برای دوستان خوب دانش آموز و دانشجویی که به دنبال کامیابی در امتحانات خردادند و برای رسیدن به مقصودشان در پی راه درست هستند، سه راه حل اساسی وجود دارد؛ درس خواندن، درس خواندن و درس خواندن؛ البته راه چهارمی هم هست که عبارت است از درس خواندن. خیلی ها از مسئله بالا آگاهند، ولی نمی دانند چگونه باید درس بخوانند تا بهتر بفهمند و بهتر حفظ کنند.
با به کار بستن روشی که برای مطالعه کتاب های درسی به شما معرفی می کنیم، اگر مثل ما پروفسور نشدید، دست کم سر امتحان از سرک کشیدن به برگه دیگران بی نیاز می شوید.
1. پیش خوانی: نخست به مرور کلی فصل معیّنی از کتاب بپردازید تا با موضوع های کلی بحث آشنا شوید. برای این منظور، ابتدا فهرست مطالب فصل را بخوانید. سپس با مرور مطالب آن به عنوان ها و بخش های اصلی و فرعی فصل توجه کنید و تصویرها و نمودارها را از نظر بگذرانید. پس از مرور مطالب، مهم ترین نکته در مرحله پیش خوانی مطالعه چکیده پایانی فصل و تأمل بر هر یک از نکته هایی است که در آن آمده است. در این مرحله، ممکن است پرسش هایی به ذهنتان خطور کند که پس از خواندن متن کامل فصل، می توانید به آنها پاسخ دهید. این مرحله، تصویری کلی از مطالب فصل و سازمان بندی آن را به شما ارائه می دهد.

2. پرسیدن: پیش از مطالعه مطالب هر بخش، نخست، عنوان اصلی و عنوان های فرعی آن را بخوانید. سپس هنگام خواندن مطالب، موضوع های مهم آن را به صورت یک یا چند پرسش در نظر بگیرید که باید به آنها پاسخ دهید. از خود بپرسید: نویسنده در این بخش، چه مفاهیم مهمی را در نظر داشته است؟ طرح سؤال، ذهن شما را مشتاق پی گیری مطالعه و درک عمیق تر متن می کند.
3. خواندن: در این مرحله، مطالب هر بخش را برای آگاهی از معنای آن، با دقت بخوانید و ضمن خواندن، تلاش کنید به پرسش هایی که در مرحله پرسیدن مطرح شده بود، پاسخ دهید. درباره مطالبی که می خوانید، تأمل کنید و بکوشید بین آن مطالب و داده های پیشین خود ارتباط برقرار سازید. می توانید زیر واژه ها یا عبارت های کلیدی، خط بکشید. مقصود از خط کشیدن زیر مطالب، مشخص کردن واژه ها یا عبارت های کلیدی برای مرور بعدی است؛ پس خط کشیدن زیادی زیر مطالب، کار درستی نیست. تا وقتی تمام مطالب یک بخش معیّن را نخوانده اید یا با همه مفاهیم کلیدی آشنا نشده و اهمیت نسبی آنها را ارزیابی نکرده اید، یادداشت برندارید.
4. به خود پس دادن: پس از پایان هر بخش، تلاش کنید مفاهیم اصلی را به خاطر آورید و داده ها را از حفظ با خود بگویید. مفاهیم را به زبان خود بازگو کنید واطلاعات را ترجیحاً با صدای بلند (و اگر تنها نیستید، زیر لب) تکرار کنید. مطالبی را که به یاد می آوردید، با متن کتاب تطبیق دهید تا مطمئن شوید آنها را کامل و درست حفظ کرده اید. به خود پس دادن مطلب، کمک می کند به کمبودهای اطلاعاتی خود پی ببرید و آن را در ذهن خود سازماندهی کنید. پس از آنکه بخشی از فصل را به این شیوه مطالعه کردید، به بخش بعدی بپردازید و دوباره مراحل پرسیدن، خواندن و به خود پس دادن را تکرار کنید.
5. آزمون: پس از خواندن مطالب فصل، باید به آزمون و مرور مطالب بپردازید. با مراجعه به یادداشت هایتان ببینید چه مقدار از مفاهیم اصلی را به یاد دارید. تلاش کنید بفهمید چه پیوندی بین مطالب گوناگون وجود دارد و این مطالب چگونه در فصل، سازمان بندی شده اند. در مرحله آزمون، ممکن است مجبور شوید فصل را ورق بزنید تا درستی مفاهیم و مطالب کلیدی حفظ شده را وارسی کنید. در این مرحله باید چکیده فصل را بخوانید و ضمن آن، جزئیات مربوط به هر یک از نکته های چکیده را در نظر آورید. مرحله آزمون را هرگز به شب امتحان موکول نکنید. نخستین مرور مطالب فصل، باید بی درنگ پس از خواندن آن انجام شود.
6. توکل: نقش دعا و توکل را هم در کامیابی از یاد نبرید؛ «راهرو گر صد هنر دارد توکل بایدش.» می توانید از دعای مطالعه که در مفاتیح الجنان آمده، بهره بگیرید.

منبع: گلبرگ - خرداد ۱۳۸۸ - شماره ۱۱۰ - مطالعه، امتحان و تقلب به نقل از ضیاء الصالحین