مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «اهمیت بزرگ مال و انفاق در جهت خیر و سعادت» پرداختند که متن آن بدین شرح است:

 امام سجاد علیه‌السلام در دعای مکارم الأخلاق از خداوند متعال چنین می‌خواهند:

«و أصِبْ بِی سَبیلَ الهِدایَةِ لِلبِرِّ فیما اُنفِقُ مِنهُ»؛ پروردگارا، آنچه از مال دنیا دارم و انفاق می‌کنم، توفیق ده تا در راه رضای تو و به نفع جامعه مصرف شود.

این درخواست امام سجاد علیه‌السلام نشان‌دهنده اهمیت بزرگ مال و انفاق در جهت خیر و سعادت است.

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید که اغنیا وکلای من هستند و باید دارایی‌های اضافی خود را در خدمت فقرا قرار دهند.

از این دعا می‌توان دو رکن اساسی را استنباط کرد که پایه‌گذار امنیت و آسایش و سعادت دنیا و آخرت هستند:

رکن اول: اعتقادات و اصول دین

اولین رکن، عقاید صحیح و اصول دین است که به باورهای قلبی و ایمان انسان مربوط می‌شود. این اصول بنیادین برای سعادت انسان ضروری است.

رکن دوم: فروع دین و مدیریت مال

دومین رکن، مال و ثروت انسان است که به امور مادی مربوط می‌شود. این رکن، هم به رشد اقتصاد کمک می‌کند و هم زمینه‌ساز عبادات و بندگی خداوند است.

برای مثال، حج، جهاد، زکات و صدقات از جمله اعمال خیر مالی هستند که بدون وجود مال و ثروت نمی‌توان آنها را به انجام رساند.

ثروت به عنوان پایگاه قیام

در قرآن کریم، در دو آیه از واژه «قیام» استفاده شده است که به معنای پایگاه یا اساس است.

۱. آیه ۷ سوره مائده: «جَعَلَ اللَّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَامًا لِلنَّاسِ»، خداوند کعبه را به عنوان پایگاه اسلام و مسلمانان قرار داده است.

این مکان محل اجتماع مسلمانان برای عبادت و وحدت است و همگان باید برای تقویت دین خدا در این مکان جمع شوند.

۲. آیه ۵ سوره نساء: «وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِیَامًا»، خداوند در این آیه به مسلمانان توصیه می‌کند که اموال خود را به کسانی که نمی‌توانند به درستی آنها را مدیریت کنند (افراد سفیه) ندهند.

این آیه به اهمیت مدیریت صحیح ثروت اشاره دارد.

در تفسیر معنای سفیه، پیامبر اکرم صلی‌الله علیه‌وآله بیان کردند که سفیه به معنای فردی است که توانایی مدیریت اموال خود را ندارد.

فرد سفیه نمی‌تواند تشخیص دهد که ثروت خود را کجا باید مصرف کند.

در این باره، عده‌ای از مخالفین نزد پیامبر جمع شدند و گفتند که آیا شما ما را سفیه خوانده‌اید؟

پیامبر اکرم صل الله علیه و اله در پاسخ فرمودند که این تعبیر از جانب خداوند است و با دلایل روشن آن را توضیح دادند.

مسئولیت مدیران در حفظ بیت‌المال

این مفهوم نه تنها شامل افراد عادی بلکه مسئولان جامعه نیز می‌شود.

مسئولان باید کسانی باشند که توانایی مدیریت و حفظ بیت‌المال را دارند و از آن در مسیر مصلحت عمومی و شرع مصرف کنند.

در غیر این صورت، آنان باید در برابر خداوند و امام زمان علیه‌السلام پاسخگو باشند.