نداشتن حضور قلب در نماز، يعنى مشغول‌بودن قلب و غافل‌بودن از ياد خدا و از اعمالى كه در نماز هست؛ مانند ركوع، سجود و قيام؛ بدين‌گونه كه نمازگزار تمام اعمال را انجام مى ‏دهد و تمام اذكار نماز را نيز مى‏ گويد، اما حواسش جاى ديگرى است . . .

«قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذينَ هُمْ فی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ»[۲]

مقدمه

نماز از مهم‌ترین عبادات است که در آموزه‌های دینی بسیار مورد توجه قرار گرفته است؛ زیرا هدف از نماز ياد خداوند است: «أَقِمِ‏ الصَّلاةَ لِذِكْرِی»،[۳] اما آن‌چه اهمیت نماز را افزایش می‌دهد، روش درست‌خواندن آن است. این امر بدون حضور قلب ميسر نمى‏شود؛ زيرا ياد، يعنى حضور، و غفلت، يعنى غايب‌؛ و براى اين‌كه انسان در نماز، حالت ذكر و ياد او را پديد آورد، بايد به حضور قلب برسد. البته «حضور قلب» و «غياب قلب» در مقابل هم قرار می‌گیرند و نمى‏توانيم يكى را بدون تصور ديگرى درک كنيم. بنابراين ابتدا از «غياب» و سپس از «حضور» صحبت مى‏كنيم.

الف) غيبت قلب

نداشتن حضور قلب در نماز، يعنى مشغول‌بودن قلب و غافل‌بودن از ياد خدا و از اعمالى كه در نماز هست؛ مانند ركوع، سجود و قيام؛ بدين‌گونه كه نمازگزار تمام اعمال را انجام مى‏ دهد و تمام اذكار نماز را نيز مى‏ گويد، اما حواسش جاى ديگرى است؛ اين آفت نماز است و هيچ چيزى مثل نداشتن حضور قلب به نماز ضرر نمى‏رساند.[۴]

علت غيبت، هجوم افكار و خيال‏ها به قلب نمازگزار است. سبب سرگردانى قلب در نماز، نبود سنگرهاى محكم براى حفاظت از قلب است؛ درست مانند هر هجومى كه دشمن بر قلعه‏ها و موقعيت‏هاى ما مى‏كند.

«قلب»، دژ و و مركز ياد خدا است. اگر قلب از استحکام متناسب با هجوم دشمن بهره‏مند باشد، در برابر اين هجوم مقاومت مى‏كند و آن را از بين مى‏برد و اگر قلب در برابر هجوم سخت دشمن ناتوان شد، با يک جنگ تمام عيار از ناحيه افكار و خيال‏ها روبه‌رو مى‏شود. بنابراین راه درمان اين بيمارى، محافظت از قلب است.

ادامه »

عارف بزرگوار، عالم ربانی، جناب شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی، می فرماید:

اگر آدمی یک اربعین (چهل روز) به ریاضت بپردازد، اما یک نماز صبح از او قضا شود، همه عبادت های آن چهل روز به باد خواهد رفت. من در تمام عمر خود، تنها یک روز، نماز صبحم قضا شد. پسر بچه ای داشتم که شب آن روز از دست رفت سحرگاه به من گفتند که این مصیبت، به علت فوت نماز صبح، مستحق شده ای، اکنون اگر شبی تهجدم ترک گردد، صبح آن شب انتظار بلایی می کشم.

اگر انسان نماز را در وقت خود به جای آورد و امور دنیا را به خاطر اقامه نماز ترک کند، خداوند او را کمک می کند. نمونه آن، واقعه زیر است:

علامه سید محسن جبل عاملی، از علمای بزرگ شیعه، نقل می کند: جوانی از آن آشنایان ما برای تحصیل به آمریکا رفته بود. روزی نامه ای از او به دستم رسید که این خاطره جالب را برایم نوشته بود:

چند روز پیش، امتحان داشتیم، امتحان را  به صورت جداگانه و نوبتی از افراد می گرفتند. نشسته بودیم، اما امتحان طول کشید و هنوز نوبت به من نرسیده بود که وقت نماز شد. دیدم اگر بنشینم نماز فوت می شود. امتحان هم مهم بود، از جا حرکت کردم که بروم نماز بخوانم، کسانی که آن جا بودند. پرسیدند: کجا می روی؟ چیزی نمانده که نوبت تو برسد. گفتم: من یک تکلیف دینی دارم وقتش می گذرد، گفتند: امتحان هم وقتش می گذرد، اگر این جلسه برگزار شود دیگر جلسه ای تشکیل نخواهند داد و هرگز هیئت ممتحنه برای تو جلسه خصوصی تشکیل نمی دهند. گفتم: هر چه باداباد، من از تکلیف دینی خود صرفنظر نمی کنم و بالاخره رفتم. هیئت ممتحنه متوجه شده بودند که من به اندازه ادای یک وظیفه دینی غیبت کرده ام و گفتند: چون این شخص در وظیفه خود جدی است روا نیست او را معطل بگذاریم، لذا برای قدردانی از این عمل باید جلسه ای خصوصی برایش تشکیل دهیم. جلسه را تشکیل دادند و من در امتحان قبول شدم. .

از صاحب دلی حکایت شده است که روزی به یاران می گفت: اگر بین ورود به بهشت و دو رکعت نماز، مرا مخیر کنند، من آن دو رکعت نماز را بر می گزینم، پرسیدند: چرا؟ گفت: از آن رو که من در بهشت به حظ خویش مشغولم و در آن دو رکعت به گزاردن حق مولایم، این دو را نمی توان با هم قیاس کرد.؟

آیة الله العظمی بهجت می فرمود: «بعضی از علما با سفارش به نماز اول وقت و یا نماز شب، زندگی و آینده فرزندانشان را تأمین می کردند.»

باز ایشان می فرمود: «آقایی را دیدم که اهل مراقبه بود، هرگاه نماز مغرب را به اندازه ای که هوا تاریک شود به تأخیر می انداخت ناراحت می شد، یا اگر برای وضوی نماز شب موفق نمی شد و یا وقتی حیوانات به او حمله می کردند، می گفت: این حیوانات می گویند چرا نماز را به تأخیر انداختی.»

مرحوم علامه طباطبائی و آیة الله العظمی بهجت از عارف فرزانه آقای قاضی نقل می کردند که ایشان می فرمود: اگر کسی نماز واجبش را اول وقت بخواند و به مقامات عالیه نرسد، مرا لعن کند. درباره معنای روایت «و صلاة فی شغل» سؤال کردن ایشان پاسخ دادند که یعنی در وقت اشتغال به کار، نمازش را هم به موقع میخواند و خاطر شغل و کارش از نماز، منصرف نمی شود. کسی که از بازار و گرمی آن و کار در وقت نماز، دست بردارد. هرچند دیگران هم نماز می خوانند، ولی ممکن است تأخیر بیندازند و مواظب اول وقت و وقت فضیلت درک آن نباشند و از آنها فوت شود.

البته در مسائل دینی باید سنجیده و هوشیار عمل کرد و در تبلیغ ارزش ها همانند یک طبیب حاذق رفتار نمود تا مردم به معنویت، گرایش پیدا کنند؛ مثلا ای می خواهیم فرد تارک الصلاة را به نماز تشویق کنیم نباید یک باره، نماز اول وقت با نافله یا چیزهای دیگر را به او تحمیل کنیم بلکه در این مسیر باید «تدریجی» حرکت کنیم. آیة الله بهجت می فرمود: «مرد عربی برای من خدمت می کرد، خواستم در پاداش زحماتش، نصیحتی به او کنم، گفت: هر نصیحتی می خواهی بکن، فقط نگو نماز صبح بخوان! از قضا همان را می خواستم تذکر دهم. به او گفتم: هر وقت بیدار بودی یا توانستی بخوان.

باز ایشان این حکایت را نقل می کرد: «آقایی برای تبلیغ به یکی از مناطق رفته بود، ولی دیده بود که اصلا نماز نمی خوانند. به ذهنش رسید که چگونه آنها را نمازخوان کند، روزی به آنها گفت: هر کس در هر ماه یک بار نماز بخواند، من قول می دهم و ضمانت می کنم که نجات می یابد؟

مردم قبول کردند و در هر ماه یک بار نماز خواندند. بعد از مدتی از آنها درخواست کرده بود که هفته ای یک بار نماز بخوانند و بدین ترتیب، بعد از مدت گفته بود که در هر شبانه روز یک بار نماز بخوانند و سپس درخواست نموده بود که در هر روز یک بار نماز و در هر شب یک بار نماز بخوانند و همین طور پیش رفته بود و موفق شده بود آنان را به پنج بار خواندن در شبانه روز دعوت کند.

اگر ما باشیم میگوییم: چرا در مدت طولانی آنها را بی نماز نگاه داشت و حال آن که آن آقا آنها را بی نماز نکرد، بلکه آنها خودشان بی نماز بودند، ولی او توانست آنها را به خواندن یک نماز و سپس همه نمازها دعوت کند.»

 

رهبر معظم انقلاب اسلامی مدظله العالی نظر خود را پیرامون «خمیازه کشیدن در نماز» اعلام کردند.

* خمیازه کشیدن در نماز

سؤال: آیا خمیازه یا آه کشیدن در نماز اشکال دارد؟

جواب: صداهایی که بر اثر سرفه و عطسه و صاف کردن حنجره از انسان صادر می شود، حتی اگر حرف از آن تولید شود، نماز را باطل نمی کند.

پس از نماز خود را بدهکار خدا می دانیم یا طلبکار؟

ما برای آب و نان پول می پردازیم ولی برای هوا نه؟ برای نان روزانه پول می‌دهیم و برای آب ماهانه، اما برای هوا سالانه یک ریال هم نمی دهیم! کدام قیمتی تر است هوا یا آب یا نان؟

انسان وقتی نان می خورد می گوید «اَلحَمدُلِلّه» وقتی آب می خورد می گوید «الهی شکر» اما آیا شده وقتی هوا تنفس می کنید بگویید «اَلحَمدُلِلّه»

اصلاً وقتی هم می‌گویید «اَلحَمدُلِلّه» باز تنفس می‌کنید ، پس برای یک نفس خودتان هم نمی‌توان خدا را حمد کنید.

بنده همان به که ز تقصیر خویش عُـذر به درگاه خـدای آورد

ونـه سـزاوار خداونـدیـــش کس نتواند که به جای آورد

اگر انسان به نعمت های خدا توجه کند با هفده رکعت #نماز در شبانه روز خود از خدا طلبکار نمی داند، بلکه همیشه بدهکار می داند.

آیت‌الله‌حائری‌شیرازی ، تمثیلات، جلد ۱ ؛ خلاصه‌ای از صفحه ۵۰ همراه با مقداری اضافات.

رسول اکرم(ص) فرمودند: هر که این نماز را به جا آورد؛ توبه او مقبول و گناهانش آمرزیده شود، دشمنان او در روز قیامت از او راضی شوند، با ایمان می‌میرد، دین و ایمانش از وی گرفته نمی‌شود؛ قبرش گشاده و نورانی شده و والدینش از او راضی گردند؛ مغفرت شامل حال والدین او و ذریه او گردد؛ توسعه رزق پیدا کند؛ ملک‌الموت با او در وقت مردن مدارا کند و به آسانی جان دهد.:large_orange_diamond: