خلاصه

آیت الله العظمی سید محمد حجت کوه کمری (ره) بنیانگذار مدرسه حجتیه قم، از علمای معروف و یکی از مراجع ثلاث بود. او افزون بر مقام والای علمی، از نورانیت و معنویت خاصی برخوردار بوده و بسیار رازدار و از شهرت و آوازه گریزان بود. حقیقت و معنویت خود را چنان نهان داشته بود که حتی شاگردان نزدیک نیز تا پس از رحلت او، از شخصیت ممتاز و ارتباط مستقیم وی با حضرت ولی عصر (عج) بی خبر بودند. آن جناب پیش از فرا رسیدن رحلتش، تربت سالار شهیدان را طلب کرد. آن گاه کمی از آن را خورد و فرمود: «اخر زادی من الدنیا تربۀ الحسین (ع)؛ آخرین توشه من از دنیا تربت امام حسین (ع) است».

تولد ايشان در سال 1310 ه.ق در تبريز، و در بيت رفيع علم و ادب رخ داده و در آنـجـا رشد نموده است، آبـادي كـوه كمر از توابع تبريز مي باشند كه تبار وي با 25 واسطه به وجود پر جود امام سجاد (عليه السلام) مـي رسـد و از آن شـجـره طـيـبـه شـاخ و بـرگ و ميوه مي گيرد. او فـرزنـد سيد علي برادر زاده سيد حسين كوه كمري تبريزي مي باشد كه از مراجع مـعـروف نـجـف بودند.
 

ولادت:
تولد ايشان در سال 1310 ه.ق در تبريز، و در بيت رفيع علم و ادب رخ داده و در آنـجـا رشد نموده است، آبـادي كـوه كمر از توابع تبريز مي باشند كه تبار وي با 25 واسطه به وجود پر جود امام سجاد (عليه السلام) مـي رسـد و از آن شـجـره طـيـبـه شـاخ و بـرگ و ميوه مي گيرد. او فـرزنـد سيد علي برادر زاده سيد حسين كوه كمري تبريزي مي باشد كه از مراجع مـعـروف نـجـف بودند.
تحصيلات:
ايشان تحصيلات خود را نخست در آذربـايـجان، سپس در نجف اشرف ادامه داده و در اندك مدت به درجه عاليه اجتهاد نائل آمد و در اثر بدي آب و هواي نجف و ضعف مزاج، ناچار در سال 1349 ه.ق به قم مهاجرت نمود و با آن لياقت و استعداد ذاتي و اندوخته هاي علمي و فضيلتي كه داشت مورد توجه وعنايت خاص شيخ عبدالكريم حائري قرار گرفت بـحـدي كـه او را در جايگاه نماز خود دستور اقامه نماز جماعت داد و در بالاي سر حرم حضرت معصومه (عليه السلام) تعيين نمود ضمن انجام نماز جماعت، به كليه امور و مسائل مذهبي و شرعي مردم رسيدگي مي نمود.
اساتيد:
ايشان از حوزه درسي مرحوم سيد كاظم يزدي، حديث و از حوزه درسي مرحوم سيد ابو تراب خوانساري، فقه و اصول، و از مرحوم شريعت اصفهاني، ميرزا حـسـيـن نـائيني، سيد محمد فيروز آبادي و شيخ ضيا الدين عراقي و ديگر اكابر وقت تلمذ نموده اسـت استاد روايـتـي ايـشـان آقـاي شـيـخ عـبداللّه مامقاني، شريعت اصفهاني، سيد حسن صدر، سيد ابو تراب خوانساري، شيخ محمد باقر بيرجندي و والد معظم خودشان مرحوم سيد علي كوه كمري بوده اند.
تدريس:
در كتاب آئينه دانشوران در مورد جلسه درس ايشان نوشته اند: يكي ديگر از جلسات تدريس فقه و اصول كه امروز رونقي بسزا دارد مجلس درس آقا سيد محمد حجت است فضلا و طلا ب در اين جلسه شركت دارند و جاي آن مدرس مدرسه دارالشفا مي باشد.
شاگردان:
شـاگـردان بسياري از محضر پر فيض ايشان كسب علم نموده اند كه از باب تبرك و تيمن به اسامي چند نفر از آنها اشاره ميكنيم.
1 ـ سيد محمد حسين طباطبائي. 2 ـ شيخ ابراهيم مراغه اي. 3 ـ سيد ابراهيم علوي مقبره اي. 4 ـ ميرزا ابوطالب تجليل تبريزي. 5 ـ آسيد يوسف مزلقاني. 6 ـ سيد ابوالقاسم تهراني. 7 ـ شيخ نصرت تبريزي ميانجي. 8 ـ ابوالمجد بروجردي. 9 ـ آقا معتمد كرمانشاهي. 10 ـ شيخ احمد عراقي. 11 ـ حاج سيد مرتضي ايرواني. 12 ـ احمد قمي. 13 ـ شيخ اسحق قفقازي. 14 ـ شيخ اسداللّه كاشاني. 15 ـ سيد اسداللّه ده خرقاني.
در كتاب (آثار الحجة) تعداد بيشتري را آورده اند كه طالبان تفصيل مي توانند به آن كتاب مراجعه فرمايند.
تأليفات:
آثار و تأليفات ايشان عبارت است از:
1 ـ الاستصحاب. 2 ـ البيع. 3 ـ تنقيح المطالب المهمة في عمل الصور المجسمة. 4 ـ جـامع الاحاديث و الاصول. 5 ـ حاشية الكفاية في الاصول. 6 ـ الصلوة. 7 ـ لوامع الانوار الفردية في مرسلات الآثار النبوية. 8 - مستدرك المستدرك في استدراك مافات عن صاحب المستدرك. 9 ـ الـوقـف، كه يك كتاب استدلالي و مشحون از جواهر و لئالي است.
گفتار بزرگان:
1 - مـرحـوم مـيـرزا مـحـمـد عـلـي مدرس صاحب ريحانة الادب كه يكي از تلامذه و شاگردان ايشان مي باشد در حق استاد خود مي نويسند: سـيـد سـنـد، حبر معتمد مولينا الاجل سيد محمد بن سيد علي بن نقي بن محمد حسيني كوه كـمـري كه از سادات آبادي كوه كمر نامي از توابع تبريز، به صحت نسب و شرافت حسب، در غايت شهرت معروف مي باشد نسب عاليش به سيد محمد مصري ملقب به حجازي از اولاد علي اصغر بن الامـام الـسـجـاد (عليه السلام) موصول مي گردد ايشان حاوي فروع و اصول، جامع معقول و منقول، فقيه كـامـل، عـالـم عـامل، عابد زاهد،محدث ثقه رجالي، داراي كمالات نفسانيه حائز مقامات معنويه مـي بـودنـد در مـضمار مسايقت گوي سبقت را از اكابر و اقران ربودند حاوي قدح معلي و مرجع تقليد گروه انبوهي از شيعيان و استاد الكل في الكل مي باشند.
2 - مرحوم استاد شهيد مرتضي مطهري مي نويسند: مـرحـوم حـجـت يك سيگاري بود كه تا كنون نظير او را نديده بودم گاهي سيگار او از سيگار ديگر بريده نمي شد بعضي از اوقات هم كه مي بريد بسيار مدتش كوتاه بود طولي نمي كشيد كه مجددا سيگاري را آتش مي زد در اوقات بيماري اكثر وقتشان صرف كشيدن سيگار مي گشت وقـتي مريض شدند و او را براي معالجه به تهران بردند، در تهران اطبا گفتند چون بيماري ريوي داريد بايد سيگار را ترك كنيد و به سينه تان ضرر دارد ايشان ابتدا به شوخي فرموده بودند: من اين سينه را براي كشيدن سيگار مي خواهم اگر سيگار نباشد سينه را مي خواهم چه كنم؟.
عرض كردند به هر حال سيگار برايتان ضرر دارد و واقعا مضر است، ايشان فرموده بودند واقعا مضر است گفته بودند بلي واقعا همينطور است فرموده بودند ديگر نمي كشم يك كلمه نمي كشم كار را يكسره نمود يك حرف و يك تصميم اين مرد را به صورت يك مهاجر از عادت قرار داد.
خصوصيات اخلاقي:
ايـشـان داراي حافظه قوي و ذهن وقاد و فكر صائب بودند و در مورد حافظه شان از خودشان نقل شـده است كه مي فرمودند: اگر 20 سال پيش حديثي را در بحار الانوار ديده باشم با فضل الهي هم اكنون مي توانم بگويم عين روايت چه بوده و در كدام صفحه آن قرار داشته است.
و از ديگر خـصـوصيات روحي آن مرحوم اين بوده است كه از تظاهر و خود نمائي گريزان بوده است او به اصـحـاب و دوسـتان خود هميشه توصيه داشت كه از تبليغ و ترويج وي، خود داري نمايند به اهل منبر مي فرمودند: راضي نيستم نام مرا بر منابر ببريد.
او از عزم و تصميم قوي بر خوردار بوده است و اين اراده هاي استوار و محكم است كه رجال بزرگ و تاريخ ‌ساز را مي سازد و بالندگي مي بخشد.
خدمات:
ايـشـان داراي آثـار ارزنده و خدمات برازنده اي بودند كه يكي از آثار بلند ايشان احيا تفسير بزرگ (التبيان) تاليف شيخ بزرگوار طوسي (ره) مي باشد.
و از ديگر خـدمات درخشان ايشان، ايجاد و احداث مدرسه بزرگ حجتيه قم است كه در هشت هزار متر مـربـع بـا 126 حـجره روشن و مجهز است (البته با مهندسي و طراحي خودشان) هم اكنون مورد اسـتـفـاده و بـهـره بـرداري طلاب و فـضـلا مـي باشد و تاكنون فضلاي نامداري از آن مدرسه برخاسته اند.
يـكـي ديـگـر از خـدمات ايشان، كتابخانه نفيس و ذي قيمتي است كه در قلب مدرسه حجتيه جا گـرفـتـه اسـت و اكنون بيش از 25 هـزار جـلـد كتاب متنوع و نفيس در زمينه هاي كتب درسي طلا ب، تفسير ادبيات، اخبار و احـاديـث و رجـال و تـاريـخ ‌مـي بـاشد.
رحلت:
در آخـرين روز بيماري خود، براي شكستن مهر خويش استخاره كرد آيه (و له دعوة الحق) آمد و او را به لقا اللّه بشارت داد چنانكه بر روي سنگ قبر ايشان در مدرسه حجتيه قم نيز حك شده است (و بعد ما استشار بكلام الحق في كسر خاتمه اجيب بقوله تعالي و له دعوة الحق) امر به ثم تناول التربة الحسينيه و قال آخر زادي من الدنيا التربة فلبي دعوته زوال يوم الاثنين ثالث جمادي الاولي 1372 ه.ق).
وقـتـي خـبر مرگ سيد محمد حجت به مرحوم سيدحسين بروجردي رسيد در فقدان همسنگر و يار و كمك خويش فرمودند: (كمرم شكست).

منبع : مرکز مطالعات و پاسخ‌گويي به شبهات ـ حوزه علميه قم ,