برخی از این گونه فعالیت‌ها شبیه به آن فعالیت‌هایی هستند که در برنامه های آموزشی عادی یا برنامه های تربیت بدنی مورد استفاده قرار می‌گیرند. فعالیت‌های حرکتی به ویژه در بخشی از برنامه های تحصیلی اوایل کودکی سودمند هستند.
 

مهارت 1: فعالیت‌های حرکتی درشت
فعالیت‌های حرکتی درشت به توانایی حرکت دادن بخش‌های مختلف بدن اشاره دارند. هدف این گونه فعالیت‌ها کمک به رشد حرکات بدنی مؤثرتر، نرم‌تر و افزایش ادراک کودک از جهت گیری فضایی و آگاهی بدن است. فعالیت‌های حرکتی درشت به صورت فعالیت‌های راه رفتن، فعالیت‌های پرتاب کردن و گرفتن و دیگر فعالیت‌های حرکتی درشت و تعادل گروه بندی شده‌اند.

کودکان پیش دبستانی در رشد حرکتی به پیشرفت‌های چشم گیری نائل می‌شوند. با قوی‌تری شدن استخوان‌ها، عضلات، توان ریه و هماهنگی عصبی- عضلانی بین بازوها، ساق‌ها، حواس و دستگاه عصبی مرکزی، این کودکان مهارت و تسلط بیش‌تری در انجام کارهای فیزیکی‌ای که قبلا برای آنان ناممکن بود، نشان می‌دهند.
 

تمرین‌هایی برای بهبود مهارت‌های حرکتی درشت
فعالیت‌های راه رفتن
1- راه رفتن به جلو، عقب و پهلو
کودکان به سمت هدف در نظر گرفته شده در یک مسیر مستقیم یا منحنی که بر روی زمین مشخص شده است حرکت می‌کند مسیر ممکن است پهن یا باریک باشد، اما مسیر باریک‌تر، تکلیفی مشکل‌تر است. مسیری که مستلزم راه رفتن با پنجه پا یا پاشنه پا است در مقایسه با راه رفتن در فضاهای وسیع وظیفه ای دشوارتر می‌باشد.

گام برداشتن آهسته درمقایسه با گام برداشتن سریع مشکل‌تر است. راه رفتن بدون کفش و جوراب دشوارتر از راه رفتن با کفش است. کودکان باید در همان دوره به عقب و پهلو راه بروند.
 

راه رفتن به سبک حیوانات مثل راه رفتن فیل، پریدن خرگوش، راه رفتن خرچنگ، راه رفتن اردک و راه رفتن کرم، می تواند قدرت انها را در راه رفتن تقویت نماید. 
 

اکنون در اینجا به چند نمونه از نحوه راه رفتن حیوانات اشاره خواهیم کرد: 
راه رفتن فیل: رو به جلو تا کمر خم می‌شود، بازوهایش را به طرف پایین آویزان می‌کند، قدم‌های بزرگی برمی دارد و همه ی این ها در حالی است که سنگینی بدن را از یک سمت به سمت دیگر متمرکز می‌کند. ( این حرکت را به طور متناوب انجام می دهد.) 

پریدن خرگوش: دست‌ها را بر روی زمین قرار می‌دهد، زانوها را خم می‌کند و پاها را با یکدیگر بین دست‌ها حرکت می‌دهد. 

راه رفتن خرچنگ: به طرف جلو و عقب سینه خیز می‌رود در حالی که سر رو به بالاست. 

راه رفتن اردک: دست‌هایش را بر سر زانوهایش می‌گذارد در حالی که زانوها را خم کرده و راه می‌رود. 

راه رفتن کرم: با دست و پاها بر روی زمین، به صورت گام‌های کوچک، ابتدا با پا و سپس با دست‌ها حرکت می کند.
 

2- حرکات گوناگون
کودکان باید در مسیرهای گوناگون حرکت کنند در حالی که اشیا را حمل می‌کنند. اشیایی مثل توپ را داخل یک جعبه در طول مسیر بیندازند یا چشم‌ها را بر بخش‌های مختلف اتاق متمرکز کنند و در این حالت حرکت کنند.
 

3- راه رفتن حیوانات
کودکان از راه رفتن حیوانات مختلف تقلید می‌کنند؛ راه رفتن فیل، پریدن خرگوش، راه رفتن خرچنگ، راه رفتن ادراک، راه رفتن کرم.

- راه رفتن فیل: رو به جلو تا کمر خم می‌شود، بازوهایش را به طرف پایین آویزان می‌کند، قدم‌های بزرگی برمی دارد در حالی که سنگینی بدن را از یک سمت به سمت دیگر متمرکز می‌کند. (به طور متناوب)

- پریدن خرگوش: دست‌ها را بر روی زمین قرار می‌دهد، زانوها را خم می‌کند و پاها را با یک دیگر بین دست‌ها حرکت می‌دهد.

- راه رفتن خرچنگ: به طرف جلو و عقب سینه خیز می‌رود در حالی که سر بالاست.

- راه رفتن اردک: دست‌هایش را بر سر زانوهایش می‌گذارد در حالی که در زانوها را خم کرده است راه می‌رود.

- راه رفتن کرم: با دست و پاها بر روی زمین، گام‌های کوچکی برمی دارد ابتدا با پا و بعد با دست‌ها
 

4- سنگ چین- جای پا
اشیایی را روی زمین برای سنگ چین قرار می‌دهید، محل پای راست و پای چپ را به وسیله رنگ یا قرار دادن حروف «ر» و «چ» مشخص نماید. کودک باید مسیر را از طریق قرار دادن پای درست بر روی هر جای پا دنبال کند.
 

5- جعبه بازی
کودک دو جعبه دارد (به اندازه جعبه های کفش)، یکی در پشت و دیگری در جلو کودک داخل جعبه جلویی با هر دو پا، پا می‌گذارد، جعبه عقبی را به جلو حرکت می‌دهد و سپس داخل آن پا می‌گذارد. کودک می‌تواند با دست‌هایش جعبه‌ها را حرکت دهد و از پاها یک در میان استفاده کند. کودک باید به طرف خط پایان حرکت کند.
 

6- راه رفتن بر روی خط
خطوطی رنگی بر روی زمین ترسیم کنید. خطوط می‌توانند منحنی، زاویه دار یا مارپیچ باشند. طنابی را بر روی زمین قرار دهید و از کودکان بخواهید به موازات طناب راه بروند.
 

7- راه رفتن بر نردبان
نردبانی را روی زمین قرار دهید. کودکان بین پله های آن راه می‌روند، جلو و عقب و در وهله بعد از داخل پله‌ها با پرش رد می‌شوند. 

فعالیت‌های پرتاب کردن وگرفتن 
1- پرتاب کردن
از کودکان خواسته می‌شود که اشیایی مثل بادکنک، توپ و غیره را به سوی معلم یا افراد دیگر پرتاب کند. اشیا در اندازه های مختلف هستند (می‌توان از توپ‌هایی از جنس‌های مختلف مثل توپ لاستیکی، اسفنجی و نخی استفاده کرد.)
 

2- گرفتن
گرفتن در مقایسه با پرتاب کردن مهارتی دشوارتر است. کودکان می‌توانند فعالیت گردن را با اشیاء بالا به وسیله‌ی معلم یا کودکان دیگر تمرین کنند.

3- بازی‌های توپی
انواع مختلف بازی‌های با توپ به رشد هماهنگی حرکتی کمک می‌کنند. مثل بازی‌های غلتاندن توپ، زدن توپ به زمین و گرفتن آن، انداختن توپ به هوا و گرفتن آن، والیبال بازی کردن با بادکنک و پرتاب توپ به طرف دیوار.
 

4- بازی‌های تیوب- پلاستیک
می‌توان از حلقه های لاستیک برای بازی‌های غلتاندن و گرفتن استفاده کرد.
 

5- توپ پارچه ای
اگر کودک در پرتاب کردن وگرفتن توپ لاستیکی مشکل داشته باشد می‌توان از توپ پارچه ای استفاده کرد.
 

مهارت 2 : تعادل
تعادل عبارت است از: توانایی فرد در حفظ و بازیابی حالت یا وضع بدن.
تعادل عنصر اصلی تمامی مهارت‌های حرکتی است برخورداری از یک تعادل خوب و مطلوب، گویای آن است که شخص، رابطه ای میان مرکز گرانی (ثقل) بدن و سطح اتکای آن را درونی ساخته است. وقتی بدن تعادل می‌یابد که مرکز ثقل مستقیما بر سطح اتکا قرار گرفته باشد.

حرکت‌های در جا و ثابت نظیر: حرکات و اشارات بدنی، بازوها و ران‌ها نز در شرایطی رخ می‌دهد که مرکز ثقل، با سطح اتکا مطابقت کند. اگر مرکز ثقل به بیرون از سطح اتکا انتقال یابد، بدن در فضای عمومی و در هر سو حرکت خواهد کرد. حرکت ضعیف یا کارآمد منوط به این است که تا چه حد، فرد قادر است تعادل خود را کنترل کند و تعادل از دست رفته را مجددا برقرار کند.

توانایی بدن در حفظ یا بازیابی تعادل در ضبط اندام‌های حسی معینی است. دستگاه دهلیزی یا مجاری نیم دایره در گوش داخلی، به عنوان مرکز تعادل عمل می‌کند. به همین دلیل اجرای تمرین‌ها، خم کردن بدن در جهات و زوایای مختلف و حرکات چرخشی برای کودکان توصیه شده است. این تمرین‌ها موجب می‌شود که کودکان بیاموزند چگونه استواری بدن خود را بهبود بخشند و در حفظ و بازیابی تعادل مهارت یابند.

تعادل را هم چنین، به عنوان مبنا و سرمنشأ یا حالت صفر برای درک جهات هم فضا نیز معنی کرده‌اند. این ادراک موجب می‌شود که کودک با توجه به مرکز ثقل خود، جهات بالا، پایین، عقب، جلو، راست، چپ و … را دریابد. بنابراین مفهوم تعادل به عنوان نقطه مرجع برای آگاهی فضایی از اهمیت بسیاری برخوردار است.

برای اجرای موفقیت آمیز طرح‌ها و الگوهای حرکتی متنوع، کودکان باید از تجربیاتی که مستلزم ایجاد و حفظ تعادل بدن در وضعیت‌های ایستا، ساکن و پویاست برخوردار باشند.

در هر صورت، آن‌ها باید بیاموزند که در آغاز، بر سطوح کم ارتفاع و عریض و به تدریج بر سطوح بلند و کم عرض تعادل بدنی خودرا حفظ کنند.

برای ارزیابی تعادل بدنی به جدول 5 رجوع کنید. این جدول سطوح سنی پیش از دبستان یعنی 5 تا 7 سالگی را دربرمیگیرد.

در این نوشتار، با توجه به متن دعای روز یازدهم ماه مبارک رمضان، شرحی اخلاقی بر این دعا با تاکید بر فضیلت اخلاقی احسان خواهیم داشت.
مقدمه
در این نوشتار، با توجه به عنوان خاصی از دعای روز یازدهم ماه مبارک رمضان، حول محور آن به بحث و تحقیق پرداخته شده است و شامل قسمت‌های مختلفی چون آیاتی از کلام اللّه مجید، روایات مأثوره، مثال‌ عرفی، شعر، داستان اخلاقی و … می‌باشد که در ادامه مطلب، شرحی اخلاقی بر این دعا با تاکید بر فضیلت اخلاقی احسان خواهیم داشت.

متن و ترجمه دعای روز یازدهم ماه مبارک رمضان
در روز یازدهم ماه مبارک رمضان، دست نیازمند خود را به سوی خدای بی نیاز بلند می کنیم و می خوانیم:

«اللَّهُمَّ حَبِّبْ اِلَیَّ فِیهِ الْاِحْسَانَ وَ کَرِّهْ اِلَیَّ فِیهِ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیَانَ وَ حَرِّمْ عَلَیَّ فِیهِ السَّخَطَ وَ النِّیرَانَ بِعَوْنِکَ یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ».

خدایا در این ماه نیکی را پسندیده من گردان، و نادرستی‌ها و نافرمانی‌ها را مورد کراهت من قرار ده، و خشم و آتش برافروخته را بر من حرام گردان به یاری‌ات ای فریادرس دادخواهان.

صفحات: 1· 2

تحلیل بیستم پیام قرآنی «لیله القدر: شب قدر»

بیستمین پیام قرانی که سوره قدر به آن اختصاص پیدا کرده است «لیله القدر: شب قدر» است اگر بخواهیم نسبت به این پیام قرانی تحلیل جامعی داشته باشیم می بایست چند نکته مهم و پیوسته توضیح داده شود

1- ماه رمضان «لیله القدر» است

نکته اول؛ این است هرچند در قرآن کریم در آیه (1)سوره قدر نامی از شب قدر آمده است وفرمود: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ» ولی نام معین و مشخص از شب قدر نیامده است اما در آیه (185)سوره بقره آمده است «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ والفرقان» باکنار گذاشتن این دو آیه از دو سوره قرآن به این نتیجه و باور می رسیم «لیله القدر» در یکی از شب های ماه رمضان واقع شده است

2- ویژگی: «لیله القدر»
نکته دوم؛ این است «لیله القدر» از بین شب های سال از چند مشخصه مهم و با فضیلت برخوردار است و همین موجب شده است که این شب از نظر فضیلت. و مرتبه مساوق و مساوی با هزار شب که مساوی با هشتاد سال عمر یک انسان است باشد چراکه حق تعالی در قرآنش در آیه (3) سوره قدر در توصیف این شب فرمود: «لیله القَدْرِ خَیْرٌ مِنْ الْفِ شَهْرٍ»

نخستین ویژگی که به این شب عظمت. فضیلت ویژه ای بخشیده است نزول «دفعی» و یکپارچه قرآن کریم بر قلب رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم است چراکه قرآن دو نوع نزول دارد «نزول تدریجی» که از27 رجب همراه با بعثت رسول اکرم و نزول سوره اقرء آغاز شد، و نزول دیگر نزول «دفعی» است، یعنی صورت حقیقت ملکوتی یکپارچه قرآن است که در شب لیله القدر بر قلب رسول الله نازل شده است، چراکه آیه (106‌) سوره اسراء که می فرماید : «قرانا فرقناه لتقراه علی الناس علی مکث ونزلناه تنزیلا.» نزول تدریجی قرآن را بیان می‌کند، همانگونه حضرت علامه طباطبایی رضوان علیه فرمودند: «در نزول دفعی (و یکپارچه)، قرآن کریم که مرکب از سوره‌ها و آیات است ‌یک دفعه نازل نشده است ‌بلکه به صورت اجمال همه قرآن نازل شده است چون آیاتی که درباره وقایع شخصی و حوادث جزیی نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاصه‌ای دارد که درباره آن اشخاص و آن احوال و درآن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتی درست در نمی‌آید مگر این که زمان و مکانش و واقعه‌ای که درباره‌اش نازل شده رخ دهد به طوری که اگر از آن زمان‌ها و مکان‌ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف می‌شود و دیگر بر آنها تطبیق نمی‌کنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دوبار نازل نشده بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلی که درآیه شریفه «کتاب احکمت آیاته ثم فصلت من لدن حکیم خبیر.»(هود / ۱) به آن اشاره شده است. و در شب قدر قرآن کریم به صورت اجمال و یکپارچه بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید» .

دومین ویژگی شب قدر تعیین «سرنوشت یکساله» از عمر یک انسان است، به این معنا خداوند متعال در شب قدر حوادث یک سال آینده را از قبیل مرگ و زندگى، وسعت ‌یا تنگى روزى، سعادت و شقاوت، خیر و شر، طاعت و معصیت و… تقدیر می ‌کند رازش این است در آیه شریفه «انا انزلناه فى لیله القدر»( قدر / 1 ) کلمه «قدر» دلالت‌ بر تقدیر و اندازه ‌گیرى دارد و آیه شریفه «فیها یفرق کل امر حکیم.‌» (دخان / 6 ) که در وصف شب قدر نازل شده است‌ بر تقدیر دلالت می ‌کند. چون کلمه «فرق‌» به معناى جدا سازى و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است. و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعه‌اى که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‌ گیرى مشخص سازند. امور به حسب قضاى الهى داراى دو مرحله ‌اند، یکى اجمال و ابهام و دیگرى تفصیل. و شب قدر به طورى که از آیه «فیها یفرق کل امر حکیم.‌» برمی ‌آید شبى است که امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون می ‌آیند.

سومین ویژگی شب قدر «سلام و امنیت» است، قرآن کریم در بیان این ویژگی شب قدر می‌فرماید: «سلام هی حتی مطلع الفجر.»(قدر / ۵ ) کلمه سلام و سلامت ‌به معنای عاری بودن از آفات ظاهری و باطنی است. و جمله «سلام هی» اشاره به این مطلب دارد که عنایت الهی تعلق گرفته است‌ به این که رحمتش شامل همه آن بندگان بشود که به سوی او روی می‌آورند و نیز به این که در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد. به این معنا که عذابی جدید نفرستد. و لازمه این معنا این است که در این شب کید شیطان‌ها هم مؤثر واقع نشود چنانکه در بعضی از روایات نیز به این معنا اشاره شده است.

البته بعضی از مفسرین گفته ‌اند: مراد از کلمه «سلام» این است که در شب قدر ملائکه از هر مؤمن مشغول به عبادت بگذرند، سلام می‌دهند.

چهارمین ویژگی شب قدر «پنهان بودن» است؛ در اینکه شب قدر در ماه مبارک رمضان واقع شده است، مورد قبول همه مسلمانان است و هیچگونه شک و تردیدی در آن وجود ندارد؛ زیرا از سویی خداوند در قرآن میفرماید: «ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده است»11 و از سوی دیگر در آیه اول سوره قدر میخوانیم: «ما آن (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم». با توجه به این دو آیه مبارکه، چنین نتیجهگیری میشود که شب قدر خارج از ماه مبارک رمضان نیست و حتماً در این ماه قرار دارد. از و حکمت «پنهان بودن شب قدر» آنچه که می توان بنابر بعضی از روایات می توان به دست آورد خداوند اجابت را در میان دعاها پنهان کرده است تا مؤمنان به همه دعاها روی آورند؛ همانگونه که وقت مرگ را پنهان کرده است تا مردم در همه حال پذیرای آن باشند. وقت قیامت و ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را نیز مخفی کرده تا اهل معصیت آنها را دستاویزی برای نیل به مقاصد شوم خود قرار ندهند و در مقابل، مؤمنان در همه حال مراقبت بیشتری از خود نشان دهند. بر همین مبنا شب قدر مخفی است و زمان دقیق آن مشخص نیست. امام علی علیهالسلام دلیل مخفی بودن شب قدر را در این میداند که مؤمنان شبهای بیشتری را قدر بدانند و در آرزوی درک فضیلت آن به کارهای نیک و عبادت بیشتری پرداخته، از معاصی و زشتیها دوری گزینند و در پرستش خداوند تلاش بیشتری نمایند: تفسیر نمونه، ج ۲۷، ص ۱۹۰.»

حکمت دیگر مخفی ماندن شب قدر آن است که اگر شب خاصی معین میشد، برخی افراد بر اثر توفیق شب زنده داری و احیای آن به عجب و غرور مبتلا میشدند؛ اما پنهان بودن آن باعث میشود تا ملکات فاضله در مؤمنان راسختر شود و در نتیجه از برکات و فیوضات بیشتری در این شبها بهرهمند گردند. اگر این شب معلوم بود، حرمت و عظمت در خور شأن را نداشت؛ زیرا مردم همواره برای امور پنهان، احترام بیشتری قائلاند.

3-شب قدر از منظر روایات

نکته سوم؛ در این که کدام یک از شبهای ماه مبارک رمضان، شب قدر است، در روایات اسلامی اختلاف است. میتوان روایتها را به سه دسته تقسیم نمود (گرچه خارج از این سه گروه نیز روایاتی وجود دارد.) به طور اجمال به برخی از آن اشاره می-شود:

گروه اول:

روایاتی است که یکی از سه شب را به عنوان شب قدر معرفی می کند چنان که آمده است: «عن ابی علی قال: سئلت اباعبدالله(ع) عن لیله القدر؟ قال: اطلبها فی تسع عشر و احدی و عشرین و ثلاث و عشرین؛ راوی می گوید از امام صادق(ع) در مورد شب قدر پرسیدم. امام فرمود: شب قدر را در نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم جستوجو کن.:. محمد حرعاملی، وسایل الشیعه، ج10، ص407.» 

باز هم در روایت دیگری آمده است که شخص از امام صادق(ص) پرسید: «اللیالی التی یرجی فیها من شهر رمضان؟ فقال: تسع عشره و احدی و عشرین و ثلاث و عشرین» راوی پرسید: در کدام شب از شب-های رمضان امید می رود که شب قدر باشد؟ امام صادق(ع) در جواب فرمود: «نوزدهم، بیست و یکم، بیست و سوم.:23. محمد حرعاملی، وسایل الشیعه، ج10، ص305.»

در تعبیر دیگری از امام صادق(ع) آمده است: «التقدیر فی لیله تسع عشر و الابرام فی لیله احدی و عشرین و الامضاء فی لیله ثلاث و عشرین تقدیر و اندازه گیری در شب نوزدهم و ابرام و محکم شدن در شب بیست و یکم و امضاء در شب بیست و سوم است.:همان، ص361.)

براساس این دسته روایات، شب قدر یکی از این سه شب در ماه مبارک رمضان است و کسانی که به دنبال درک فضیلت شب قدر هستند باید آن را در این سه شب جستجو کنند و برای اطمینان بیشتر به درک این فضیلت لازم است هر سه شب را به عبادت بپردازند.

گروه دوم:

دسته دوم از روایات در این رابطه، دلالت بر این دارد که شب قدر یکی از دو شب یعنی بیست و یکم و بیست و سوم است و برای درک شب قدر باید در این دو شب به عبادت و دعا پرداخت چنان که «فضل بن یسار» از امام جواد(ع) نقل می کند: «کان ابوجعفر(ع) اذا کان لیله احدی و عشرین و لیله ثلاث و عشرین اخذ فی الدعاء حتی یزول اللیل فاذا ز اللیل صلی؛ امام جواد(ع) در شب بیست و یکم و بیست و سوم تا صبح به دعا می پرداخت.)

در روایت آمده است که زراره از امام باقر(ع) در مورد شب قدر پرسید و امام باقر(ع) در جواب فرمود: «هی احدی و عشرین او ثلاث و عشرین شب بیست و یک و یا بیست و سه.»

امام صادق(ع) نیز در جواب کسی که از شب قدر پرسید فرمود: «هی لیله احدی و عشرین او لیله ثلاث و عشرین شب بیست و یکم و یا بیست و سوم شب قدر است.»

براساس مفاد این دو گروه از روایات شب قدر یکی از این دو شب یعنی بیست و یکم و بیست و سوم است و باید شب قدر را در میان این دو شب دنبال کرد و برای اطمینان به درک شب قدر بهتر است این دو شب را به عبادت دعا و شب زنده داری پرداخت تا احتمال دستیابی به فضیلت شب قدر بیشتر گردد و درصد احتمال درک شب قدر زیادتر گردد.

گروه سوم:

دسته سوم از روایات به این مطلب تأکید دارد که احتمال شب بیست و سوم ماه رمضان برای این منظور بیشتر است؛ چنان که در روایتی از امام باقر(ع) چنین نقل شده است: «ان الجهنی اتی النبی(ص) فقال: یا رسول الله ان لی ابلاً و غنماً و غلّه (قلمه) فاحب ان تأمر بلیله ادخل فیها فأشهد الصلوه و ذلک فی شهر رمضان فدعاه رسول الله(ص) فسارّه فی اذنه فکان الجهنی اذا اکان لیله ثلاث و عشرین دخل بابله و غنمه و أهله الی مکانه؛ مردی به نام «جهنی» خدمت پیامبر اکرم(ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله من دارای گوسفند و شتر هستم. دوست دارم دستور بدهی که یک شب را در ماه رمضان وارد شهر مدینه شوم و خدا را عبادت کنم. پیامبر(ص) در حق او دعا کرد و به گوش او چیزی گفت و آن مرد از خدمت پیامبر خارج شد. بعدها مردم می دیدند که آن مرد در شب بیست و سوم ماه رمضان با شتران، گوسفندان و اهل و عیال خود وارد مدینه می شد.»

براساس این حدیث مرد جهنی به پیامبر عرض می کند که من به دلیل این که گله دار و صحرانشین هستم همیشه نمی توانم در نماز جماعت شما در مدینه شرکت نمایم. از شما خواهش می کنم که به من دستور دهید که در طول سال یک شب را به مدینه آمده، در نماز جماعت شما شرکت نمایم؛ و البته دوست دارم آن شب در ماه رمضان باشد. پیامبر به گوش او چیزی گفت. بعدها مردم می دیدند آن مرد در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان با دامها و حیوانات خود وارد مدینه می شد و در مسجد پیامبر به نماز و عبادت مشغول می گشت. این عمل پیامبر و رفتار آن مرد این احتمال را تقویت می کند که شب قدر همان شب بیست و سوم باشد.

البته علاوه بر این سه گروه روایاتی دیگری نیز وجود دارد که برخی از شبهای دیگر را به عنوان شب قدر معرفی می کند که علما به آنها اعتنا نکرده اند

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| تحلیل پیام های قرآنی درماه مبارک رمضان «قسمت بیستم»
نگارنده: «مبلغ نخبه حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری»

تحلیل نوزدهم پیام قرآنی «استکبار ستیزی» و ستیز با «طاغوت»

نوزدهمین پیام قرانی که بخش مهمی از آیات قرآن به آن اختصاص یافته است «استکبار ستیزی» و ستیز با «طاغوت» است. از همین رو در ایه (36)سوره نحل در بیان فلسفه بعثت انبیاء آمده است: «وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ» تحلیل جامع و همه جانبه این پیام قرانی درصورتی امکان پذیر می گردد که چند نکته کلیدی به درستی توضیح داده شود؛

نکته اول: این است تمام انبیاء از جمله رسول خاتم با سه جبهه روبرو بودند:

جبهه اول: که در قران کریم نامبرده شده (ملا) است. یعنی حاکمیت سیاسی قلدران و زورگویانی همچون نمرود، فرعون، ابوجهل، ابوسفیان که با در اختیار داشتن ابزار قدرت هیچ مخالفی رات حمل نمی کردند و در برابر منطق و استدلال انبیاء از زور و خشونت فیزیکی استفاده می کردند. از این رو قر آن در گزارش خود در سوره اعراف از (۵۸تا ۱۲۸) نمونه هایی از تقابل این جبهه باطل در برابر انبیایی چون هود، شعیب، صالح و موسی گزارش می دهد که انان با استفاده از ابزار زور و قلدری از پی کردن ناقه صالح، تا قطع کردن دست و پا پیروان موسی و کشتن کودکان و به اسارت گرفتن زنان کوتاهی نمی کردند، و در زمان رسول اعظم نیز ابوجهل و ابولهب همین شیوه را داشتند.

جبهه دوم: غول اقتصادی است که قرآن باعنوان (مترفین) نام می برد که در لجن زار حرام خواری فرورفته بودند و همراه با ملا در برابر جبهه حق به مقابله برمی خواستند، و از آیه (۷۶ تا ۸۱) سوره (قصص) قارون را که پسر دایی یا پسر خاله موسی بود به عنوان نمونه ذکر می کند که در برابر موسی ایستاد تا نابودی خود پیش رفت.

جبهه سوم: احبار، رهبان ، و عالمان فاسد چون کعب الاحبار و ابو هریره ها هستند، چراکه آنان با قضاوت و حکم به ناحق دادن و بهشت فروشی کردن دم و دستگاهی به راه انداخته بودند و دستشان در دست جبهه اول و دوم قرار داشت و انبیا را مزاحم خود می دانستند که در آیه (۳۸)سوره توبه ،پرده از چهره انان برداشت و می گوید: (ان کثیرا من الاحبار والرهبان لیا کلون اموال الناس بالباطل ویصدون عن سبیل الله).

این سه جبهه باطلی اند که به مدت ببست و سه سال در برابر رسول الله (ص) ایستادند

نکته دوم: انبیا که در برابر این سه جبهه باطل قرار داشتند از چند ویژگی مهم برخوردار بودند؛

اولا: اهل «مصانعه» نبودند، یعنی در برابر فشار های سیاسی و اقتصادی جبهه باطل از «حد الهی» و اصول کوتاه نمی امدند و عقب نشینی نمی کردند، از همین روست وقتی قبیله ثقیف به حضرت پیشنهاد کردند که ما در صورتی ایمان می آوریم از خواندن نماز معاف باشیم، یکسال دیگر بت (لات) را عبادت کنیم ما مامور بت شکستن نباشیم، پیامبر با دو شرط اول موافقت نکرده چون با اصول در تعارض بود.

ثانیا: اهل «مضارعه»، بده بستان و معامله در اصول نبودند، حاضر نبودند روی اصول معامله کنند از همین رو وقتی مشرکین مکه چون ولیدبن مغیره، عاصـبن وایل، امیه خلف پیشنهاد کردندکه شما شما یک سال بت های ما را بپرست و یا حداقل مس کن پیامبر به امر الهی فرمود: «يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ ﴿۱﴾. لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ ﴿۲﴾. وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ ﴿۳﴾.سوره کافرون»

ثالثا: اهل «اتباع المطامع» نبود یعنی گرایش به زر به زر اندوزی و ذخارف دنیا نداشت از همین رو تحریم اقتصادی و محاصره دره شعب ابیطالب و پیشنهاد وسوسه انگیز مشرکین که به حضرت می گفتند که اگر مال یا پست می خواهی حاضریم در اختیار تو قرار بدهیم قبول نکرد بلکه فرمود «اگر آفتاب در دست راست و ماه در دست چپم قرار دهید با شما در اصول معامله نخواهم کرد» و با همین مشی به مقابله خود با سران استکبار همچون ابوجهل و ابولهب با فریاد (تب یدا ابولهب ) ادامه داد.

نکته سوم: تقابل انبیا با مثلث زر، زور و تزویر «ملا، مترف و احبار» تقابل ذاتی است در هر جا و هر مکان و هر زمان باشد امکان مصالحه بینشان وجود ندارد، و این تقابل سه علت دارد:

علت نخست: این است «جبهه انبیا» به منزله نور و سفیدی است چون می خواهند جامعه از تاریکی و ظلمات فکری، قلبی و روحی که مردم گرفتار شدند و از توحید فطری به شرک کشانده شدند نجات پیدا کنند و فریاد می زنند. «ان عبدالله واجتنبواالطاغوت »:نحل/۳۶ .
از این رو قرآن در توصیف آنان می گوید: (الله ولی الذین امنوا یخرجهم من الظلمات الی النور: بقره/۲۵۷). و در مقابل جبهه باطل به منزله سیاهی و تاریکی که منافعش در جهل و نادانی و فراموش شدن ارزشهای انسانی در جامعه است، با این نگاه همان گونه که سیاهی و سفیدی تاریکی و روشنایی قابل جمع نیستند این دو جبهه نیز قابل جمع نخواهند بود.

علت دوم: جبهه انبیا، جبهه عدالت و قسط مطلق است آنها آمدند حق محرومین و پابرهنگان را از سلطه اقلیت خارج کنند و حق را به حق دار بر گردانند: (ولقد ارسلنا رسلنا باالبینات وانزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس باالقسط : حدید/۲۵/۲۶) و در مقابل جبهه مقابل، ظلمت مطلق است.

نکته چهارم: هرچند مستکبرین روش های پیچیده و متکثر در بند کشاندن پا برهنگان و مستضعفان داشته و دارند ولی سیره و استراتژی رسول خدا(ص) در مقابله با سه جبهه «زر، زور و تزویر» و به تعبیر قرانی سه طبقه «ملا»، «مترف» و «احبار» در چند امر بوده است.

نخستین راه کار در مقابله سه جبهه خود برتر بین و مستکبر(خود باوری و اعتماد بنفس) در جهه حق و مستضعفان است. چرا که یکی از روش های غلبه مستکبران بر توده مردم و به استضعاف کشیدن انان ، تلقین این مطلب است که توده مردم بدون تکیه بر ثروتمندان، صاحب منصبان و قدرتمندان قادر به ادامه حیات نیستند. تا آنجا که فراعنه، خود را خدای مردم روی زمین و رب مردم و صاحب و مالک آنان معرفی می کردند. پیامبران الهی، در برابر این سیره مستکبران، همواره در پی زدودن جهل و نادانی از مستضعفان و القای روحیه و اعتماد به نفس و توکل بر خدا بوده اند و همواره به قدرت درونی و توان درون‌زای مردم اذکار و یادآوری دارند. از همین رو قران کریم خطاب به کسانی که در جهه حق قراردارند می گوید «ولاتهنوا ولا تهزنوا وانتم الا علون ان کنتم مؤمنین :آل عمران، آیه 139»

دومین راه کار در استکبار ستیزی از منظر قرانی (برخورد تهاجمی و طلب کارانه) با مستکبرین است چراکه مستکبران همانند آن گرگ و حیوانی هستند که هر گاه بدو حمله کنی عقب می نشیند و هرگاه بگریزی در پی تو می دود. وجود این روحیه در مستکبران اقتضا می کند که مردم مستضعف، همواره در برابر آنان، موضعی تهاجمی اختیار کنند تا آنان زمینه پیشروی نیابند. افزون بر آن مستکبران، اهل شفقت و دلسوزی نیستند تا چنانچه ملتی را در ضعف و ناتوانی مشاهده کنند، به رحم آیند و از استثمارش دستبردارند ، بلکه آنان همچنان به ظلم خود ادامه می دهند. از همین رو قران کریم به عنوان یکی اصل و قاعده می گوید: «محمد رسول الله و الذین معه اَشِدّآءُ عَلَی الکُفّار رُحَمآءُ بَینَهُم » ( سوره فتح ، آیه ۲۹). محمد(ص) فرستاده خداست؛ و کسانی که با او هستند در برابر کفار سرسخت و شدید و در میان خود مهربانند» و همچنین فرمان تهاجم داده و می گوید: «فقاتلوا ائمه الکفر انهم لا ایمان لهم» ( سوره توبه ، آیه ۱۲): با پیشوایان کفر پیکار کنید؛ چراکه انها پیمانی ندارند؛ شاید (باشدت عمل) دست بر دارند»

و در آیه دیگر فرمان قاطع پیکار با سلطه طلبان متجاوز را با رعایت حد و مرز داده و می گوید: «قاتلو فی سبیل الله الذین یقاتلونکم و لاتعتدوا» (سوره بقره، آیه ۱۹۰) و در راه خدا با کسانی که با شما می جنگند نبرد کنید، و از حد تجاوز نکنید ،که خدا تعدی کنندگان را دوست نمی دارد» و کسانی که در راه حمایت از مستضعفین کوتاهی و سستی می کنند ، مورد مواخذه قرار می دهد «ما لکم لا تناصرون» (سوره صافات، آیه ۲۵): شمارا چه شده که از هم یاری نمی طلبید»

سیره و مشی همه پیامبران و رسول اکرم نیز در برخورد با مستکبران، سیره ای تهاجمی بوده است از همین رو پیامبر اکرم (ص) در نامه هایی که به سران ایران و روم و برخی کشورها فرستاد از موضعی برتر سخن گفت. در نامه آن حضرت به کسری، پادشاه ایران، آمده است« مسلمان شو تا در سلامت باشی و اگر ابا کنی، گناه مجوس برعهده توست». جمله مسلمان شوید تا در سلامت باشید در نامه های آن حضرت به قیصر روم، پادشاه مصر و نجاشی دوم و پادشاه یمامه نیز به چشم می خورد که حکایت گر از موضع بالا و تهاجمی بر خورد کردن با مستکبران است.

سومین راه کار در استکبار ستیزی «شکیبایی و پایداری» و نیز «اعتماد به وعده‌های الهی»است، و هرگاه در جبهه حق این دو اصل شکل گرفت نصرت و پیروزی محقق شد و جبهه استکباری هزیمت و شکست سختی را متحمل شد از همین رو قران کریم دو اصل «استقامت» و «وعده الهی» را به عنوان استراتژی در مقابله با استکبار در پیش روی مسلمین قرار می دهد و می فرماید «یا ایها النبی حرض المؤمنین علی القتال ان یکن منکم عشرون صابرون یغلبوا مائتین و ان یکن منکم مائه یغلبوا ألفاً من الذین کفروا بأنهم قوم لایفقهون الان خفف الله عنکم و علم أن فیکم ضعفاً فإن یکن منکم مائه صابره یغلبوا مائتین و إن یکن منکم ألف یغلبوا ألفین بإذن الله و الله مع الصابرین (توبه،آیه ۶۵) هر گاه بیست نفر با پایداری از شما باشند، بر دویست نفر غلبه می کنند و اگر صد نفر باشند بر هزار نفر از کافران؛ زیرا آنان گروهی هستند که نمی فهمند. هم اکنون خداوند به شما تخفیف داد و دانست که در شما ناتوانی است. بنابراین، هر گاه صد نفر با استقامت از شما باشند، بر دویست نفر پیروز می شوند و اگر هزار نفر باشند بر دو هزار نفر به فرمان خدا غلبه خواهند کرد و خدا با صابران است»

چهارمین راه کار در استکبار ستیزی و مقابله با سلطه جویان «تحقیر مستکبران» و به هیچ انگاشتن «شکوه دروغین» آنان است، چراکه تفاوت مستکبران و مستضعفان در این است در معادلات و محاسبات مستکبران داشتن امکانات مالی و تسلیحاتی زمینه ساز هرگونه پیروزی بر مستضعفان است، نصرت و امداد الهی در این محاسبات راه ندارد، ولی در مقابل مستصعفان هرچند برای امکانات مالی و تسلیحاتی در برخورد قاطع با دشمن ارزش قایل اند، ولی نصرت الهی را فراتر از امکانات می دانند.

از همین رو قدرت و شکوه ظاهری مستکبرین را کف روی آب دانسته وان را به سخره می گیرند و همین تحقیر زمینه شکست مستکبرین فراهم می کند از همین رو نوح خطاب به قومش می گوید:
«يا قوم إن كان كبر عليكم مقامي و تذكيري بآيات الله فعلي الله توكلت فأجمعوا أمركم و شركاء كم ثم لايكن أمركم عليكم غمه ثم اقضوا إلي و لاتنظرون: اي قوم من اگر مقام و يادآوري من به آيات الهي بر شما سنگين و تحمل ناپذير است (هر كار از دستتان ساخته است بكنيد) من بر خدا توكل كرده ام، فكر و قوه و قدرت خود و خدايانتان را يك جا گرد آوريد تا هيچ چيز بر شما پوشيده نماند، پس اگر مي توانيد به حيات من پايان دهيد و هيچ مهلتم ندهيد.»

اين آيه، سخن حضرت نوح(ع) به قومش است و لحن آن شامل تحقيرآميزترين گونه برخورد با آنان است. آن حضرت مي فرمايد كه همگي شما با خدايانتان متحد شويد و بر من هيچ ترحم نكنيد و اگر مي توانيد جان مرا بگيريد وخود را راحت كنيد، ولي بدانيد كه من به پشتيبان قادر و توانايم تكيه كرده ام و از شما خوف و هراسي ندارم.

و همچنین در برخورد ساحران فرعون نيز پس از ايمان آوردن به موسي(ع)، برخوردي كوبنده و تحقيرآميز با فرعون بود. آنان، پس از تهديدهاي فرعون مبني بر قطع دست و پايشان، با استواري تمام پاسخ دادند؛
گفتند: ما هرگز تو را بر معجزاتي كه به ما رسيده و بر خدايي كه ما را آفريده است ترجيح نمي دهيم و اختيار نمي كنيم. هر كار كه مي خواهي و مي تواني بكن كه قدرت تو تنها در پايان دادن به حيات دنيايي ما كارآيي دارد.
اين پاسخ بسيار تحقيركننده و شكننده بود و آنان به طاغوتي جبار چون فرعون اعلام كردند كه ما هرگز تو را بر خدا ترجيح نميدهيم و جايزه و پاداش تو براي ما ارزشي ندارد. اين گونه پاسخ ها و برخوردها، شكوه و شوكت مستكبران ر ا خرد و تباه مي كند و آن هيمنه ظاهري شکسته می شود

پنجمین راه کار در استکبار ستیزی بسیج کردن «پابرهنگان ومستضعفین» است چراکه تجربه تاریخی نشان می دهد که پایگاه اصلی همه انبیا و نهضت های توحیدی فقرا و محرومین بوده اند که بیشترین اسیب اقتصادی و معنوی را اینان از مستکبرین خورده اند و زخمی از انان بر سینه دارند از همین رو مستضعفان سخاوتمندانه از جانشان هزینه کرده اند تا مستکبرین را از اریکه قدرت پایین اورده و نهضت توحیدی را پیروز نمودند از همین رو استراتژی قرانی در مقابله با استکبار حمایت از مستضعفان است که می گوید:
(وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا (سوره نسا،آیه ،۷۵) :چرادر راه خدا و (درراه)مردان وزنان وکودکانی که (به دست ستمگران)تضعیف شده اند ، پیکار نمی کنید؟!همانافرادگویندپروردگاراذ!!ماراازاین شهر(مکه )که اهلش ستمگرند،،بیرون ببر؛وازطرف خود،برای ماسرپرستی قرارده؛واز حانب خود،یار ومددی برای ما تعیین فرما»

ششمین راه کار در استکبار ستیزی و مقابله با سلطه طلبان «وحدت و انسجام» است. چراکه شگرد و استراتژی سلطه طلبان ایجاد تفرقه و تشتت بین پیکار گران و سرگرم کردن انان با خودشان است استکبار ستیزی در این است که در جهت مخالف مستکبرین گام بر داشته شود وان راهی جز اتحاد بین پیکار گران نخواهد بود و با وحدت و انسحام است که ضربه های مهمی بر مستکبرین وارد می شود از همین رسول خدا(ص) با ورود به مدینه عقد اخوت بین مهاجر و انصار بست و با چنین اتحادی توانست پایگاه اصلی دشمن را که مکه بود فتح کند و قران کریم نیز اتحاد بین مسلمین را اصل قرار داده و می فرماید:

«وَأَطيعُوا اللَّهَ وَرَسولَهُ وَلا تَنازَعوا فَتَفشَلوا وَتَذهَبَ ريحُكُم وَاصبِروا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصّابِرينَ﴿سوره انفال،آیه ۴۶﴾ : 
و (فرمان) خدا و پیامبرش را اطاعت نمایید! و نزاع (و کشمکش) نکنید، تا سست نشوید، و قدرت (و شوکت) شما از میان نرود! و صبر و استقامت کنید که خداوند با استقامت کنندگان است!)

هفتمین راه کار در استکبار ستیزی «رهبری نهضت» است که سه ویژگی را داشته باشد و آن این که:

اولا؛ «اهل مصانعه» یعنی سازشکار و سا خت و باخت با اهل باطل و مستکبرین نباشد
ثانیا؛ «اهل مضارعه» یعنی همرنگ با جماعت باطل و بیهوده کاران نباشد
ثالثا؛ «اهل اتباع المطاع» یعنی گرایش و طمع به زر اندوزی و زرپرستی و دنیا گرایی نداشته باشد و بر سر حق به معامله با اهل باطل ننشیند از همین روست امام علی (ع)می فرماید:

«لایقیم امرالله الامن لایصانع ولا یضارع ولا یتبع المطامع: فرمان خدا برپا ندارد، جز ان کس که در اجرای حق مدارا نکند، سازشکار نباشد پیرو ارزو ها نگردد: نهج البلاغه ،حکمت۱۱۰»

رسول الله (ص) با ویژگی های سه گانه رهبری نهضت توحیدی را به عهده داشت که در تمام مدت بیست وسه سال از بعثت با همه فشارها و جنگ ها هرگز روی اصول با کفار و مستکبرین به ساخت و باخت و معامله ننشست و اهل بیت علیهم السلام نیز در زندگانی دویست و پنجاه ساله خویش سیره و مشیشان جز سیره رسول الله (ص)نبوده است و به دلیل همین خصلت استکبار ستیزی بوده است که فرمودند: (مامنا الا مقتول او مسموم)

امام خمینی رضوان الله علیه نیز با همان مشی و سیره استکبار ستیزی در برابر همه سلطه جهانی ظاهر شد و با صراحت در نفی هرگونه سازش با استکبار جهانی فریاد بر می‌آورد: «کسی تصور نکند که ما راه سازش با جهانخواران را نمی‌دانیم. ولی هیهات که خادمان اسلام به ملت خود خیانت کنند!… اگر بندبند استخوان هایمان را جدا سازند، اگر سرمان را بالای دار برند، اگر زنده زنده در شعله‌های آتشمان بسوزانند، اگر زن و فرزندان و هستی مان را در جلوی دیدگانمان به اسارت و غارت برند هرگز امان نامه کفر و شرک را امضا نمی‌کنیم.» (صحیفه امام، ج 21، ص 69، 13/4/1367)

و همچنین در تعیین این خط مشی اساسی و زیربنایی با قاطعیت و صراحت و صلابت با نفی نگاه‌های انحرافی اعلام می‌نماید:
«ملی‌گراها تصور نمودند ما هدفمان پیاده کردن اهداف بین‌الملل اسلامی در جهان فقر و گرسنگی است. ما می‌گوییم تا شرک و کفر هست، مبارزه هست. و تا مبارزه هست، ما هستیم. ما بر سر شهر و مملکت با کسی دعوا نداریم. ما تصمیم داریم پرچم «لا اله الّا اللَّه» را بر قلل رفیع کرامت و بزرگواری به اهتزاز درآوریم.» (صحیفه امام، ج1، ص 21، 15/2/1323)

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| تحلیل پیام های قرآنی درماه مبارک رمضان «قسمت نوزدهم»
نگارنده: «مبلغ نخبه حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری»

تحلیل هجدهم پیام قرآنی «محبت و دوستی انسان نسبت به حق تعالی»

هجدهمین پیام و درس قرآنی «محبت و دوستی انسان نسبت به حق تعالی» است از همین رو در ایه 165 سوره بقره یکی از نشانه ها و خصوصیت مؤمنین را شدت محبت و عشق به حق تعالی دانسته می فرماید: (وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَادًا يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ وَلَوْ يَرَى الَّذِينَ ظَلَمُوا إِذْ يَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا وَأَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعَذَابِ: و برخی از مردم به جای خدا معبودهایی انتخاب می کنند که آنها را آن گونه که سزاوار است خدا را دوست داشته باشند، دوست می دارند؛ ولی آنان که ایمان آورده اند، محبت و عشقشان به خدا بیشتر و قوی تر است. و اگر کسانی که [با انتخاب معبودهای باطل] ستم روا داشتند، هنگامی که عذاب را ببینند، بی تردید بفهمند که همه قدرت ویژه خداست [و معبودهای باطل، هیچ و پوچ اند] و خدا سخت کیفر است»

تحلیل همه جانبه این پیام و درس قرانی «وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّه» زمانی امکان پذیر می شود دو نکته به درستی توضیح داده شود؛

نکته اول؛ میل فطری بشر به حب الله

بی‌تردید همۀ انسان‌ها به طور فطری نه‌تنها میل و گرایش به خداشناسی دارند، بلکه محبت و دوستی خدا را نیز در جان و قلب‌شان می‌پرورانند و با این سرمایۀ معنوی ادامه حیات ‌می‌دهند وبه زندگی معنا می‌بخشند،ازهمین درایه 30 سوره روم آمده است: «فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا ۚ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا ۚ لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ»

آنچه همگان به دنبال آن هستند، اصل کسب این محبت نیست، بلکه هدفشان افزودن بر این سرمایۀ معنوی است. آنچه مهم است آشنایی با راه کارهای کلیدی است که موجب افزایش محبت و دوستی نسبت به خداوند متعال می‌شود و انسان را از مرتبۀ محب خارج می‌کند و تا مرز عشق به حق‌تعالی پیش می‌برد و او را عاشق، دلداده و دل‌باخته خداوند متعال می‌نماید.

نکته دوم؛ راه کار افزایش محبت به خداوند 
برای افزايش محبت و دوستی به خداوند متعال از منظر قرآن و احادیث اهل بیت علیهم السلام راه کار متعددی وجود دارد در اینجا شش راه کار توضیح داده می شود؛

1- توجه به نعمت‌های الهی 
نخستین راه کار در افزایش محبت و دوستی به ذات اقدس الهی، توجه‌داشتن به «نعمت‌های مادی و معنوی» است که خداوند متعال بدون منت در اختیار انسان قرار داده است تا بتواند به حیات خودش ادامه دهد؛ نعمت‌هایی که برخی از آنها چنان حیاتی و سرنوشت‌ساز است که اگر خدا به انسان نمی‌داد یا اگر اکنون از بندگان بگیرد، نه‌تنها ادامۀ حیات و زندگی میسر نیست، بلکه آدمی حاضر است بمیرد؛ ولی چنین زندگی فلاکت‌باری را نداشته باشد. نعمت‌هایی که خداوند به انسان داده است، شمارش‌شدنی نیست؛ از نعمت‌های مادی گرفته تا نعمت‌های معنوی و از نعمت‌های دنیوی تا اخروی. از این‌رو بخشی از آیات قرآن کریم به توجه‌دادن انسان به نعمت‌های مادی و معنوی اختصاص یافته است. خداوند خطاب به آدمیان می‌فرماید: «وَآتَاكُمْ مِنْ كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ»: و از هر چیزی که [به سبب نیازتان به آن] از او خواستید، به شما عطا کرد و اگر نعمت‌های خدا را شماره کنید، هرگز نمی‌توانید آنها را به شماره آورید. به‌یقین انسان بسیار ستمکار و ناسپاس است.

2- معرفت به نفس
دومین راه کار در افزایش محبت الهی، معرفت و شناخت به خويشتن است. به بیان استاد شهید مرتضی مطهری: «کسی که می‌خواهد عاشق خدا شود، اول باید عاشق خودش شود و خودش را خوب بشناسد و بداند که سعادت و کمالش در قرب به خدا است. وقتی عاشق خودش شد و سعی کرد خودش را به خدا نزدیک کند، هرقدر که نزدیک‌تر می‌شود، بیشتر عاشق خدا می‌شود و این عشق به خود به عشق به خدا می‌انجامد. “مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ"؛ کسی که خودش را بشناسد، پروردگارش را خواهد شناخت؛ همین‌طور کسی که عاشق خودش شود، عاشق پروردگارش خواهد شد». به تعبیر مرحوم علامه طباطبائی:

تو مپندار که مجنون سر خود مجنون شد
      از سَمک تا به سَماکش کشش لیلی بود

من به سرچشمه خورشید نه خود بردم راه
      ذره ای بودم و مهر تو مرا بالا برد

من خسی بی سرو پایم که به سیل افتادم
      او که می رفت مرا هم به دل دریا برد

مبدأ عشق به خویشتن در معرفت و شناختن خود است؛ معرفت به خود نیز یعنی باور و ایمان داشته باشد نسبت وی با خداوند متعال، نسبت «فقر مطلق» با «غنی مطلق» است؛ به این معنا انسان نه‌تنها در اصل وجود و کمالات وجودی وابسته به حق‌تعالی است که وی را از دیار عدم و نیستی به هستی رساند، بلکه تمام کمالات وجودی چون حیات، علم، قدرت و همۀ صفات کمالی را خداوند متعال به وی داده است. تبیین این مسئله همانند رابطۀ نور و لامپ است و بین لامپ و منبع مولد است که نور لامپ با منبع مولد رابطه‌ای عمیق‌تر دارد؛ اگر رابطۀ نور با لامپ مولد قطع شود، خاموش می‌گردد و کمالی را از دست می‌دهد، اما نابود نمی‌شود؛ ولی نور لامپ با منبع مولد رابطۀ وجودی دارد؛ یعنی اگر رابطۀ نور لامپ با منبع مولد قطع شود، نابود می‌شود و دیگر نوری وجود نخواهد داشت. این مثال ما را به این سؤال می‌رساند که آیا رابطۀ ما با خداوند متعال مانند ارتباط «چراغ» با منبع مولد آن است یا مانند ارتباط «نور چراغ» با منبع مولد؟ با تأمل و دقت مشخص می‌شود رابطۀ ما با خدا مثل رابطۀ نور چراغ با منبع مولد آن است.

اگر خداوند رحمان نگاه وجود بخش‌اش را از ما برگرداند، ما دیگر وجود نخواهیم داشت؛ زیرا وجود ما لحظه‌به‌لحظه از او افاضه می‌گردد؛ مانند نور لامپ که در ظاهر پیوسته وجود دارد؛ اما در واقع وجود آن لحظه‌به‌لحظه و آنی ایجاد می‌شود. توجه به چنین فقر وجودی نسبت به غنی مطلق که خداوند متعال است، موجب می‌شود انسان هرچه بیشتر محب، دوست‌دار و عاشق خداوند متعال شود؛ از همین‌رو امام علی(علیه السلام) می‌فرماید: «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ ربه»: کسی که خود را بشناسد، به‌تحقیق پروردگارش را می‌شناسد.

همچنین امام صادق(علیه السلام) روایت می‌کند: 
«خَرَجَ الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ(علیه السلام) عَلَی أَصْحَابِهِ، فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِکْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِیَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَهْ مَنْ سِوَاهُ. فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی فَمَا مَعْرِفَهْ اللَّهِ؟ قَالَ مَعْرِفَهْ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِی یَجِبُ عَلَیْهِمْ طَاعَتُه»: امام حسین(علیه السلام) …. اصحاب من، خداوند مردم را آفرید تا او را بشناسند؛ وقتی شناختند، او را می‌پرستند؛ وقتی او را پرستیدند، از پرستش دیگران دست می‌کشند. مردی عرض کرد: ای پسر رسول خدا، پدر و مادرم فدایت، معرفت خداچیست؟ حضرت فرمود: اهل هر زمان، معرفت و شناخت امام زمان خودشان است که اطاعتش برآنها واجب است.

3- دوستی اولیای الهی
سومین راه کار دوستی با مؤمنین و اولیای الهی به‌ویژه اهل بیت است که زمینۀ رشد معرفت، محبت، کمال، تقوا و بالاخره تقرب به خدا را فراهم می‌‌آورد. انسان هنگامی که با مؤمنین و اولیای الهی به‌ویژه اهل بیت ارتباط برقرار می‌کند وبا آنان ملاقات و گفتگو می‌کند ـ حتی اگر هیچ قصدی هم نداشته باشد ـ نورانیتی در دلش پیدا می‌‌شود و احساس می‌‌کند به ذکر خدا رغبت بیشتری پیدا کرده است. اینگونه محبت‌‌ها سبب خالص‌ترشدن محبت و در نتیجه بیشترشدن محبت به خدا ‌می‌‌شود؛ در این صورت کم‌کم محبت به جایی می‌رسد که اصالت از محبوب‌‌های مخلوق گرفته می‌‌شود؛ در این مرحله دیگر دو محبت نیست،‌ بلکه فقط محبت خداست. به دیگر سخن فرد در این مرحله هرچه در وجود برادر مؤمن و اولیای الهی می‌بیند، رنگ و صبغه خدایی می‌گیرد و به این دلیل دوست‌دار خدا می‌شود. به بیان استاد شهید مطهری: «محبت به سوی مشابهت و مشاکلت می‌راند و قدرت آن سبب می‌شود که محب‌ به شکل محبوب درآید.

محبت مانند سیم برقی است که از وجود محبوب به‌ محب وصل گردد و صفات محبوب را به وی منتقل سازد. و اینجاست که‌ انتخاب محبوب اهمیت اساسی دارد. لذا اسلام در موضوع دوست‌یابی و اتخاذ صدیق بسیار اهتمام ورزیده و در این زمینه آیات و روایاتی بسیار وارد شده‌ است؛ زیرا دوستی همرنگ‌ساز است و زیباساز و غفلت‌آور؛ آنجا که پرتو افکند، عیب را هنر می‌بیند و خار را گل و یاسمن».

البته باید به این نکته توجه داشت که هر چند محبت اولیای الهی به‌ویژه اهل بیت زمینه‌ساز محبت و دوستی بیشتر خداوند متعال است؛ نباید این مرتبه از محبت ما را مغرور و غافل از انجام تکالیف شرعی و دینی کند. به همین دلیل امام باقر(علیه السلام) خطاب به جابر جعفی می‌فرماید:

«یَا جَابِرُ، بَلِّغْ‏ شِیعَتِی‏ عَنِّی‏ السَّلَامَ، وَأَعْلِمْهُمْ أَنَّهُ لَا قَرَابَةَ بَیْنَنَا وَبَیْنَ اللَّهِ (عَزَّوَجَلَّ)، وَلَا یُتَقَرَّبُ إِلَیْهِ إِلَّا بِالطَّاعَةِ لَهُ. یَا جَابِرُ، مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ وَأَحَبَّنَا فَهُوَ وَلِیُّنَا، وَمَنْ عَصَی اللَّهَ لَمْ یَنْفَعْهُ حُبُّنَا»: ای جابر، سلام مرا به شیعیانم برسان و به آنها بیاموز که ما با خدا خویش و قومی نداریم. تنها راه تقرب به خدا، اطاعت خداست. ای جابر، این را به شیعیان ما بگو: هر که هم ما را دوست داشت و هم خدا را اطاعت کرد، ولیّ ماست؛ اما اگر متمرد و گردن‌کش و گناهکاری ما را نیز دوست داشته باشد، نفعی به حالش نمی‌‌بخشد.

در روایت دیگری امام باقر(علیه السلام) می‌فرماید: 
«وَاللَّهِ‏ مَا مَعَنَا مِنَ‏ اللَّهِ‏ بَرَاءَةٌ وَلَا بَیْنَنَا وَبَیْنَ اللَّهِ‏ قَرَابَةٌ وَلَا لَنَا عَلَی اللَّهِ حُجَّةٌ وَ لَا نَتَقَرَّبُ إِلَی اللَّهِ إِلَّا بِالطَّاعَةِ فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مُطِیعاً لِلَّهِ تَنْفَعُهُ وَلَایَتُنَا وَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ عَاصِیاً لِلَّهِ لَمْ تَنْفَعْهُ وَلَایَتُنَا؛ وَیْحَکُمْ لَا تَغْتَرُّوا، وَیْحَکُمْ لَا تَغْتَرُّوا»: به خدا قسم، ما برائت آزادی با خودمان نداریم و با خدا نیز خویش و قوم نیستیم. ما حجتی نداریم که خدا مجبور باشد حرفی که ما می‌زنیم قبول کند [لله الحجة البالغه: هیچ‌کس بر خدا حجتی ندارد]؛ ولایت ما برای کسی فایده دارد که مطیع خدا باشد؛ اما این ولایت نفعی به حال کسی که اهل معصیت است،‌ نمی‌بخشد.

در پایان روایت فوق، حضرت جمله‌ای را دو بار تکرار می‌کنند که: «و یحکم لاتغتروا»؛ یعنی خودتان را گول نزنید و فریب نخورید؛ چراکه راه سعادت، بندگی خداست و محبت ما به شما کمک می‌‌کند در این راه پیش بروید؛ ولی جای آن را نمی‌‌گیرد. اگر پیامبر و اهل‌ بیت را دوست می‌‌داریم، به این دلیل است که خدا آنها را دوست می‌دارد. 
محبت اولیای الهی و محبت اهل بیت باید فرع محبت خدا باشد تا آن اثر مورد انتظار تحقق پیدا کند؛ بنابراین باید همواره بین خوف و رجا باشیم و گمان نکنیم محبت اهل بیت، جایگزین انجام وظیفۀ شرعی و تکالیف دینی می‌شود

4- تدبر در اسماء و صفات الهی
چهارمین راه کار برای افزایش محبت و دوستی خداوند متعال، تدبر و تأمل در «اسماء و صفات الهی» به‌ویژه صفت «ستار العیوب»بودن خداوند متعال است؛ چراکه خداوند به دلیل «ستار العیوب»بودن، عیب‌های بندگانش را در دنیا می‌پوشاند و از دید دیگران مخفی نگه می‌دارد.

اگر خداوند که عالم به خطاها و لغزش‌های پنهانی انسان‌هاست، ستار العیوب نمی‌بود، با لطف و رحمت واسعه‌اش عیب‌ها و لغزش‌های انسان‌ها را از چشم یکدیگر نمی‌پوشاند و حیات دنیایی ما عرصۀ افشا و پرده‌دری خطاهای آدمیان می‌شد و همانند قیامت [در آن روز که اسرار نهان آشکار می‌شود ] معایب و لغزش‌های انسان‌ها آشکار می‌شد، همه چیز زیروزبر می‌گردید و پدیده‌ای به نام جامعۀ بشری وجود نمی‌داشت؛ زیرا هیچ‌کس لحظه‌ای نمی‌تواند در کنار دیگری بماند و به فردی دارای سوابق سوء و شرم‌آور اندک تکیه و اعتمادی داشته باشد. اگر عیوب و گناهان انسان‌ها ظاهر می‌شد، شخصیت و آبروی افراد محفوظ نمی‌ماند، بلکه همه از همدیگر متنفر می‌بودند و هرگز کسی مرده دیگری را (از روی نفرت) دفن نمی‌کرد.

عیب‌پوشی و «ستار العیوبی» خداوند سپری در برابر گناهان است و اگر گناه و لغزش‌های افراد معلوم شود، جرئت بر گناه بیشتر می‌شود؛ زیرا افراد بی‌آبرو در جامعه باکی از ادامۀ گناه ندارند و با خود می‌گویند: ما که رسوا هستیم، بگذار تا رسواتر شویم. امام باقر(علیه السلام) می‌فرماید: 
«مَا مِنْ‏ عَبْدٍ يَعْمَلُ‏ عَمَلًا لَا يَرْضَاهُ اللَّهُ إِلَّا سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ أَوَّلًا فَإِذَا ثَنَّى سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ فَإِذَا ثَلَّثَ أَهْبَطَ اللَّهُ مَلَكاً فِي صُورَةِ آدَمِيٍّ يَقُولُ لِلنَّاسِ فَعَلَ كَذَا وَ كَذَا»: هیچ بنده‌ای عملی که خداوند آن را نمی‌پسندد، انجام نمی‌دهد؛ مگر اینکه خدای عزوجل بار اول آن عمل را می‌پوشاند؛ پس اگر دوباره آن را انجام داد، باز خدا آن را برای بار دوم می‌پوشاند؛ اما هنگامی که برای بار سوم آن را انجام دهد، خدای عزوجل فرشته‌ای را در صورت انسانی فرو می‌فرستد که به مردم چنین می‌گوید: آگاه باشید که فلان شخص چنین و چنان انجام داده است.

یکی از مهم‌ترین فرازهای دعای کمیل برای افزایش دوستی و محبت به خداوند، توجه‌دادن صفت «ستارالعیوبی» خدای متعال است. امام علی(علیه السلام) در این دعا می‌فرماید: 
«اللَّهُمَّ مَوْلاَيَ كَمْ مِنْ قَبِيحٍ سَتَرْتَهُ‏ وَ كَمْ مِنْ فَادِحٍ مِنَ الْبَلاَءِ أَقَلْتَهُ (أَمَلْتَهُ) وَ كَمْ مِنْ عِثَارٍ وَقَيْتَهُ‏ وَ كَمْ مِنْ مَكْرُوهٍ دَفَعْتَهُ وَ كَمْ مِنْ ثَنَاءٍ جَمِيلٍ لَسْتُ له نشرته»: خدايا، اى سرور من، چه بسيار زشتى مرا پوشاندى و چه بسيار بلاهاى سنگين و بزرگى كه از من برگرداندى و چه بسيار لغزشى كه مرا از آن‏ نگه داشتى و چه بسيار ناپسند كه از من دور كردى و چه بسيار ستايش نيكويى كه شايسته آن نبودم و تو ميان مردم پخش كردى.

تأمل و درنگ در صفات جمالیه خداوند، یعنی صفاتی که بیانگر لطف و رحمت بی‌نهایت و بی‌کران خداوند است؛ همچون غفار، ستار، رزاق، تواب، رحمن، رحیم و ….. چنان محبت و دوستی مضاعف را در قلب و جان آدمی شعله‌ور می‌کند و او را عاشق و دل‌باختۀ حضرت می‌کند که حاضر است همۀ هستی و سرمایه‌اش که جان ناقابل است، نثار حضرت دوست کند.

5- ترک تعلقات دنیوی
پنجمین راه کار برای افزایش محبت و دوستی خداوند متعال، پاک‌نمودن قلب از دنیا و وابستگی‌های آن و بریدن از دنیا و حرکت به سوی خداست که این مهم جز با اخراج محبت غیرخدا از قلب حاصل نمی‌شود؛ چراکه قلب انسان مانند ظرفی است که تا آب را از آن خالی نکنی، ظرفیت قبول سرکه را ندارد و تا زمانی که قلب آدمی آمیخته به تعلقات دنیوی چون مال، ثروت، جاه و مقام، زن و فرزند باشد، نمی‌تواند ظرف محبت و دوستی خداوند متعال باشد. به طور بدیهی اگر محبت خدا درون قلب کسی جای گیرد، محبوب وی خواهد شد؛ از همین‌رو رسول الله(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «حُبُّ الدُّنيا و حُبُّ اللّه لا يَجْتَمِعانِ في قَلبٍ أبدا»: محبت و دوستی دنیا و حب خداوند در یک قلب جمع نمی‌شوند.

امام علی(علیه السلام) نیز فرمود: «اِن کنتم تحبّون اللّه فَاخرجوا من قُلوبکم حبَّ الدُنیا»: اگر می‌خواهید خداوند را دوست داشته باشید، محبت دنیا را از قلب‌هایتان خارج کنید.

6- مداومت در سحرخیزی
راه کار ششم در افزایش محبت و دوستی خداوند، سحرخیزی و شب‌زنده‌داری به‌ویژه خواندن «نافلۀ شب» است؛ چراکه در «قرب الفرائض» و انجام نمازهای واجب چون نماز پنج‌گانۀ صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشاء، از آنجا که وجوب دارند، خداوند دست بنده را می‌گیرد،به سمت خود می‌کشاند و نزدیک به خود می‌کند؛ ولی در «قرب النوافل» و نافله‌های یازده‌گانه شب چون نافله و مستحب است، بنده دست خدا را می‌گیرد به جانب‌ خود می‌کشاند؛ به همین دلیل سحرخیزی همراه با خواندن نماز شب و نجواکردن با ذات اقدس الهی نه‌تنها موجب افزایش محبت و دوستی بنده به خداوند متعال می‌شود، بلکه او را به اوج دلدادگی و محبت می‌رساند؛ درجه و مرتبه‌ای که در حدیث قدسی معروف به «قرب النوافل»، رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از ناحیه خداوند متعال اهل نوافل را اینگونه توصیف می‌کند:

«وَمَا يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ عَبْدٌ مِنْ عِبَادِي بِشَيْ‌ءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ، وَإِنَّهُ لَيَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّافِلَةِ حَتَّى أُحِبَّهُ فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ إِذاً سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ، وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ، وَلِسَانَهُ الَّذِي يَنْطِقُ بِهِ، وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا، إِنْ دَعَانِي أَجَبْتُهُ، وَ‌إِنْ سَأَلَنِي أَعْطَيْتُهُ»: و هیچ‌یک از بندگانم به من تقرب نجوید با عملی که نزد من محبوب‌تر باشد از آنچه بر او واجب کرده‌ام و به‌درستی که به ‌وسیله نافله به من تقرب می‌جوید تا آنجا که من دوستش می‌دارم و چون دوستش دارم، آن‌گاه گوش او می‌شوم که با آن می‌شنود و چشمش می‌شوم که با آن می‌بیند و زبانش می‌گردم که با آن سخن می‌گوید و دستش می‌شوم که به آن می‌گیرد. اگر بخوانَدَم، اجابتش می‌کنم و اگر خواهشی از من کند، به او می‌دهم.

در حقیقت محبت و دلدادگی بنده را به جایی می‌رساند که جای عاشق و معشوق تغییر می‌کند و خداوند عاشق بندۀ دلداده‌اش می‌شود که حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) در توصیف آنان از زبان حضرت حق این‌چنین می‌فرماید: «اَحَبَّ اللهُ عَبْداً عَشَقَهُ و عَشَقَ عَليِه فَيَقُولُ عَبدي اَنْتَ عاشقي وَ مُحِبّي و انا عاشقٌ لَكَ و مُحِبٌّ لَكَ َانْ اَرَدْتَ اَوَلَمْ تُرِد»: زمانی که بنده‌ای محبوب خدا می‌شود، خداوند او را عاشق خویش می‌گرداند و خود نیز به او عشق می‌ورزد. سپس می‌گوید بندۀ من، تو عاشق و دوست‌دار منی و من نیز عاشق و محب تو هستم؛ چه بخواهی و چه نخواهی

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| تحلیل پیام های قرآنی درماه مبارک رمضان «قسمت هجدهم»
نگارنده: «مبلغ نخبه حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری»

تحلیل هفدهم پیام قرآنی «مودت» و «محبت ورزیدن» به اهل بیت علیهم السلام

هفدهمین پیام و درس قرآنی «مودت» و «محبت ورزیدن» به اهل بیت علیهم السلام است، چراکه در ایه آمده است: «ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ» از همین رو یکی از سیره های رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم ترویج محبت علیهم السلام بوده است و تلاش حضرت بران بوده محبت اهل بیت را فرهنگ سازی کرده و در جان و دل آنان غرس نماید تحلیل همه جانبه این سیره عملی امکان پذیر نیست مگر آن که چند نکته توضیح داده شود

1-دلایل واجب بودن مودت به اهل بیت علیهم السلام 

نکته اول؛ مسلمان اگر بخواهد مسلمان زندگی کند و مسلمان بمیرد و زیستش نیز زیستی انسانی باشد به سه دلیل بایست حوضچه وجودیش را پر از محبت و دوستی اهل بیت علیهم السلام نماید.

دلیل اول؛ این است: هر انسانی به صورت فطری خواهان کمالات است و صاحبان کمال را دوست می دارد و از آنجایی که اهل بیت پیامبر(ص) مظهر و تجلی همه کمالات اند معنا نخواهد داشت که خاک بر سر فطرتش بریزد اهل بیت را دوست نداشته باشد.

دلیل دوم؛ این است «سعیدبن جبیر» از «عبد الله بن عباس» روایت می کند: بعد از ورود پیامبر (ص) به مدینه و تحکیم پایه های اسلام، انصار خدمت پیامبر رسیدند و گفتند: در صورت بروز مشکلات مالی، ما اموال خویش را بدون قید و شرط در اختیار تو قرار می دهیم. هنگامی که این سخن را خدمت پیامبر عرض کردند، آیات 23 تا 26 سوره شوری که آیه «قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی» نازل شد.

پیامبر این آیات را بر آن ها تلاوت کرد و سپس فرمود: «نزدیکان مرا بعد از من دوست بدارید.» آن ها با خوشحالی از محضر پیامبر بیرون آمدند، اما منافقان گفتند: «با این سخن او بر خدا افترا بست و هدفش این است که ما را بعد از خود در برابر خویشاوندانش ذلیل کند. پس در آیه بعد، یعنی آیه 24 (ام یقولون افتری علی الله کذبالله) به آنها پاسخ گفته شد. پیامبر به سراغ آنان فرستاد و آیه را بر آنها تلاوت کرد. گروهی پشیمان شدند. گریه کردند و سخت ناراحت گشتند. پس از این جریان، آیه 25 شوری (و هو الذی یقبل التوبة عن عباده…) نازل شد و باز پیامبر به با تامل در آیه مبارکه می یابیم محبت و دوستی اهل بیت علیهم السلام فریضه ای است در ردیف فرایضی چون نماز، روزه، نماز، جهاد که هرمسلمانی بایست به آن پای بند باشند.

دلیل سوم؛ روایاتی است در مهمترین منابع تفسیری اهل سنت چون تفسیر کبیر فخر رازی تفسیر کشّاف زمخشر آمده است: 
«قال رسول الله (ص): من مات علی حب آل محمد مات شهیدا، الا و من مات علی حب آل محمد مات مغفورا له، الا و من مات علی حب آل محمد مات تائبا، الا و من مات علی حب آل محمد مات مستکمل الایمان، الا و من مات علی حب آل محمد بشره ملک الموت بالجنه ثم منکر و نکیر، الا و من مات علی حب آل محمد یزف الی الجنه کما تزف العروس الی بیت زوجها، الا و من مات علی حب آل محمد فتح له فی قبره بابان الی الجنه، الا و من مات علی حب آل محمد جعل الله قبره مزار ملائکته الرحمه، الا و من مات علی حب آل محمد مات علی السنه و الجماعه، الا و من مات علی بغض آل محمد جاء یوم القیامه مکتوب بین عینیه آیس من رحمه الله، الا و من مات علی بغض آل محمد مات کافرا، الا و من مات علی بغض آل محمد لم یشم رائحه الجنه:
هرکس بر محبّت آل پیغمبر (ص) از دنیا برود شهید از دنیا رفته، آگاه باشید هرکس بر محبّت آل محمّد از دنیا برود آمرزیده از دنیا رفته، آگاه باشید هرکس بر محبّت آل محمّد از دنیا برود تائب از دنیا رفته، آگاه باشید هرکس بر محبّت آل محمّد از دنیا برود مؤمن واقعی از دنیا رفته، آگاه باشید هرکس بر محبّت آل محمّد از دنیا برود ملک الموت بشارت بهشت به او می‌دهد بهشت به او می‌دهد سپس نکیر و منکر هم بشارت بهشت به او می‌دهند، آگاه باشید هرکس بر محبّت آل محمّد از دنیا برود مثل عروسی که می‌خواهند به خانه‌ی شوهرش ببرند آرایشش می‌کنند و بهترین لباسها را بر تنش می‌کنند و با آرایش و زینت او را به بهشت می‌برند، آگاه باشید هرکس بر محبّت آل محمّد از دنیا برود قبر او مزار ملائکه‌ی رحمت خداست، آگاه باشید هرکس بر محبّت آل محمّد از دنیا برود بر سنّت و جماعت از دنیا رفته و اهل نجات است، آگاه باشید هرکس بر بغض آل محمّد از دنیا برود در روز قیامت بین دو چشمش نوشته‌اند این از رحمت خدا دور و مأیوس است، آگاه باشید هرکس بر بغض آل محمّد از دنیا برود کافر از دنیا رفته، آگاه باشید هرکس بر بغض آل محمّد از دنیا برود بوی بهشت را هم استشام نمی‌کند: تفسیر کبیر فخر رازی،ج۲۵، ص165

2-فلسفه واجب بودن محبت به اهل‌بیت عليهم 

نکته دوم؛ فلسفه اصرار و تاکید سیره قرانی و نبوی بر محبت دوستی اهل بیت علیهم السلام بخاطر کار کرد و اثر عملی است که این محبت به دنبال دارد.

نخستین اثر عملی محبت و دوستی اولیا الهی به ویژه اهل بیت علهیم السلام«اطاعت پذیری» است چراکه میان محبت و اطاعت رابطه معیت و ارگانیک وجود دارد با امدن محبت بطور طبیعی اطاعت می اید و مادامی که محبت حقیقی ساری و جاری است اطاعت نیز پابرجاست. وقتی انسان محبت کسی را به دل گرفت به دنبال او می رود و خود را با او تطبیق می دهد و تلاش می کند هر چه بیشتر موافقت و رضایت او را کسب کند وگرنه در محبت خود راستین نیست و تنها ادعای دوستی دارد ،محب حقیقی در تمام ارکان محب اثر می گذارد و در همه چیز او را همرنگ و همراه محبوب می سازد و اگر بخواهیم دستورات و مقررات اسلامی شکل عملی بگیرد و باکمترین هزینه در جامعه اجرایی شود یکی از بهترین راه کار اجراییش نهادینه کردن محبت اهل بیت در جان و دل امت اسلامی است از همین رو رسول خدا(ص) فرمود: «من احیا سنتی فقد احبنی ومن احبنی کان معی فی الجنه: هرکس سنت مرا زنده کند بی گمان مرا دوست دارد وهرکس مرا دوست بدارد دربهشت بامن خواهد بود. الجامع الصغیر،ج۲،ص۵۵۸»

دومین اثر عملی محبت و دوستی اهل بیت علیهم السلام «اتحاد ارواح مؤمنین» با «ارواح مقدسه اهل بیت» است چرا که: چراکه محبت انسان را به سوی مشابهت و همشکلی با محبوب سوق می‏ دهد و انسان سعی می‏ کند، گفتار و کردارش مشابه و هم سنخ با گفتار و کردار محبوبش باشد. افزایش مشابهت و همشکلی ارواح مؤمنان با اهل بیت کم‏ کم آن‏ها را به سوی انجذاب و اتحاد با ارواح اهل بیت، سوق می ‏دهد. این انجذاب و اتحاد باعث می‏ شود که مؤمنان از آثار و برکات ارواح مطهر آن ‏ها بهره ‏مند شوند.
اگر بخواهیم این معنا را در قالب تمثیلی بیان کنیم، می ‏توانیم بگوییم: ارواح مؤمنان مثل نور ضعیفی است که درجه و شدت روشنایی آن خیلی کم و از تیرگی ‏های زیادی برخوردار است. در حالی که ارواح اهل بیت مثل نور واحدی، بسیار روشن و کامل است و هیچ‏ گونه ضعف و تیرگی در آن نیست. حال هرچه قدر این نور ضعیف به نور کامل نزدیک‏ تر شود و آن وحدت بیش‏تر یابد و در آن مستغرق باشد، به هر اندازه که غلبه و احاطه نور کامل به آن بیش‏تر باشد، نور ضعیف از روشنی نور کامل بیش‏تر برخوردار خواهد شد.

البته در صورتی ارواح انسان‏ ها نسبت به ارواح اهل بیت اتحاد پیدا می‏ کنند که میان محب و محبوب تناسبی وجود داشته باشد. زیرا غرض از محبت صفت خاصی در محبوب است که با مثل خودش در محب مطابقت دارد و محب را بر آن محبت وا می ‏دارد. محبت میان دو شخص، یا به خاطر احسانی است که از محبوب به محب باز می ‏گردد و یا بخاطر کمالات ذاتی است که در محبوب وجود دارد چراکه محبت انسان را به سوی مشابهت و همشکلی با محبوب سوق می‏ دهد و انسان سعی می‏ کند، گفتار و کردارش مشابه و هم سنخ با گفتار و کردار محبوبش باشد. افزایش مشابهت و همشکلی ارواح مؤمنان با اهل بیت کم‏ کم آن‏ها را به سوی انجذاب و اتحاد با ارواح اهل بیت، سوق می ‏دهد. این انجذاب و اتحاد باعث می‏ شود که مؤمنان از آثار و برکات ارواح مطهر آن ‏ها بهره ‏مند می شوند و یا سوق می‏ دهد و انسان سعی می‏ کند، گفتار و کردارش مشابه و هم سنخ با گفتار و کردار محبوبش باشد. افزایش مشابهت و همشکلی ارواح مؤمنان با اهل بیت کم‏ کم آن‏ها را به سوی انجذاب و اتحاد با ارواح اهل بیت، سوق می ‏دهد.

سومین اثر عملی محبت و دوستی اهل بیت علیهم السلام« تحول و دگرگونی جان ها» ، «تهذیب نفوس و دل ها» است به این معنا دوستی پیامبر و اوصیای ان حضرت بهترین راه هدایت وکوتاه ترین را ه اصلاح و تهذیب ادمیان است چراکه:« تاثیر نیروی محبت و ارادت در زایل کردن رزایل اخلاقی از دل، از قبیل تاثیر مواد شیمیایی برروی فلزات است است، مثلا یک کلیشه ساز با تیزاب اطراف حروف را از بین می برد نه با ناخن و یا سر چاقو و یا چیز دیگر از این قبیل اما تاثیر نیروی عقل در اصلاح در مفاسد اخلاقی مانند کار کسی است که بخواهد ذرات اهن را از خاک با دست جدا کند چقدر رنج و زحمت دارد؟ اگر یک اهن ربای قوی در دست داشته باشد ممکن است با یک گردش همه انها را جداکند، نیروی ارادت و محبت مانند اهن ربا صفات رزیله را جمع می کند و دور می ریزد. به عقیده اهل عرفان، محبت و ارادت پاکان همچون دستگاه خود کاری ،خود بخود رزایل را جمع می کند۰حالت مجذوبیت اگر جابیفتد از بهترین حالات است و این است که تصفیه گر و نبوغ بخش است: جاذبه ودافعه ص۷۱،۷۲ ) سراغ آنها فرستاد و آنها را بشارت داد که توبه خالصانه آنان مقبول درگاه خداست. مجمع البیان، ج۵،ص۲۹).

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| تحلیل پیام های قرآنی درماه مبارک رمضان «قسمت هفدهم»
نگارنده: «مبلغ نخبه حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری»