سیاست را می سرایند كجاست آن همه منشوری كه سازمان ملل به نام حقوق بشر تعبیه كرده است؟ كجاست آن همه اجلاسی كه سردمداران قدرت و بردگان مكنت در بوق تبلیغات رنگ باخته دفاع از حقوق بشر می دمند؟ كجاست آن قاموس كهنه ای كه مدعی است پرچم صلح را در جهان برافراشته است!

اما غزه.. ای سرزمین تین والزیتون، ای جغرافیای كوچك شهادت، ای مثلث ایمان و ای قله همیشه جاوید مقاومت ، همچون همیشه تاریخ بر سر پیمان الست خویش بایست تا آن روز كه پرچم سرفرازی ات بربلندای قله های شرف و ایثار به اهتزاز در آید.

غزه … ای سرزمین نخلهای به خون نشسته و غنچه های بر شاخه شكسته، سرخی جاودان آزادگی مردان سرفرازت را با جوهر خون بر كتیبه تاریخ بنویس،كه عرصه سخن تنگ است و فرصت كم ، بر پیكر نخلهایی سوخته ات به یادگار بگذار كلك خیال دختران پا برهنه ات را و دانه به دانه زیتونهای سبزت را تسبیح سبز آرزوهای به خون نشسته كودكان یتیمت كن.

باور بدار كه برادران و خواهران مسلمان تو در ایران و در گوشه گوشه ی جهان و تمام آنهایی كه به نفس آزادی و شرف ایمان و باور دارند، هرگز از یاد نخواهند برد ، درد جانكاه كودكی كه به تمنا، آغوش گرم مادر خود را در لابه لای ویرانه های خانه اش می جوید.

هرگز از خاطره ها نخواهد رفت بیداد گرسنگی كودكانی كه تمام لحظه های خوشبختی شان به جویدن تكه نانی خلاصه می شود و همه آرزوهای سبزشان به قاصدكی كه با نسیم می آید.

آری چشمهای ما هرگز خستگی پلكهایی كه در حسرت یك لحظه خواب به دور از نهیب صاعقه گون راكت ها شبهای بسیار به بیداری نشسته را از یاد نخواهد برد.

هیچ مادری فرزندش را در آغوش نخواهد گرفت بی آنكه از درد حسرت مادرانی كه دلخوش به تنها ماندگار كودك دلبندشان قنداقه ی او را می بویند اشك گرم بر گونه فرو نشاند.

دستهای ما برای یاری شما آماده است و قلبهای ما در آرزوی پیروزی شما تپنده و می دانیم و باور داریم كه نصرت و یاری حق در راه است.

* سعید نیاكوثری

سرپرست گروه موسیقی اعزامی جمهوری اسلامی ایران در جشنواره راه ابریشم

خدا هرگز از آه و خون مظلوم ساده نمیگذرد..