یکی از سنت‌های حسنه که از زمان شیخ انصاری به بعد به یادگار مانده و همچنان علما این سنت را ادامه می دهند و نسبت به آن سفارش بسیاری می‌کنند پیاده روی اربعین است.

مراسم پیاده روی اربعین در عصر مرجعیت شیخ مرتضی انصاری با شکوه تمام رواج داشته است. در حالی که پس از وی، این عمل متعلق به طبقه فقرا و نیازمندان معرفی شد ولی محدث نوری آن را احیا کرد. این مراسم در دوره‌های مختلف تاریخی استمرار داشته و حتی در دوره دیکتاتوری صدام حسین نیز به صورت مخفیانه برگزار می‌شد.

بنا بر روایتی از حضرت امام حسن عسگری(علیه السلام) که شیخ طوسی نقل کرده است، برگزاری این مراسم یکی از نشانه‌های مؤمن بوده و جابر بن عبدالله انصاری صحابه گرانقدر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) اولین زائر قبر مطهر حضرت امام حسین(علیه السلام) بوده و اولین کسی است که مراسم راهپیمایی اربعین را به جای آورده است.

بر همین اساس چه علمای قدیم بعد از شیخ انصاری و چه علمای عصر حاضر بر شرکت در زیارت اربعین هم سفارش‌های بسیاری دارند و هم نسبت به الطاف معنوی این زیارت و پیاده روی دستورات مختلفی بیان کردند.

آیت الله حسینی شاهرودی
در میان مراجع تقلید، حضور آیت الله العظمی سید محمود حسینی شاهرودی، زبانزد همگان بود. معروف است که وی در این مراسم، نخست با پای پیاده از نجف خارج می شد و به سوی کربلا حرکت می کرد و سپس سایر آقایان، استادان و طلاب هم به دنبال وی به راه می افتادند و وقتی مراسم زیارت تمام می شد، بیشتر زائران از کربلا سوار وسیله نقلیه می شدند و به نجف باز می گشتند؛ اما آیت الله شاهرودی در بازگشت هم پیاده به نجف بازمی گشت. [۱] معروف است که این مرجع بزرگ، چهل سفر با پای پیاده به زیارت امام حسین(علیه السلام) مشرف شده است.

علامه امینی
یکی دیگر از شخصیت های برجسته حوزه علمیه نجف که به طور مرتب، در این مراسم شرکت می کرد، علامه امینی مؤلف کتاب ارزشمند «الغدیر» بود که در این سفرها، همواره تعدادی از مؤمنین او را همراهی می کردند. علامه امینی وقتی به نزدیکی کربلا می رسید، حالش منقلب می‌شد و قطرات اشک از چشمانش جاری می شد. [۲]

امام موسی صدر
امام موسی صدر، رهبر شیعیان لبنان که در شهریور ۱۳۵۷ توسط صهیونیست ها ربوده و ناپدید شد، یکی از شیفتگان مراسم پیاده روی از نجف به کربلا بود. مرحوم آیت الله سید محمدعلی موحد ابطحی، یکی از عالمان بزرگ اصفهان که در نجف با امام موسی صدر هم بحث بود، می گوید:
«وقتی که امام موسی صدر همراه ما با پای پیاده از نجف به کربلا می رفت، در این سفر، حضوری عاشقانه داشت و در وقت دعا و زیارت عاشورا، از همه باحال تر بود و هنگام گریه، چشمانش از شدت گریه سرخ می شد و وقتی نوبت ذکر مصیبت و خواندن اشعار و نوحه سرایی به او می رسید، با حال جان کاهی در مصیبت اهل بیت(علیهم السلام) اشعار فارسی و عربی فصیحی می خواند و هنگام کار و حمل اثاثیه سفر، وی بیش از همه کار می کرد و هنگام شوخی و مزاح، مزاح هایی بیان می کرد که بعد علمی و اخلاقی جالبی داشت».[۳]

حاج آقا مصطفی خمینی
آیت الله حاج آقا مصطفی خمینی نیز از عالمان و استادان نجف بود که همواره در مراسم پیاده روی حضوری پیوسته و جدی داشت. او مقید بود که در تمام ایام زیارت‌های مخصوص امام حسین(علیه السلام) (اول و نیمه رجب، نیمه شعبان، عرفه و به خصوص اربعین) پیاده از نجف به کربلا برود و در میان راه، گاهی کف پایش تاول می زد و زخمی می‌شد؛ ولی باز هم با شور و شوق تمام، به راه خود ادامه می داد و اصرار دوستان را برای سوار شدن به وسیله نقلیه، حتی در قسمتی از راه نمی‌پذیرفت و چون به نزدیک کربلا می‌رسید و نگاهش به گنبد و گل دسته های حرم امام حسین(علیه السلام) و پرچم سرخ رنگ آن می افتاد، بی اختیار اشک از چشمانش سرازیر می شد و مصیبت اهل بیت(علیهم السلام) را زمزمه می‌کرد و به سر و سینه می زد و عزاداری و نوحه سرایی می کرد.[۴]

رهنمودها و سفارشات مراجع و علمای شیعه در مورد زیارت اربعین:

آیت الله العظمی بهجت
آیت الله العظمی بهجت فومنی، پیاده روی اربعین را بهترین فرصت برای معرفی امام حسین(علیه السلام) به جهانیان دانسته، بر این نکته تأکید می‌کردند که:
الان هنوز همه مردم عالم، حسین(علیه السلام) را نمی شناسند و این تقصیر ماست؛ چون ما برای سیدالشهدا(علیه السلام) طوری فریاد نزدیم که همه عالم صدای ما را بشنود.[۵]

آیت الله العظمی شبیری زنجانی
در نگاه آیت الله العظمی شبیری زنجانی پیاده سفر کردن به کربلا موضوعیت دارد و آن را یک نوع ادای احترام و خضوع و خشوع دانسته و از مصادیق تعظیم شعائر می شمارد:
امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) پیاده به مکه می رفتند و این خود، یک نوع احترام است. حتی در روایتی در کتاب بحارالانوار در معجزات امام حسن(علیه السلام) اشاره شده که آن حضرت در بازگشت از مکه به مدینه، با پای پیاده حرکت می کردند تا بدان جا که پاهای ایشان ورم می کرد.
با این که وسایل عبور و مرور بوده و حضرات هم به آن دسترسی داشتند. در روایتی معتبر در کتاب کافی، ابن بکیر از امام صادق(علیه السلام) درباره بیست سفر پیاده حج امام حسن مجتبی(علیه السلام) سؤال می کند و حضرت در پاسخ اشاره می فرمایند که حضرت با پای پیاده به حج می رفتند در حالی که محمل ها و کجاوه ها همراه حضرت حرکت می کردند. [۶]

آیت الله العظمی وحید خراسانی
آیت الله العظمی وحید خراسانی، انجام زیارت به نیابت معصومان(علیهم السلام) را به زائران توصیه می کنند:
سزاور است کسانی که از ایران مشرف می شوند، به نیابت امام هشتم علی بن موسی الرضا(علیهما السلام) بروند، و کسانی که از بلاد دیگر به آن حرم شرفیاب می شوند، به نیابت سایر معصومین(علیهم السلام) مشرف شوند، و در این سفر پربرکت چون نائب آن مقام رفیع هستند، نظر عنایت حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) به آن نائبان به رعایت منوب عنه آنان موجب سعادت دنیا و عقبی است. ایشان بر قدرشناسی از نعمت زیارت اربعین تأکید داشته به زائران سفارش می کنند: مراقب باشند که خود را آلوده نکنند، و خدا و امام زمان(علیه السلام) را هرگز فراموش نکنند. [۷]

آیت الله جوادی آملی
آیت الله جوادی آملی معتقد است اهمیت زیارت اربعین، تنها به این نیست که از نشانه های ایمان است؛ بلکه طبق این روایت، در ردیف نمازهای واجب و مستحب قرار گرفته است. بنابراین همان گونه که نماز، ستون دین و شریعت است، زیارت اربعین و حادثه کربلا نیز ستون ولایت است، امّا مهم آن است که دریابیم نماز و زیارت اربعین انسان را چگونه متدین می کند. [۸]

پی نوشت ها:
[۱]. خاطرات آیت الله ملکوتی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص۱۷۵.
[۲]. علامه امینی، جرعه نوش غدیر، ص۴۰.
[۳]. عبدالرحیم اباذری، امام موسی صدر امید محرمان، ص۱۷۸ـ۱۷۶.
[۴]. محمدحسن رحیمیان، حدیث رویش، ص ۱۴۹.
[۵]. خبرگزاری فارس.
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=۱۳۹۱۱۰۰۵۰۰۱۱۲۸
[۶]. همان.
[۷]. پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/۶۴۴۴/۸۱۶۰/۱۰۷۵۱۴/
[۸]. همان.

منبع: اندیشه برتر - معاونت تبلیغ و امور فرهنگی حوزه های علمیه