شیخ صدوق (ره) و دیگران از هشام بن حکم (شاگرد برجسته امام صادق ـ علیه السّلام ـ) روایت کرده‌ اند، یکی از دانشمندان و روحانیون بزرگ مسیحیان به نام «بُرَیهَه» که او را جاثلیق1 می‌ گفتند؛ هفتاد سال در آئین مسیحیان بود، او در جستجوی اسلام و جویای حقّ و اسلام بود. زنی همراه او بود و سالیان دراز به او خدمتگذاری می‌ کرد، بُرَیهَه، سستی آئین مسیحیّت و سستی دلائل آن را از آن زن، مخفی می‌ کرد…

شیخ صدوق (ره) و دیگران از هشام بن حکم (شاگرد برجسته امام صادق ـ علیه السّلام ـ) روایت کرده‌ اند، یکی از دانشمندان و روحانیون بزرگ مسیحیان به نام «بُرَیهَه» که او را جاثلیق1 می‌ گفتند؛ هفتاد سال در آئین مسیحیان بود، او در جستجوی اسلام و جویای حقّ و اسلام بود. زنی او بود و سالیان دراز به او خدمتگذاری می‌ کرد، بُرَیهَه، سستی آئین مسیحیّت و سستی دلائل آن را از آن زن، مخفی می‌ کرد، تا این‌ که آن زن از این جریان آگاه گردید، بُرَیهَه همچنان به پرس‌ و جو و کندوکاو درباره اسلام پرداخت، و از رهبران و علما و صالحان اسلام، جویا می‌ شد، و برای شناختن اندیشمندان اسلام کنجکاوی می‌ کرد. او در میان هر فرقه و گروهی وارد می‌ شد، و گفتار و عقائد آن‌ ها را بررسی می‌ نمود، ولی چیزی از حقّ به دست نمی‌ آورد، به آن‌ ها می‌ گفت: «اگر رهبران شما بر حق باشند، لازم بود که مقداری از حقّ نزد شما وجود داشته باشد.» تا این‌ که او در این راه جستجو، اوصاف شیعه و آوازه «هشام بن حکم» را شنید. یونس بن عبدالرّحمن (یکی از شاگردان امام صادق ـ علیه السّلام ـ) می‌ گوید: هشام گفت: روزی در کنار مغازه‌ ام که در «باب الکرخ» قرار داشت، نشسته بودم، جمعی نزد من قرآن می‌ آموختند، ناگاه دیدم گروهی از مسیحیان، که همراه «بُرَیهَه» بودند، بعضی از آن‌ها کشیش و بعضی در مقامات دیگر، در حدود صدنفر بودند، لباس‌ های سیاه در تن داشتند، و کلاه‌ های بُرنُس2 بر سرشان بود، بُرَیهَه «جاثَلیق اکبر» نیز در میانشان بود آمدند و در اطراف مغازه من اجتماع کردند، برای بُرَیهَه، کرسی (صندلی مخصوص) گذاشتند، او بر آن نشست، اُسقف‌ ها و رُهبانان، با کلاه‌ های بُرنُس که بر سرداشتند، برخاستند و بر عصاهای خود تکیه دادند. بُرَیهَه گفت: در میان مسلمانان هیچ‌ کس از افرادی که به «علم کلام» شهرت دارند، نبودند مگر این‌ که من با آن‌ ها درباره حقّانیّت مسیحیت بحث و مناظره کرده‌ ام، ولی چیزی را که با آن مرا محکوم کنند، در نزد آن‌ ها نیافته‌ ام، اکنون نزد تو آمده‌ ام تا درباره حقّانیّت اسلام با تو مناظره کنم. سپس ماجرای مناظره هشام با بُرَیهَه، و پیروزی هشام را در ضمن گفتاری طولانی شرح داده‌ آن‌ گاه می‌ گوید: نصرانی‌ ها پراکنده شدند، در حالی که با خود می‌ گفتند: ای کاش ما با هشام و اصحاب او، روبرو نمی‌ شدیم، و بُرَیهَه پس از این مناظره، در حالی که بسیار غمگین و محزون بود به خانه‌ اش بازگشت. زنی که در خانه او، خدمت می‌ کرد به بُرَیهَه گفت: «علّت چیست که تو را غمگین و پریشان می‌ نگرم» بُرَیهَه ماجرای مناظره خود با هشام را برای زن، بیان کرد، و گفت: علّت غمگین بودن من همین است. زن به بُرَیهَه گفت: «وای بر تو، آیا می‌ خواهی بر حق باشی یا بر باطل؟!» بُرَیهَه جواب داد: «می‌ خواهم بر حقّ باشم». زن گفت: هر جا که حق خود را یافتی، به همان جا میل کن، و از لجاجت بپرهیز، زیرا لجاجت، نوعی شکّ است، و شکّ، موضوع زشتی است و اهل شکّ، در آتش دوزخند. بُرَیهَه، سخن زن را پذیرفت و تصمیم گرفت بامداد نزد هشام برود، بامداد نزد هشام رفت، دید هیچ‌ کس از اصحاب هشام در نزدش نیستند، به هشام گفت: «ای هشام! آیا تو کسی را سراغ داری که رأی او را الگو قرار داده و از او پیروی کنی؟، و اطاعت او را دین خود بدانی». هشام گفت: «آری ای بُرَیهَه». بُرَیهَه، از اوصاف آن شخص، سؤال کرد. هشام، اوصاف امام صادق ـ علیه السّلام ـ را برای بُرَیهَه، بیان کرد، بُرَیهَه به امام ـ علیه السّلام ـ اشتیاق پیدا کرد و همراه هشام، از عراق به مدینه مسافرت کردند، زن خدمت‌ کار، نیز همراه بُرَیهَه بود، آن‌ها تصمیم داشتند به حضور امام ـ علیه السّلام ـ برسند، ولی در دالان خانه امام صادق ـ علیه السّلام ـ، با موسی‌ بن جعفر ـ علیه السّلام ـ دیدار نمودند. مطابق روایت «ثاقب المناقب» هشام بر او سلام کرد، بُرَیهَه نیز سلام کرد، سپس آن‌ها علّت شرفیابی خود را به حضور امام، بیان کردند، امام کاظم ـ علیه السّلام ـ در آن هنگام، کودک بود (و طبق روایت شیخ صدوق (ره) هشام، داستان بُرَیهَه را برای حضرت کاظم نقل نمود.)
امام کاظم: ای بُرَیهَه! تا چه اندازه به کتاب خودت (انجیل) آگاهی داری؟
بُرَیهَه: من به کتاب خودم آگاهی دارم.
امام کاظم: تا چه اندازه به تأویل (معنای باطنی) آن اعتماد داری؟
بُرَیهَه: به همان اندازه که به آگاهیم از آن، اعتماد دارم. در این هنگام، امام کاظم ـ علیه السّلام ـ به خواندن آیاتی از انجیل، آغاز کرد. بُرَیهَه (آن‌چنان مرعوب قرائت امام شد که) گفت: «حضرت مسیح ـ علیه السّلام ـ انجیل را این چنین که شما می‌ خوانید، تلاوت می‌ کرد، این گونه قرائت را جز حضرت مسیح ـ علیه السّلام ـ، هیچ‌ کس نمی‌ خواند»، آن‌ گاه بُرَیهَه به امام کاظم ـ علیه السّلام ـ عرض کرد: اِیّاک کُنْتُ اَطْلُبُ مُنْدُ خَمْسِینَ سَنَهَ اَوْ مِثْلَکَ: «مدّت پنجاه سال بود که در جستجوی تو یا مثل تو بودم» سپس، بُرَیهَه، همان‌ دم مسلمان شد، زن خدمت‌کار او نیز مسلمان گردید، و در راه اسلام، استقامت نیکو نمودند، سپس هشام همراه بُرَیهَه و آن زن، به محضر امام صادق ـ علیه السّلام ـ رسیدند، و هشام ماجرای گفتگوی حضرت کاظم ـ علیه السّلام ـ و بُرَیهَه، و مسلمان شدن بُرَیهَه و زن خدمت‌ کار را به عرض امام صادق ـ علیه السّلام ـ رسانید. امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: ذُرِّیَّهً بَعْضُها مِن بَعْضٍ وَاللهُ سَمیِعُ عَلیِمُ: «آن‌ ها فرزندانی بودند که (از نظر پاکی و کمال) بعضی، از بعضی دیگر گرفته شده‌ اند و خداوند شنوا و دانا است»

پی نوشت:

1) «جاثلیق»: شخصیّت بزرگ مسیحیان است، که بعد از او در درجه، «مطران»، و بعد از او اُسقُف»، و بعد از او «قسّیس» است.
2)بُرنس: کلاه‌های درازی که روحانیون مسیحی، بر سر می‌گذارند.

منبع: سایت اندیشه قم