حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای(مدظله العالی) رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار صدها نفر از نخبگان جوان و استعدادهای برتر علمی، جوانان نخبه‌ی میهن را مایه‌ی امید به آینده‌ی درخشان ایران خواندند و با اشاره به ضرورت هوشیاری در مقابل مکر و حیله‌ی شیطان بزرگ، خطاب به مردم، مسئولان و فعالان سیاسی و مطبوعاتی، هفت نکته‌ی مهم را درباره‌ی قضایای اخیر پیرامون برجام مورد تأکید قرار دادند.

سخن نگاشت

متن کامل بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در دیدار نخبگان جوان علمی

در مورد اصحاب امام حسین علیه السلام نباید فکر کنیم اینها تحصیل کرده و درس خوانده و فارغ التحصیلان مراکز علمی روزگار خویش بودند بلکه اینها افرادی هستند مثل وهب بن عبدالله (پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ص: 373)و….

وهب بن عبدالله، داماد هفده روزه که نصرانی بوده و وقتی شنید حضرت سید الشهدا (علیه السلام) قیام کرده و حرکت کرده، یک دفعه بند دلش پاره شد و متحول و منقلب شد و در کربلا اسلام آورد و در روز عاشورا خودش و همسرش به شهادت رسیدند. (فرسان الهیجاء ج٢ ص ٤).

در مورد اصحاب سید الشهدا علیه السلام  باید گفت که این ها همه از علما و فقها و تحصیلکرده ها نبودند. اصحاب حضرت سید الشهدا (علیه السلام) یک امت و یک جامعه هستند هم پیرمرد نود ساله و هم طفل شیرخواره هم سیزده و هم چهارده ساله، زنان و مردان، کشاورزان و کارگران و علما و فقها و صحابی و تابعین همه در نهضت عاشورا سهیم بوده اند.

به قول مولوی که گفته:

قدرتو بگذشت از قدر عقول                         عقل اندر شرح تو شد بوالفضول
ما کجا و مقامات بلند و بالا و ویژگی های شاخص اصحاب سید الشهدا (علیه السلام) ولی به قول معروف:

آب دریا را اگر نتوان کشید                هم به قدر تشنگی باید چشید
در این فرصت کم به چند خصوصیتی که همراهان امام حسین علیه السلام را ممتاز کرده است می پردازیم.

مقام محبت

از ویژگی که اصحاب سیدالشهداء داشتند این بود که به مقام محبت رسیده بودند، و مقام محبت نیز بهترین مقام هاست. چرا که طبق آن حدیث معروف امیرالمؤمنین علی علیه السلام، انسان گاهی به امید و طمع بهشت خداوند را عبادت می کند، و گاهی هم از ترس جهنم به خداوند سجده می کند، ولی زمانی است که انسان نه طمعی به بهشت دارد و نه ترسی از جهنم، بلکه خداوند را از روی محبت و دوستی عبادت می کند که این نوع عبادت در روایت به عبادت احرار معرفی شده است و عبادت احرار نیز یعنی عبادت آزادگان، آزاد از هر نوع ترس و یا آزاد از هر نوع طمع.
اصحاب سیدالشهداء به این مقام رسیده بودند، یعنی از روی محبت و دوستی سر تعظیم در مقابل سیدالشهداء علیه السلام پایین آورده بودند. در واقع محبت امام در آنها پیدا شده بود به طوری که حتی از خودشان نیز عبور و گذشته بودند. بهشت اصحاب آن بزرگوار، قرب امام بود، بهشت آنان معیّت و همراهی و بودن در کنار امام بود. البته ناگفته نماند که محبت به طور کلی به دو قِسم تقسیم می شود: گاهی محبت و فداکاری است ولی در کنارش طلب نیز وجود دارد. و گاهی اوقات (که برترین محبت نیز می باشد) فقط و فقط بخاطر محبوب است و لا غیر.
در جملات اصحاب امام حسین علیه السلام در شب عاشورا، آن گاه كه امام (علیه السلام) از آنان خواست، تاریكى شب را مركب قرار داده او را با سپاه كوفه تنها بگذارند دقت كنید:
سعید بن عبدالله حنفی می گوید: «والله اگر بدانم كشته مى شوم سپس زنده گردیده [زنده] زنده سوزانده مى شوم و سپس تكه تكه مى گردم و این عمل هفتاد بار با من انجام مى شود، از شما جدا نمى شوم تا در كنار شما با مرگم خدا را ملاقات كنم.» (ابن قتیبه دینورى، عیون الاخبار، ج 4، ص 419 و 420 و شیخ مفید، پیشین، ج 2، ص 92 و 93)
زهیر می گوید: «والله دوست داشتم كشته مى شدم، سپس دوباره زنده شده، بعد كشته مى شدم تا جایى كه هزار بار این چنین كشته مى شدم، تا خداوند بدین وسیله، كشته شدن را از شما و جوانان اهل بیت شما دور مى گردانید!» (همان، ص 419 و 420 و شیخ مفید، پیشین، ج 2، ص 92 و 93)
آن گاه جمعى از یاران حضرت گفتند: «به خدا قسم از شما جدا نمى شویم، جان هایمان به فدایت با گلوها و پیشانى ها و دست هایمان شما را حفظ مى كنیم، اگر كشته شویم [به عهدمان] وفا كرده ایم.» (همان، ص 419 و 420 و شیخ مفید، پیشین، ج 2، ص 92 و 93)
این گونه این عزیزان به مقام شیدایی رسیده و مخبِط (متواضع) شده اند. همانگونه که در زیارت امین الله هم بارها و بارها خوانده ایم «اللهم اِنَّ قلوب المخبطین اِلیکَ والهةٌ» که در واقع شیعیان امیرالمؤمنین علی علیه السلام نیز باید اینگونه باشند.

قلبشان نسبت به خدا و امام مخبِط و شیدا باشد. یعنی اینکه تمام هستی اش را داده و علاوه بر اینکه طلبکار نیست، خود و نفس خود را نیز بدهکار میداند. مانند آن یار با وفای حضرت که جان خودش را، خون خودش را سپر امام حسین علیه السلام قرار داده است تا حضرت نمازش را بخواند، بعد به امام میگوید «هَل أوفیت» « آیا به شما وفا کردم؟». این چنین شخصی وقتی که تمام هستی خودش را در راه محبوب فدا میکند، هنوز احساس میکند که نتوانسته حق محبت را، حق محبوب خودش را ادا کند. لذا آن بزرگواران در مقام محبت بودند.

عبور از دنیا
دومین صفتی که اصحاب سیدالشهداء دارا بودند، این بود که آنان از دنیا عبور کرده بودند. این خصوصیت دیگری است که در روایات نیز آمده است که اصحاب سیدالشهداء از دنیا عبور کرده بودند، افرادی بودند که مأنوس با دنیا نبودند، محبت دنیا در دلشان نبود، آنان اهل انس با آخرت و عالم بعد از دنیا بودند. چرا که اگر کسی از دنیا عبور نکرده باشد، و بیش از دنیا را تجربه نکرده باشد و طالب و راغب این دنیا باشد و به دنبال عوالم بعدی نباشد، بعید است که بتواند در صحنه های دشوار در کنار ولی خدا استقامت کرده و حضور داشته باشد.

حضرت سیدالشهداء علیه السلام بعد از اینکه اصحابشان تمام امتحاناتشان را پس دادند، فرمودند که اصحاب من به مرگ مأنوس تر هستند نسبت به انس طفل به سینه مادر.
نباید فراموش شود که یکی از ارکان های مهم و اساسی که برای همراهی با ولی خدا باید باشد، این است که انسان باید مأنوس با مرگ باشد، از دنیا عبور کرده باشد، با غیر این عالم مأنوس باشد. چرا که اگر کسی مشتاق مرگ نبود و بی قرار مرگ نبود، بعید است که بتواند به راحتی از این صحنه ها عبور کند، این هم یکی از خصوصیات ممتاز اصحاب سیدالشهداء بود.
این خصوصیت واقعا از خصوصیاتی است که باید هر مؤمن و هر شیعه ای دارا باشد. همانند زهیر که بارها و بارها شنیده اید خطاب به سیدالشهداء علیه السلام، زمانی که ظاهر صحنه ها تغییر پیدا کرد و معلوم شد که دیگر پیروزی وجود ندارد و حضرت به اصحاب فرمود که بروید، من بیعتم را از شما برداشتم، او از حضرت و از اصحاب اجازه گرفت و خطاب به حضرت سیدالشهداء علیه السلام فرمود که اولا اگر دنیا عمر جاودانه ای داشت، و دوما سراسر این دنیا خوش و عیشی باشد (یعنی در دنیایی زندگی میکردیم که تا ابد جاودانه و سراسر عیش و خوشی بود) ما شهادت در رکاب شما را با این عیش دائمی عوض نخواهیم کرد. این هم  یکی از خصوصیاتی است که مخصوص اصحاب امام حسین علیهم السلام بود. چرا که اگر کسی با عالم مرگ مأنوس نباشد هرگز نمیتواند در مقابل امام حسین علیه السلام اینگونه صحبت کند.

اهل سرعت و سبقت
خصوصیتی که برای اصحاب سیدالشهداء نقل شده است، «اهل سبق و سرعت بودن» می باشد. همانطوری که همه مکررا خوانده ایم، اصحاب سید الشهداء کسانی بودند که «بَذَلوا مهَجَهم دون الحسین علیه السلام» یعنی خون خود را پیش روی امام حسین علیه السلام داده بودند.خیلی ها بودند که می خواستند خونشان را پیش روی امام بدهند ولی همچین توفیقی نصیبشان نشد که پیشتر سپر امام بشوند و جانشان را فدای امام بکنند.

انسان باید همیشه این مطالب را در نظر بگیرد که فرصت ها هیچ گاه منتظر کسی نمی ماند تا خودش را آماده کند، ما باید فرصت ها را از قبل تخمین بزنیم و خودمان را آماده کنیم، اگر ما خودمان را محیّای این فرصت نکردیم، و خودمان را در معرض این نسیم رحمت قرار دادیم، از آن نسیم رحمت بهره مند می شویم و الا فرصت ها به راحتی از دست می روند، همانطوری که در روایت آمده است «سارِعوا الی مغفرةِ ربّکم» این سرعت معنایش این است که مواظب باشید این فرصت ها را از دست ندهید، فرصت جوانی بر شما سبقت نگیرد، فرصت سلامتی، فرصت دارایی و امکانات بر شما سبقت نگیرد که وقتی این فرصت ها گذشت، تازه انسان تصمیم بگیرد که بارش رو بردارد، هیچ گاه به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام در خطبه ۱۶ نهج البلاغه، مردم را به سه دسته کلی تقسیم کرده است:
یک دسته اهل نجاتند «ساعٍ سریعٌ نجا» آنهایی که دو صفت سعی و سرعت را باهم دارند با تمام توان کار می کنند و فرصت ها را هم از دست نمی دهند، این دسته از مردم اهل نجات اند.
دسته دوم «طالبٌ بطیءٌ رجا» طالبانی هستند که سعادت می خواهند ولی کند و آهسته هستند که طلب اگر با کندی صورت گیرد، نتیجه اش قطعی نیست.
سوم «مقَصّرٌ فی النار هَوَی» آنهایی هستند که کوتاهی می کنند که قطعا سقوط در آتش می کنند.
لذا طبق این روایت و این کلام نورانی امیرالمؤمنین میتوان نتیجه گرفت که تنها یک گروه اهل نجات قطعی هستند و آنهایی که اهل سعی و تلاش و سرعت هستند، آنهایی که سعی و سرعت را به هم گِرِه زدند که در عمل هم دیدیم اصحاب امام حسین علیه السلام با چنین ویژگی سعادتمند شدند.

منابع:
فصلنامه معرفت ، شماره 59
سایت حوزه
سایت عرفان

مقدمه

یکی از بهترین عطیه‌های خداوند به بندگان خود در این عالم، «شهادت» است؛ چنانچه پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله)در توصیه‌‏ای به «معاذ بن جبل» فرمود: «أَشْرَفَ الْمَوْتِ الشَّهَادَةُ؛[1] با شرافت‏ترین مرگ، شهادت است.»

به همین دلیل است که ما شهداء را برندگان واقعیِ زندگی دنیا می‏دانیم؛ چرا که بالاترین مدال عالم، یعنی شهادت را به دست آوردند.[2] این مدال، کرامتی است که خداوند متعال فقط به اولیاء خودش عطا می‏کند.[3]

همۀ انسانها به مقام والای «شهید» و «شهادت» نائل نمی‏شوند. و برای رسیدن به آن، شرایط و ضوابطی مقرر شده است. در طول دوران دفاع مقدس با اینکه برخی جوانان، معصوم نبودند، اما سعادت رسیدن به مقام «شهید» را پیدا کردند، تنها به خاطر رعایت یک رمز و یک مسئله بود که آیۀ شریفۀ زیر به آن اشاره کرده است:

[مِنَ الْمُؤْمِنينَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْديلاً[؛[4] «از ميان مؤمنان مردانى‏اند كه به آنچه با خدا عهد بستند، صادقانه وفا كردند. برخى از آنان به شهادت رسيدند و برخى از آنها در [همين‏] انتظارند و [هرگز عقيدۀ خود را] تبديل نكردند.»

این آیۀ شریفه، «شهادت» را در گرو «زندگی مجاهدانه» قرار داده است! یعنی مردمی که آرزوی شهادت در راه خدا می‌کنند، بدانند که شهادت مزد زندگی مجاهدان است؛ مزد زندگی همراه با تنبلی نیست؛ همراه با عافیت‌طلبی نیست؛ همراه با گناه و معصیت نیست؛ همراه با ظلم نیست؛ مزد زندگی مجاهدانه است.

اقسام جهاد در راه خدا

ممکن است برای برخی افراد این سؤال پیش آید که «چگونه ممکن است به زندگی مجاهدانه دست یابیم؛ در حالی که باب جهاد بسته شده است؟»

در پاسخ به این سؤال باید گفت: «جهاد فی سبیل الله» سه نوع است:

1. «جهاد اصغر»؛ جهاد اصغر همان جهاد با دشمن است که در قالب «جهاد نظامی» انجام می‏شود. این نوع از جهاد برای همۀ افراد و در همۀ زمانها و مکانها ممکن نیست؛ به طور مثال در طول دوران هشت سالۀ دفاع مقدس، باب این جهاد در کشور ایران اسلامی، باز بود و یک عده خاصی در یک زمان خاص جهادگرانه وارد عرصۀ مقاومت و مبارزه شدند.

در این نوع از جهاد، افرادی که وارد این عرصه می‏شوند، جان و مال و نفس خود را به خداوند می‏فروشند و در مقابل آن، اجر اخروی و سعادت ابدی را دریافت می‏کنند[5]؛ چنانکه قرآن کریم در این باره می‏فرماید:

]إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى‏ مِنَ الْمُؤْمِنينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْراةِ وَ الْإِنْجيلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفى‏ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذي بايَعْتُمْ بِهِ وَ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ[؛[6] «در حقيقت، خدا از مؤمنان، جان و مالشان را به [بهاى‏] اينكه بهشت براى آنان باشد، خريده است؛ همان كسانى كه در راه خدا مى‏جنگند و مى‏كُشند و كشته مى‏شوند. [اين‏] به عنوان وعده حقّى در تورات و انجيل و قرآن بر عهده اوست. و چه كسى از خدا به عهد خويش وفادارتر است؟ پس به اين معامله‏اى كه با او كرده‏ايد شادمان باشيد، و اين همان كاميابى بزرگ است.»

2. «جهاد اکبر»؛ جهاد اکبر یعنی «جهاد با نفس»، «مخالفت با هواهای نفسانی» و «خودسازی و سلوک» که برای همه افراد و در همه زمانها و همه مکانها قابل انجام است.

روزی اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و آله)که از مأموریت نظامی و جهاد اصغر (سریه[7]) بازگشته بودند، خدمت آن حضرت رسیدند؛ ایشان فرمود: «مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ؛ آفرين بر گروهي كه جهاد اصغر را [به نحو احسن] به‏جاي آوردند، اما جهاد اكبر باقي مانده است [و حقّش را اداء نكردند].» از آن حضرت سؤال شد: ای رسول خدا(صلی الله علیه و آله)! جهاد اکبر چیست؟ آن حضرت فرمود: «جِهَادُ النَّفْسِ؛ جهاد با هوای نفس.»[8]

این نوع از جهاد برای زن و مرد، کوچک و بزرگ، شهری و روستایی؛ در همه مکانها و زمانها مقدور است؛ زیرا در همۀ مکانها و زمانها و برای همۀ افراد بشر «بازی نفس» (هواهای نفسانی) وجود دارد؛ پس جهاد با نفس هم در مقابل آن برای همگان وجود دارد؛ هنگام نماز خواندن بازی نفس وجود دارد، هنگام طواف کعبه بازی نفس وجود دارد؛ در لباس احرام بازی نفس وجود دارد؛ در ماه مبارک رمضان هم که دست و بال شیطان بسته است، بازی نفس وجود دارد؛ حتی از این نیز می‏توان فراتر رفت و گفت: بعد از ظهور امام زمان ارواحنا له الفداء که ابلیس به دست مبارک آن حضرت کُشته می‌شود، بازی نفس وجود دارد و ابلیس درون و نفس امّاره همچنان انسان را به لغزشگاه‏ها دعوت می‏کند.

بنابراین از راه «جهاد اکبر» می‌توان «زندگی مجاهدانه» را در دنیای خود ایجاد کرد و به آن نائل شد.

3. «جهاد کبیر»؛ جهاد کبیر هم مانند دیگر جهادها مبارزه با دشمن است اما نه در جنگ نظامی؛ بلکه در میدان زندگی؛ یعنی یک مسلمان در زندگی فردی و اجتماعی خود به سمتی حرکت نکند که دشمنان از او خواسته‏اند؛ در جهتی قدم بگذارد که مورد رضایت خدا و اهل‏بیت(علیهم السلام) است نه دشمنان خدا و اهل‏بیت(علیهم السلام).

قرآن کریم به این قسم از جهاد نیز اشاره کرده و می‏فرماید:

«فَلا تُطِعِ الْكافِرينَ وَ جاهِدْهُمْ بِهِ جِهاداً كَبيراً؛[9] پس، از كافران اطاعت مكن، و با [الهام گرفتن از] قرآن با آنان به جهادى بزرگ بپرداز.»

علامه طباطبائی(ره) جهاد در این آیه را به معنای «جدّ و جهد و به‏كار بردن نهايت نيرو در دفع دشمن» تفسیر کرده و ذیل این آیه می‏نویسد:

«مضمون آیه این است … [ای پیامبر!] حالا كه تو حامل اين رسالت شده‏اى، و به سوى همۀ اهل قريه‏ها مبعوث گشته‏اى، ديگر جا ندارد كه از كافران اطاعت كنى، … پس بايد در تبليغ رسالت خود و اتمام حجت بر مردم به وسيلۀ قرآن، كه مشتمل بر دعوت حقّه است، نهايت كوشش و جهد خود را مبذول دارى و جهاد كنى با آنان جهادى بس بزرگ.»[10]

حال ما که دنبال «زندگی مجاهدانه» هستیم، باید به این سؤال پاسخ دهیم که «آیا در امور زندگی خود ـ فردی و اجتماعی ـ از دشمنان تبعیّت می‏کنیم یا در مقابل آنان هستیم؟» به عبارتی دیگر آیا در پوشاک، خوراک، خواب، ازدواج، اقتصاد، سیاست، مدیریت، فرهنگ کار، فرهنگ تفریح و دیگر امورات زندگی خود، دنباله‏روی سبک زندگی دینی هستیم یا در پی سبکهای ارائه شده از سوی دشمنان اسلام؟

معنای زندگی مجاهدانه

پس از تبیین مطالب ذکر شده، معنای دقیق «زندگی مجاهدانه» روشن و واضح شد؛ معنای اینکه می‏گوییم زندگی مجاهدانه داشته باشیم، این است که هم در میدان جهاد اصغر و هم در جهاد اکبر و هم عرصۀ جهاد کبیر؛ به دنبال عملی ساختن آموزه‏های دینی باشیم.

به عبارت دیگر زندگی یک مسلمان در سه جهاد (جهاد اصغر، جهاد اکبر و جهاد کبیر) و دو مبارزه (مبارزه با دشمن درون و دشمن بیرون) خلاصه می‏شود و یکی از آن دو مبارزه (مبارزه با دشمن بیرونی) خود به دو قسم تقسیم می‏شود؛ گاهی در حوزۀ نظامی و عملیاتی است و گاهی در حوزۀ زندگی روزمره است؛ حال یک مؤمن با بهره‏گیری از یکی از این سه جهاد، به درجۀ «زندگی مجاهدانه» نائل می‏شود.

اینکه در روایات عبارت «مَاتَ شَهِیدَاً» در مورد برخی از افراد آمده است[11]، به این خاطر است که آن فرد، زندگی مجاهدانه داشته و خداوند او را در صف شهدا محشور می‏گرداند.

در دنیای امروز که دشمنان در ماهواره‏ها، فضاهای مجازی، شبکه‏های اینترنتی و… دام و سفرۀ گناه پهن کرده‏اند و به همۀ انحاء، بی‏دینی و بی‏ایمانی را ترویج می‏کنند، بایستی زندگی مجاهدانه داشت تا از ورطۀ انحراف و تاریکی خلاص شویم و مصداق این آیۀ شریفه باشیم:

]إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الَّذينَ يُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ[؛[12] «در حقيقت، خدا دوست دارد كسانى را كه در راه او صف در صف، چنانكه گويى بنايى ريخته شده از سُرب‏اند، جهاد مى‏كنند.»

و نیز آیۀ شریفۀ دیگری که در آن خداوند، خریدار مؤمنین و کسانی است که زندگی مجاهدانه دارند:

]إِنَّ اللهَ اشْتَرى‏ مِنَ الْمُؤْمِنينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ[؛[13] «در حقيقت، خدا از مؤمنان، جان و مالشان را به [بهاى‏] اينكه بهشت براى آنان باشد، خريده است.»

گامهای زندگی مجاهدانه

زندگی مجاهدانه چهار گام دارد؛ یعنی برای نائل شدن به این درجه، چهار گام باید رعایت کرد؛ اما قبل از پرداختن به این چهار گام ذکر یک نکته ضروری است و آن این است: قبل از ورود به گامهای چهارگانۀ زندگی مجاهدانه، بایستی کسب نور کرد؛ و کسب نور تنها از راه «ولایت» است؛ چنانچه قرآن کریم می‏فرماید:

[اللَّهُ وَلِيُّ الَّذينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ الَّذينَ كَفَرُوا أَوْلِياؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ[؛[14] «خداوند سرور كسانى است كه ايمان آورده‏اند. آنان را از تاريكي‏ها به سوى روشنايى به در مى‏برد. و[لى‏] كسانى كه كفر ورزيده‏اند، سرورانشان [همان عصيانگران‏] طاغوتند، كه آنان را از روشنايى به سوى تاريكي‏ها به در مى‏برند. آنان اهل آتشند كه خود، در آن جاودانند.»

انسانی که در زندگی خود کسب «نور» نکرده؛ هرچند اگر عبادتهای شبانه‏روز او ترک نشود و هرچند اگر تلاش و کوشش بسیار کند، لکن راه را از بی‏راهه تشخیص نمی‏دهد و به ورطۀ تاریکی می‏رسد.

روزی ذوالقرنین برای به دست آوردن آب زندگانی می‏رفت، شب‏هنگام به سرزمینی رسید که چون کسی بر آن راه می‏رفت، ریگهایش به هم می‏خورد و صدای دل‏انگیزی داشت. از همراهانش پرسید: در این چیست؟ حضرت خضر(علیه السلام) که در آن کاروان بود، فرمود: اینها چیزی است که هر کس بردارد، پشیمان می‏شود و هر کس بر ندارد، پشیمان می‏شود.

برخی همراهان برداشتند و برخی برنداشتند؛ چون به روشنایی رسیدند، دیدند که سنگها، جواهرات قیمتی است. آنان که برداشته بودند، پشیمان شدند که چرا بیش‌تر بر نداشته‌اند و آنان که برنداشته‌ بودند نیز پشیمان بودند![15]

بنابراین در دل تاریکی و ظلمت دنیا بایستی چشم و گوش انسان مؤمن به کلام امام و نائب امام باشد تا ندامت و پشیمانی به دنبال نداشته باشد.

گام اول: خواستن

گام اول در راه رسیدن به زندگی مجاهدانه این است که انسان بخواهد به این درجه نائل شود؛ و این خواستن او به درجۀ أعلی رسیده باشد؛ گاهی چیزی را «خوب» و «نیکو» می‏دانیم، ولی این خواست به درجه اعلی نرسیده است که در این صورت، به آن چیز نمی‏رسیم.

غلام تشنه شناس

در زمانهای گذشته که برده‏داری رایج بود، فردی قصد فروش غلامش را داشت. او را به محل برده‏فروشی برد و از صفات نیک برده‏اش گفت؛ او بزرگ‏ترین ویژگی غلامش را «تشنه‏شناس» بودن ذکر کرد. شخصی این صفت را پسندید و آن برده را خرید و به خانه برد.

در یکی از جلسات مهمانی خود به آشپز غذا گفت غذا را کمی شور تهیه کند و به مهمانان نیز گفت که غلامی «تشنه‏شناس» خریده و لازم نیست کسی آب بخواهد. غلام به او آب خواهد داد. پس از صرف غذا کنار نشست تا هنر غلامش را به رخ دیگران بکشد.

کمی صبر کردند اما غلام به کسی آب نداد.

یکی از حاضرین درخواست آب کرد، ولی غلام گفت نه تو تشنه نیستی.

دیگری هم درخواست آب کرد، ولی باز غلام تشنگی او را تأیید نکرد.

بالاخره یک نفر بلند شد و خود را به ظرف آب رساند. غلام گفت: «او تشنه است.»

حکایت «انتظار فرج» و «منتظر ظهور امام زمان(علیه السلام)» بودن هم همین است؛ اگر انسان منتظر واقعی باشد، لحظه‏ای آرام و قرار نخواهد داشت و تمام وجودش ذکر «اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لِوَلِيِّكَ الْفَرَجَ وَ الْعَافِيَةَ وَ النَّصْرَ»[16] می‏شود.

بنابراین اولین گام در رسیدن به «زندگی مجاهدانه» خواستن و عطش داشتن است.

آیۀ شریفۀ ]يَا أَيُّهَا الْعَزيزُ مَسَّنا وَ أَهْلَنَا الضُّرُّ وَ جِئْنا بِبِضاعَةٍ مُزْجاةٍ فَأَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ وَ تَصَدَّقْ عَلَيْنا إِنَّ اللَّهَ يَجْزِي الْمُتَصَدِّقينَ[؛[17]نیز اشاره به همین موضوع دارد؛ این آیه هرچند پیرامون حضرت یوسف(علیه السلام)و فرزندان اسرائیل است، لکن در تفسیر دیگر آن می‏توان گفت خطاب به امام زمان(علیه السلام)است که ای عزیز هر دو عالم، یوسف(علیه السلام)عزیز مصر بود تو عزیز همۀ عالمی! از تو می‏خواهیم به ما که بیچاره‌ایم لطف و عنایتی بفرمائی.

گام دوم: دانستن

گام دوم در راه کسب زندگی مجاهدانه، «دانستن» است؛ یعنی باید برویم در کلاس درس دین، زانو بزنیم فرمول زندگی مجاهدانه را یاد بگیریم که چگونه مجاهدت کنیم؟ چگونه ولایتمدار باشیم؟ چه کارهایی را انجام دهیم؟راه دانستن، «شاگردی‏کردن» در مکتب دین و اهل‏بیت(علیهم السلام) است؛ در مکتب تشیّع از شاگردی‏کردن هیچ ابائی نداریم؛ شاگردی‏کردن افتخاری است برای شیعیان؛ هرچند اگر صاحب درجه و مقام باشیم.

مقام معظم رهبری(حفظه الله) نیز با اشاره به همین نکته فرمودند:

«ما از شاگردی‏ کردن خجالت نمی ‏کشیم؛ ما شاگردی می‏کنیم.»[18]

گام سوم: اقدام کردن

بعد از خواستن و دانستن، اقدام ‏کردن است. باید تلاش و کوشش کرد تا اهداف بلند و والای دین در زندگی فردی و اجتماعی محقّق شود.

تلاش‏ کردن «الگو» و «اُسوه» می‌خواهد؛ تلاش نقشۀ راه می‌خواهد؛ یکی از این الگوها، قرآن کریم است که دستورالعمل هدایت و سعادت انسان در آن وجود دارد؛ چنانکه می‏فرماید:

[ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فيهِ هُدىً لِلْمُتَّقينَ[؛[19] « اين است كتابى كه در [حقانيّت‏] آن هيچ ترديدى نيست؛ مايۀ هدايت تقواپيشگان است.»

یکی دیگر از الگوهای زندگی انسان، پیامبر(صلی الله علیه و آله)و اهل‏بیت(علیهم السلام) هستند؛ [لَقَدْ كانَ لَكُمْ في‏ رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ[؛[20] «قطعاً براى شما در [اقتدا به‏] رسول خدا سرمشقى نيكوست: براى آن كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد.»

الگوی دیگر زندگی ما سیره و رفتار علما و شهداست؛ آنان که در زندگی خود با اقتدا به پیامبر و اهل‏بیت(علیهم السلام)، به منزلگاه سعادت نائل شدند و به بازماندگان در این دنیا نیز توصیه نمودند که جز این راه، مسیری برای سعادت و خوشبختی وجود ندارد.

گام چهارم: هزینه پرداخت‏ کردن

گام چهارم در راه رسیدن به زندگی مجاهدانه، «هزینه پرداخت ‏کردن» است. انسان مؤمن اگر می‌خواهد به زندگی مجاهدانه برسد، باید از یک چیزهایی بگذرد، یک کم باید از عافیت هایش بگذرد؛ لذا زندگی مجاهدانه با عافیت‌طلبی سازگار نیست؛ بلکه با عافیت‌ سوزی همراه است.

در طول تاریخ اسلام بارها و بارها مشاهده می‏شود که افرادی از زرق و برق دنیا گذشته‏اند و خوشی آن را کنار گذاشته‏اند تا پرچم دین و ایمان به احتزاز در آید؛ نمونۀ آن پیامبر(صلی الله علیه و آله)و اهل‏بیت(علیهم السلام) بودند که عافیت دنیا را برای حفظ دین کنار گذاشتند. شهدای اسلام نیز به همین سیرۀ ائمه(علیهم السلام) تأسی کردند و دنیای به ظاهر زیبا را به کناری نهادند و راهیِ عرصۀ مبارزه و شهادت شدند.

عبارت اُخرای «عافیت‏ طلبی»، «دوست داشتن دنیا» است؛ قرآن کریم انسانهایی که تعلّقات دنیوی آنها را از جهاد در راه خدا و زندگی مجاهدانه باز داشته است را خارج از حیطۀ «هدایت ‏شدگان» می‏داند و می‏فرماید:

[قُلْ إِنْ كانَ آباؤُكُمْ وَ أَبْناؤُكُمْ وَ إِخْوانُكُمْ وَ أَزْواجُكُمْ وَ عَشيرَتُكُمْ وَ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَ تِجارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسادَها وَ مَساكِنُ تَرْضَوْنَها أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهادٍ في‏ سَبيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقينَ[؛[21] «بگو: اگر پدران و پسران و برادران و زنان و خاندان شما و اموالى كه گرد آورده‏ايد و تجارتى كه از كسادش بيمناكيد و سراهايى را كه خوش مى‏داريد، نزد شما از خدا و پيامبرش و جهاد در راه وى دوست‏

داشتنى‏ تر است، پس منتظر باشيد تا خدا فرمانش را [به اجرا در]آورد. و خداوند گروه فاسقان را راهنمايى نمى‏كند.»

قرآن کریم در آیۀ دیگری «برّ» و «نیکی» را در مقابل «انفال آنچه دوست داریم» قرار داده و می‏فرماید:

[لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ[؛[22] «هرگز به نيكوكارى نخواهيد رسيد تا از آنچه دوست داريد انفاق كنيد.»

پی نوشت ها:

[1]. ارشاد القلوب، دیلمی، نشر شریف رضی، قم، 1412ق، ج1، ص73.
[2]. پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله)فرمود: «فَوْقَ كُلِّ ذِي بِرٍّ بَرٌّ حَتَّى يُقْتَلَ الرَّجُلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَإِذَا قُتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَيْسَ فَوْقَهُ بِرٌّ؛ بالاتر از هر نیکی، نیکی دیگری است؛ تا آنکه فردی در راه خدا کشته شود که دیگر بالاتر از آن نیکی وجود ندارد.» کافی، کلینی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1407، ج2، ص348.
[3]. امام سجاد(علیه السلام)هنگامی که در مجلس عبیدالله بن زیاد تهدید به «قتل» شد، خطاب به آن ملعون فرمود: «أَنَّ الْقَتْلَ لَنَا عَادَةٌ وَ كَرَامَتَنَا الشَّهَادَة؛ کشته شدن عادت ما [اهل‏بیت(علیهم السلام)] است و شهادت کرامت ماست.» اللهوف علی قتلی الطفوف، سید بن طاووس، انتشارات جهان، تهران، چاپ اول، 1348ش، ص162.
[4]. احزاب / 23.
[5]. پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله)پیرامون اجر جهادگران (جهاد اصغر) فرمود: «مَنْ خَرَجَ مُرَابِطاً فِي سَبِيلِ اللَّهِ تَعَالَى أَوْ مُجَاهِداً فَلَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ سَبْعُمِائَةِ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ يُمْحَى عَنْهُ سَبْعُمِائَةِ أَلْفِ سَيِّئَةٍ وَ يُرْفَعُ لَهُ سَبْعُمِائَةِ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ كَانَ فِي ضَمَانِ اللَّهِ تَعَالَى حَتَّى يَتَوَفَّاهُ بِأَيِّ حَتْفٍ كَانَ كَانَ شَهِيداً فَإِنْ رَجَعَ رَجَعَ مَغْفُوراً لَهُ مُسْتَجَاباً دُعَاؤُهُ؛ هر کس برای مرزداری یا جهاد در راه خدا از خانه خارج شود؛ برای او در برابر هر گامی که بر می‏دارد؛ هفتصد هزار حسنه ثبت می‏گردد و هفتصد هزار گناه از او زدوده می‏شود و هفتصد هزار درجه برای او بالا می‏رود. پیوسته در حراست خدا خواهد بود تا وقتی که از دنیا برود و با هر مرگی که بمیرد شهید از دنیا رفته است و اگر زنده بازگردد؛ آمرزیده بازگشته و دعایش مستجاب خواهد بود.» ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، شیخ صدوق، دارالشریف، قم، چاپ دوم، 1406ق، ص293.
[6]. توبه / 111.
[7]. به جنگهایى كه پيغمبر اكرم(صلی الله علیه و آله)شخصاً در آن شركت نداشت و يكى از اصحاب را به فرماندهی سپاهيان تعيين مى‏نمود، «سریّه» می‏گویند. چهل و هشت سريّه در صدر اسلام انجام شد كه نخستين آن در ماه هفتم بعد از هجرت با سى و هفت نفر سوار، و به فرماندهى حضرت حمزه(علیه السلام)بود. (ر.ک: موسوعۀ التاریخ الإسلامی، محمدهادی یوسفی غروی، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، 1382ش، ج2)
[8]. کافی، کلینی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1407ق، ج5، ص12.
[9]. فرقان / 52.
[10]. المیزان فی تفسیر القرآن، محمدحسین طباطبائی، مترجم: موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ پنجم، 1374ش، ج15، ص315.
[11]. پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله)فرمود: «أَلَا مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ شَهِيداً؛ آگاه باشید هر کس بمیرد بر دوستی آل‏محمد(صلی الله علیه و آله)، شهید مرده باشد.» (کشف الغمّۀ فی معرفۀ الائمۀ، علی بن عیسی اربلی، نشر بنی‏هاشمی، تبریز، چاپ اول، 1381ش، ج1، ص107)؛ آن حضرت در جای دیگری فرمود: «إِذَا جَاءَ الْمَوْتُ طَالِبَ الْعِلْمِ وَ هُوَ عَلَى هَذِهِ الْحَالِ مَاتَ شَهِيداً؛ هنگامی که مرگ طالب علم فرا رسد و او در این حال باشد ـ در حال مطالبۀ علم ـ شهید مرده باشد.» (منیۀ المرید، شهید ثانی، مکتب الأعلام الإسلامی، قم، چاپ اول، 1409ق، ص122)؛ نبیّ مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله)در حدیث دیگری می‏فرماید: «مَنْ عَاشَ مُدَارِياً مَاتَ شَهِيدا؛ هر کس با مدارا کردن با دیگران زندگی کند، شهید می‏میرد.» (مشکاۀ الأنوار، علی بن حسن طبرسی، المکتبۀ الحیدریۀ، نجف اشرف، چاپ دوم، 1385ق، ص218).
[12]. صف / 4.
[13]. توبه / 11.
[14]. بقره / 257.
[15]. گفتار وعاظ، محمدمهدی تاج لنگرودی، نشر مصباحی، تهران، 1349ش، ج2، ص312.
[16]. بخشی از دعایی که امام صادق(علیه السلام)توصیه کردند تا پس از نماز خوانده شود. (اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ إِنَّ الصَّادِقَ الْأَمِينَ(علیه السلام)قَالَ إِنَّكَ قُلْتَ مَا تَرَدَّدْتُ فِي شَيْ‏ءٍ أَنَا فَاعِلُهُ كَتَرَدُّدِي فِي قَبْضِ رُوحِ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَ أَكْرَهُ مَسَاءَتَهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لِوَلِيِّكَ الْفَرَجَ وَ الْعَافِيَةَ وَ النَّصْرَ وَ لَا تَسُؤْنِي فِي نَفْسِي وَ لَا فِي أَحَدٍ مِنْ أَحِبَّتِي إِنْ شِئْتَ أَنْ تُسَمِّيَهُمْ…) ر.ک: مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، محدث نوری، مؤسسه آل‏البیت(علیهم السلام)، قم، چاپ اول، 1408ق، ج5، ص77.
[17]. یوسف /88.
[18]. «ما از شاگردی کردن خجالت نمی‏کشیم؛ ما شاگردی می‏کنیم، اما حواسمان باید جمع باشد که در ارتباط علمی و در فراگیری و یادگیری علمی، سوراخی و منفذی و دریچه‌ای برای نفوذ امنیّتی پیدا نشود.» بیانات مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه‌‏ای(حفظه الله) در دیدار با جمعی از اساتید دانشگاه‏ها، 29/03/1395.
[19]. بقره / 2.
[20]. احزاب / 21.
[21]. توبه / 24.
[22]. آل‏عمران / 92.
منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان، شماره 207.

شکی نیست که می توان جامعه مهدوی را از آغاز خلقت جهان تا پایان آن از پیشرفته ترین و کاملترین جوامع به حساب آورد. چرا که در عصر ظهور حجه بن الحسن (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، حکومت از همه جهات و در همه ی ابعاد خود از ویژگی های برجسته و عالی برخوردار است که یکی از این ابعاد، بعد اقتصادی است.

شکی نیست که می توان جامعه مهدوی را از آغاز خلقت جهان تا پایان آن از پیشرفته ترین و کامل ترین جوامع به حساب آورد. چرا که در عصر ظهور حجه بن الحسن (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، حکومت از همه جهات و در همه ی ابعاد خود از ویژگی های برجسته و عالی برخوردار است که یکی از این ابعاد، بعد اقتصادی است.

همه ی حکومت ها برای پیشرفت و گسترش و بقا و تحکیم خود نیازمند سرمایه های عظیم مالی ، در آمدهای وافی و توزیع بجا و عادلانه آن هستند. بر کسی پوشیده نیست که حفظ اعتقاد و فرهنگ دینی وبه طور کلی شئون مختلف دین و تمام فعالیت های آن نیازمند اقتصاد مطلوب و قدرت مالی است. جامعه مهدوی که از عالی ترین مراتب جوامع است از این امر مستثنی نیست چنانچه در روایات نیز آمده است که رفاه و آسایش مردم در سر لوحه برنامه های کاری حضرت(عجل الله تعالی فرجه الشریف) قرار دارد.
رکود و کاستی جدی نظام های مختلف جهانی در امر اقتصاد که در امور مختلفی مانند تولید، درامد و اشتغال و تجارت نمود پیدا کرده است حاصل نقض سیاست های عوامل قدرت و نظام های مدیریتی است. بر اساس نظرات صاحبان اندیشه، عوامل تولید و رشد اقتصادی بر اساس متون دینی و علمی مبنی بر عوامل معنوی از جمله ایمان، استغفار، انفاق، تقوا و عوامل سخت افزاری مانند کار، سرمایه و عوامل نرم افزاری مانند امنیت، نظم، برنامه ریزی تعهد و تخصص است.
سوال مهم این است که در عصر ظهور چه اتفاقی در این زمینه خواهد افتاد ؟ آیا امدادهای الهی به کمک انسان خواهد امد یا برنامه های حضرت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و رشد مردم باعث ترقی و پیشرفت اقتصاد خواهد شد؟
البته یکی از عوامل مهم در پیشرفت اقتصادی عصر ظهور امداد الهی است که در نتیجه همان عوامل معنوی است که رشد و شکوفایی افراد را در بر داشته ؛ از جمله پرهیزگاری ، برقرای عدالت ، رعایت احکام و اجرای اوامر خداوند که توسط رهبر آن عصر حضرت حجه ابن الحسن (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اتفاق خواهد افتاد.خداوند در سوره اعراف ایه 96 می فرمایند:
وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُري‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا يَکْسِبُونَ
و اگر اهل شهرها و آبادیها ، ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند ، برکات آسمان و زمین را بر آنها می گشودیم ولی ( آنها حق را ) تکذیب کردند ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم.
اما علاوه بر این امدادها خود حضرت برنامه های ضروری و مهم و گسترده ای را بر مبنای عدالت اسلامی تحت برنامه ریزی صحیح به بهترین وجه اجرا خواهند کرد. حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند: لافقر مع حسن تدبیر ( آمدی تمیمی / غررالحکم/ ج2/ ص37) با تدبیر و برنامه ریزی خوب دیگر فقری نخواهد ماند.
برنامه های حضرت ولیعصرعجل الله تعالی فرجه الشریف
تقسیم و توزیع عادلانه درآمدها
چنانچه در روایات آمده : یملاء الارض قسط و عدلا (صدوق/ کمال الدین/ ج1/ ص 257) یکی از کارکردهای اصلی و اساسی دولت حضرت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ایجاد عدالت اقتصادی با تقسیم منابع و درآمدها و جلوگیری از اجحاف و تعدی سودجویان است.
در جامعه مهدوی انواع تبعیض ها و تجاوزها مرتفع می شود و درهر مکانی که جامعه انسانی وجود دارد عدل گسترش می یابد. در این عصر طلایی ، از تعدی افراد سودجو و تکاثر طلب جلوگیری خواهد شد.
از دیدگاه اسلام حتی اگر رشد اقتصادی پایدار ، کاهش نابرابری و حذف فقر تحقق یابد ولی مصرف در نظام اقتصادی متعادل نباشد، عدالت اقتصادی تحقق نیافته است. (جهانیان/ فصلنامه انتظار موعود/ ص 14)

استرداد سرمایه های غصبی
از مهمترین عواملی که باعث فلج شدن اقتصاد یک دستگاه می شود. و در جوامع بشری نیز موجود است انباشته شدن ثروت نامشروع در نزد یک گروه است. حضرت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در حکومت خود اجازه نمی دهد که ثروت های ملی و منابع و سرمایه های خصوصی انسان ها مورد استفاده سوء قرار بگیرد؛ بلکه با غاصبان و خائنان به شدت برخورد خواهد شد. امام باقر (علیه السلام) : هنگامی که قائم ما قیام کند قطائع از بین می رود. به طوری که دیگر قطائعی نخواهد بود. (حمیری/ قرب الاسناد/ ص 8)
قطائع زمین های است که از اراضی خراجی که از راه امتیاز به نزدیکان حکام و سلاطین داده می شود. و با این بذل و بخشش خودسرانه باعث به وجود آمدن طبقه بندی در جوامع می شوند.
استخراج منابع زیر زمینی
یکی از منابع مهم در هر کشوری معادن ، گنج هاو به طور کلی منابع زیر زمینی آن کشور است رسول خدا (صلی الله علیه وآله )می فرمایند: زمین گنج هایش را برای او (حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف) خارج می سازد و اموال بیشمار بین مردم تقسیم می شود ( مجلسی/ بحار الانوار/ج 51/ ص 68)
اخذ مالیات و سازماندهی آن
مالیات از جمله برنامه های اقتصادی در هر حکومت می باشد. از جمله اقدامات اقتصادی حضرت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز که نقش بسزایی در رفاه و آسایش اقتصادی مردم و خشکاندن ریشه فقر دارد ، اخذ مالیات و توزیع عادلانه آن بین افراد مستمند ومستحق است. در روایات تاکید شده است که مجازات سنگینی در انتظار افرادی است که از پرداخت مالیات اسلامی سر بازمی زنند و مانع پرداخت زکات خواهند شد .
همه ی این موارد اندکی از برنامه های کلان اقتصادی حضرت بقیه الله (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می باشد.عدالت اقتصادی متضمن نظم فردی و اجتماعی در حوزه اقتصاد است چنانچه تکامل اصول اخلاقی در آن عصر باعث می شود تا سازو کارها ی نهادهای اقتصادی تجلی یابد. با بررسی های بسیار چندین شاخصه مهم از جمله کاهش نابرابری ها، رشد اقتصادی پایدار، از بین رفتن فقرو مصرف به اندازه نیاز برای جامعه اقتصادی مهدوی بیان می شود.

امام حسین(علیه‌السلام) بارها لشگر یزیدیان را نصیحت کردند؛ حتی با برخی به صورت اختصاصی نیز به گفتگو نشستند؛ اما این هدایت‌گری‌ها بی‌نتیجه ماند و تنها افراد اندکی به دعوت امام لبیک گفته و راه سعادت را در پیش گرفتند؛ اما چرا؟ چرا دم مسیحایی حضرت اباعبدالله در برخی کوچکترین تأثیر را نداشت؟ چرا نفَس امام هم در برخی کارگر نبود؟

امام حسین(علیه السلام) و پاسخ به این پرسش
حضرت اباعبدالله(علیه‌السلام) در خلال نصیحت‌ها و خطبه‌های خویش که سپاهیان عمر سعد را نصیحت می‌کردند؛ فرمودند: «إِنَّمَا أَدْعُوكُمْ إِلَى سَبِيلِ الرَّشَادِ فَمَنْ أَطَاعَنِي كَانَ مِنَ الْمُرْشَدِينَ وَ مَنْ عَصَانِي كَانَ مِنَ الْمُهْلَكِينَ وَ كُلُّكُمْ عَاصٍ لِأَمْرِي غَيْرُ مُسْتَمِعٍ قَوْلِي فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُكُمْ‏ مِنَ‏ الْحَرَامِ‏ وَ طُبِعَ عَلَى قُلُوبِكُمْ وَيْلَكُمْ أَ لَا تُنْصِتُونَ أَ لَا تَسْمَعُون‏؛ همانا من شما را به راه کمال دعوت می‌کنم. پس کسی که از من اطاعت کند از سعادتمندان و کسی که از من نافرمانی کند از هلاک شدگان است. همه شما از سفارش من سرپیچی می‌کنید و کلام مرا گوش نمی‌دهید زیرا شکم‌های شما از حرام انباشته شده و قلب‌های شما مُهر خورده است. وای بر شما آیا ساکت نشده و به من گوش نمی‌دهید!»(بحارالانوار،ج 45،ص8)
این بیان نورانی لقمه حرام را مانعی بسیار قوی دانسته که چشم دل و قلب انسان را کور کرده و نمی‌گذارد که فرد خورشید هدایت را دیده و به دنبال آن به راه بیافتد. پس باید علت کم نتیجه بودن نصیحت‌های حسینی را در شکم‌هایی جستجو کرد که از حرام پر شده است.
برترین عبادت را دریابیم
شخصی خدمت امام باقر(علیه‌السلام) رسید و عرض کرد من در عبادت زیاد کوشش نمی‌کنم و اهل نماز و روزه مستحبی نیستم؛ بلکه تنها به واجبات اکتفا می‌کنم؛ ولی از لقمه حرام دست می‌کشم. امام به او فرمودند:«أَيُّ الِاجْتِهَادِ أَفْضَلُ مِنْ عِفَّةِ بَطْنٍ وَ فَرْج‏؛ کدام کوششی بهتر است از حفظ عفت در شکم و شهوت» حفظ شکم از لقمه حرام و راه ندادن کسب‌های حرام در زندگی اهمیت بالایی داشته و از اینجاست که می‌بینیم سفارش‌های زیادی در مکتب اهل بیت به آن شده است. مثلاً امام پنجم ما شیعیان در حدیثی دیگر فرمودند: «إِنَّ أَفْضَلَ الْعِبَادَةِ عِفَّةُ الْبَطْنِ وَ الْفَرْج‏؛ همانا برترین عبادت حفظ شکم و شهوت از حرام است.» و عنوان داشتند:«مَا عُبِدَ اللَّهُ‏ بِشَيْ‏ءٍ أَفْضَلَ‏ مِنْ‏ عِفَّةِ بَطْنٍ‏ وَ فَرْج‏؛ خداوند با چیزی برتر از حفظ شکم و شهوت از حرام، عبادت نشده است.»(الکافی،ج2،ص79)
به درستی که باید تلاش و کوشش برای ترک لقمه حرام را برترین تلاش‌ها و عفت در شکم و شهوت را برترین عبادت بدانیم؛ زیرا در سایه این پاکی و پاکدامنی است که نماز و روزه و دیگر واجبات ارزش یافته و اثرگذار می‌شود.
لقمه حرام و تأثیر در فرزند
اثر سوء برخی از گناهان بسیار طولانی مدت است و گاه حتی از نسلی به نسل بد نیز انتقال می‌یابد؛ درست مانند یک بیماری. لقمه حرام را می‌توان مانند ایدز دانست. نقص ایمنی بدن که بر اثر حرام‌خواری پدید آمده و خود فرد را درگیر کرده و حتی به نسل بعدی منتقل می‌شود.
خداوند وقتی شیطان را از درگاه خویش راند و به او تا روز قیامت مهلت داد؛ فرمود:«وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِكَ وَأَجْلِبْ عَلَيْهِمْ بِخَيْلِكَ وَرَجِلِكَ وَشَارِكْهُمْ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ(اسراء/74) (برو) و هر که را توانستی با آواز خود تحریک کن و فریب بده، و با لشکر سواره و پیاده‌ات بر آنها هجوم ببر و در اموال و اولاد هم با ایشان شریک شو و به آنها وعده (های دروغ و فریبنده) بده.»
امام باقر(علیه‌السلام) در تفسیر این آیه فرمودند: «مَا کَانَ مِنْ مَالٍ حَرَامٍ فَهُوَ شِرْکُ الشَّیْطَانِ قَالَ وَ یَکُونُ مَعَ الرَّجُلِ حَتَّى یُجَامِعُ فَیَکُونُ مِنْ نُطْفَتِهِ وَ نُطْفَةِ الرَّجُلِ إِذَا کَانَ حَرَاماً؛ وقتی که مال حرام در اموال فرد مخلوط باشد شیطان در آن شریک شده و با مرد همراه است تا هنگامی که همبستری می‌کند از راه نطفه منتقل شده و نطفه مرد از حرام تشکیل می‌شود.»(بحارالانوار،ج57،ص342) آری خمیر مایه ابتدایی هر انسانی از نطفه است و اگر آن نطفه از غذایی حرام تشکیل بیابد؛ مطمئناً تاثیرهای سوء به دنبال دارد.
مگر انسان نمی‌خواهد که فرزندی صالح داشته باشد؛ پس باید در لقمه و کسب حلال کوشش کرده تا در دام بدترین مصیبت‌ها گرفتار نشود؛ همچنانکه امام علی(علیه‌السلام) فرمودند:«أَشَدُّ الْمَصَائِبِ‏ سُوءُ الْخَلَف‏؛ بدترین مصیبت‌ها فرزند ناصلح است.»(غرر الحکم،ص407)
انتخاب کسب و کار صحیح مهم است
وقتی لقمه حرام هم آثار سوء فردی و هم آثار بد خانوادگی دارد و البته جامعه را نیز آلوده می‎‌کند؛ لازم است که فرد در کسب و کار خویش دقت کرده و در کسب حلال بکوشد. وقتی دوری از لقمه حرام برترین و پر فضیلت ترین عبادت است؛ پس کسب حلال نیز باید جایگاه ویژه‌ای در اسلام داشته باشد. از این رو در حدیثی از رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) آمده است: «اَلْعِبادَﺓُ عَشَرَﺓَ اَجْزاءٍ تِسْعَـﺔٌ مِنْها فی طَلَبِ الْحَلالِ؛ عبادت ده جزء است که نه جزء آن در کار و تلاش برای به دست آوردن روزی حلال است.»(جامع‌الاخبار،ص139) بالاخره برخی از منابع کسب درآمد، کارهایی حرام و غلط است. فعالیت‌های گناه‌آلودی که به هر ترتیب فرد مسلمان باید از آن دوری کند.

در شبهات تقوا به خرج دهیم
برای دور ماندن از حرام، لازم است که در شبهات دقت شود؛ همچنانکه پیامبراکرم(صلی‌اله‌علیه‌وآله) فرمودند:«حَلَالٌ بَيِّنٌ وَ حَرَامٌ بَيِّنٌ وَ شُبُهَاتٌ تَتَرَدَّدُ بَيْنَ ذَلِكَ فَمَنْ تَرَكَ الشُّبُهَاتِ نَجَا مِنَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ مَنْ أَخَذَ بِالشُّبُهَاتِ ارْتَكَبَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ هَلَكَ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُ؛ (امور سه گونه است :) حلال واضح و روشن و حرام آشكار و بدون ابهام و اموري كه مردد ميان اين دو است. هر كس شبهات را ترك كند از محرمات نجات مي‌يابد و هر كس به شبهات اقدام كند مرتكب محرمات مي‌شود و ندانسته هلاك و نابود مي‌گردد.»(الکافی،ج1،ص68) به هر ترتیب این ارتکاب شبهات است که انسان را در امور حرام می‌اندازد؛ بی آنکه فرد بداند که کار حرام انجام داده است. لقمه شبهه ناک نیز از این امور است.
سخن آخر
در لشگر عمر سعد بودند افرادی که اهل نماز یا قرآن باشند؛ افرادی که موعظه‎‌های امام هیچ تأثیری در آنها نداشت. امام حسین علت این عدم تغییر را در حرام خواری آنها عنوان کردند. لقمه‌های حرامی که مردم را در مقابل امام زمانشان قرار داده بود. باید در لقمه دقت کرد.

نکته اول: یک بیماری غیر منتظره یا مصلحت الهی
اراده ی الهی بر این تعلق گرفته بود که نسل امامت در سال 61 هجری در میان هجوم ددمنشانه ی حرامیان کوفه وشام منقطع نگردد، هر چند که سپاه تا دندان مصلح امویان با انگیزه و هدف از بین بردن کاروان عاشورا و یاران امام حسین(علیه السلام) پا در عرصه کرب و بلا گذاشته بودند، ولی تقدیر و مصلحت الهی بر این تعلق می گیرد که امام زین العابدین(علیه السلام) از میدان کار زار به کنار گذاشته شود، تا اینکه پیام آور نهضت انسان ساز کربلا باشد. در واقع این بیماری موقت مصلحتی الهی بود تا اینکه حضرت از وظیفه جهاد علیه دشمن معذور باشد، و وجود مبارکش از کینه و کید یزیدیان محفوظ بماند. سبط بن جوزی در تذکره الخواص می نویسد: «علی بن الحسین(علیه السلام) چون بیمار بود کشته نشد.»[1]

«حميد بن مسلم می گويد ما به اتفاق شمر و عده ای از رجال به خيمه امام سجاد رسيديم و ديديم آن حضرت از شدت بيمارى بر فراش خود افتاده و تاب حركت ندارد عده‏ اى كه با شمر ملعون بودند پيشنهاد قتل آن آقا را نموده و گفتند خوب است اين جوان بيمار را شهيد كنيم من از اين پيشنهاد به شگفت آمده گفتم عجيب است مگر امر چنين مقرر شده كه فرزندان هم كشته شوند اين بيمارى و ناتوانى كافى به حال اوست و بالاخره از اين گونه‏ سخنان بسيار گفتم تا آنها را از كشتن او ممانعت كردند. در اين وقت پسر سعد رسيد زنان و دختران حسين علیه السلام اطراف او را گرفته…»[2]
‏«حميد بن مسلم می گويد ما به اتفاق شمر و عده ای از رجال به خيمه امام سجاد رسيديم و ديديم آن حضرت از شدت بيمارى بر فراش خود افتاده و تاب حركت ندارد عده‏ اى كه با شمر ملعون بودند پيشنهاد قتل آن آقا را نموده و گفتند خوب است اين جوان بيمار را شهيد كنيم من از اين پيشنهاد به شگفت آمده گفتم عجيب است مگر امر چنين مقرر شده كه فرزندان هم كشته شوند اين بيمارى و ناتوانى كافى به حال اوست و بالاخره از اين گونه‏ سخنان بسيار گفتم تا آنها را از كشتن او ممانعت كردند. در اين وقت پسر سعد رسيد زنان و دختران حسين علیه السلام اطراف او را گرفته…»[2]
‏ 2). محققان در خصوص قیام مردم مدینه این چنین بیان داشته اند، در بین رهبر و یا رهبران «شورش حره» افکار و اندیشه های زبیری حاکم بود از این رو با توجه به سوابق عبد الله بن زبیر، و نفوذ او در میان شورشیان این قیام نمی توانست یک قیام اصیل شیعی باشد، محققان بیان داشته اند که «عبد الله بن زبیر» خود از داعیه داران خلافت پس از مرگ معاویه بود که حکومت آل زبیر را در مکه پایه‌گذاری کرد. از این رو امام سجاد(علیه السلام) نیز نمی خواست خود را شیعیانش از مسیر و جاده عبدالله بن زبیر به اهدافشان برسند.
نکته چهارم: چرا امام به مروان و خانواده اش پناه داد
بر اساس اندیشه ی شیعی امامان معصوم، آینه صفات الهی اند، ایشان صفات و اخلاق الهی را در خود به اوج کمال رسانیده اند: «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً»، از این رو هر گاه کسی به ایشان پناهنده شود، هیچ گاه او را از خود ناامید نکرده و او را پناه می دهند. به عبارتی ائمه اطهار امان الهی برای مردم هستند، و این از صفات ذاتی ایشان است. آن زمان نیز مروان بن حکم و خانواده اش به دامان امام معصوم پناهنده شده بودند، او می دانست که این خاندان خاندان عفو و کرم هستند، از این رو به هدف خود نیز نائل آمدند. 

پی نوشت ها:
[1]. تذکره الخواص، ص 324.
[2]. الإرشاد للمفيد(ترجمه ساعدى)، ص468.
[3]. در سوگ امير آزادى ( ترجمه مثير الأحزان )، ص373.
[4]. البدایة و النهایة، ج ۴، جزء۸، ص۲۲۰، ص ۲۰۹.
[5]. تنبیه، ص۳۰۶.

منبع:تبیان