آیت الله ‘عبدالله جوادی آملی’ ، ایشان در جلسه درس هفتگی خود از ماه پربركت شعبان به عنوان ‘آخر سال اخلاقی’ افراد یاد كرد و گفت:هر كسی برای خود یك سالی دارد كشاورزان معمولاً اول سالشان اول پاییز است یعنی درو می‌كنند و سود و زیان كِشت و زرعشان را مشخص می‌كنند، برخی‌ها هم اول سالشان فروردین است آنها كه می‌خواهند بالنده باشند مثل گیاه زندگی كنند معمولاً كسانی كه در حدّ حیات گیاهی هستند اول سالشان فروردین است رشد می‌كنند اما كسانی كه در مسائل اخلاقی كار می‌كنند اول سالشان ماه مبارك رمضان است لذا ماه شعبان آخر سال اخلاقی اینهاست.

وی افزود: در آخر سال نظیر اینكه نزدیك امتحانات كنكور می‌شود انسان چگونه تلاش و كوشش می‌كند مطالعه كند و حضور ذهن داشته باشد اینها كه سال اخلاقی دارند تمام تلاش و كوشش آنها این است كه در این ماه شعبان بدهكاری‌هایشان را بدهند حقّ‌الله دارند حقّ‌الناس دارند توبه‌ای باید بكنند واجبی ترك كردند حرامی مبتلا شدند تمام این دِیْن‌های حقّ‌اللهی و حقّ‌الناسی را در ماه شعبان بدهند كه وقتی اول سال فرا می‌رسد اینها با سود همراه باشند.

این استاد اخلاق خاطرنشان كرد: آنهایی كه بر اساس معیارهای اخلاقی كار می‌كنند تقویم‌های اینها و كتابهایشان از اول ماه مبارك رمضان شروع می‌شود كه ماه شعبان می‌شود آخرین ماه از ماه‌های سال، لذا ماه شعبان را با تلاش و كوشش و ناله و ضجّه می‌گذرانند كه بدهكار نباشند.

وی تاكید كرد: ماه مبارك رمضان، ماه كار است ماه جایزه نیست شب و روز این ماه مبارك رمضان را باید تلاش و كوشش كنی تا شب عید رمضان یعنی شب عید فطر كه شد و روز عید رمضان یعنی عید فطر كه شد آنجا به عنوان لیلةالجوائز یا یوم‌الجوائز چیزی به تو بدهند وگرنه ماه مبارك رمضان ماه كار و ماه رفتن است.

وی به حاضران در جلسه توصیه كرد قبل از فرارسیدن ماه مبارك رمضان، دِیْن و حقّ‌الله و حقّ‌الناس و نقص‌ها و قصورها و تقصیرها را ترمیم كنند و نسبت به قرائت دعای نورانی مناجات شعبانیه و صلوات نورانی امام سجاد(سلام الله علیه) توجه نشان دهند و گفت: همه اینها به ما راه نشان می‌دهد كه چگونه آخر سال را دریابیم راه وسیع است یعنی اگر كسی بخواهد برود هیچ مانعی ندارد هیچ مزاحمی ندارد هر چه بخواهد سرعت بگیرد مجاز است وقتی سرعت گرفت بخواهد سبقت بگیرد مجاز است.

آیت الله جوادی آملی یادآور شد: در صلوات نورانی امام سجاد (ع) كه بین صلاتین خوانده می‌شود از ذات اقدس الهی مسئلت می‌كنیم خدایا این ماه محفوف به رحمت است شب آن، روز آن، صبح آن، بین‌الطّلوعین آن پیچیده به رحمت است هیچ لحظه‌ای از رحمت تو خالی نیست البته رحمت خاصّه و آن كه رهبر ماست وجود مبارك پیامبر(علیه و علی آله آلاف التحیّة و الثناء) روزها روزه، شب‌ها نماز، توفیقی بده كه ما سنّت او را احیا كنیم.

وی به جوانان توصیه كرد حتی المقدور روزهٴ ماه شعبان را فراموش نكند و البته بخاطر گرمای هوا و همزمانی با تحصیل حوزه و دانشگاه، به مزاج‌شان آسیب نرسانند.

این استاد حوزه علمیه تصریح كرد كه وجود مبارك پیغمبر(علیه و علی آله آلاف التحیّة و الثناء) راهنمای ماست رهبر ماست و در همین صلوات از خدا می‌خواهیم خدایا او را گذشته از اینكه شفیع ما قرار می‌دهی، طریق مَهیَع قرار بده مَهیَع آن راه باز و وسیع را می‌گویند یعنی آن بزرگراهی كه هیچ مانعی ندارد و در این صلوات به خدا عرض می‌كنیم خدایا این را طریق مَهیَع ما قرار بده یعنی برای ما آسان باشد كه راه پیغمبر را برویم وقتی برای ما آسان شد دیگر نه مزاحم كسی هستیم نه بیراهه می‌رویم نه راه كسی را می‌بندیم ماییم و این راه با عظمت، این راه با عظمت را انسان با نشاط می‌رود چون احساس سبكی می‌كند.

وی خاطرنشان كرد: الآن ما اگر ـ معاذ الله ـ این راهی كه ائمه به ما نشان دادند اینها را نخواهیم برویم ما یك پنج سوق داریم كه همه‌اش كلاهبرداری است این چهارسوق كه می‌گویند یعنی چهارتا بازار رسمی اما دنیا پنج سوق است پنج بازار است همه‌اش گران‌فروشی و كلاهبرداری و آدم هم محتاج است كه در این بازارها رفت و آمد كند آن وقت چه كار كند كه مغبون نشود این پنج سوق را ذات اقدس الهی در سورهٴ حدید فرمود, فرمود: ﴿وَاعْلَمُوا﴾ بدانید ﴿أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلاَدِ﴾[6] همین است! یك سوق آن لهو است یك سوق آن لعب است یك سوق آن زینت است یك سوق آن تفاخر است یك سوق آن تكاثر است.

آیت الله جوادی آملی ضمن توصیه به شروع و آغاز امور با گفتن ‘بسم الله’ خاطرنشان كرد: اینكه می‌گویند هر كاری كه می‌كنید «بسم الله» بگویید ولو انسان «بسم الله» نگوید البته ثواب فراوانی دارد «بسم الله» بگوید اما وقتی هر كاری كه می‌كند باید بتواند رویش بشود بگوید خدایا به نام تو خب چنین كاری یا واجب است یا مستحب، چه بگوید چه نگوید وقتی فكر كرد كه این كار، كاری است كه می‌شود گفت خدایا به نام تو، آن وقت برای او ورودش جایز اگر گفت ثواب بیشتری می‌برد نگفت، ثواب كمتری می‌برد عمده این است كه این یك قرنطینه است و راه هم باز است.

وی درمورد ترس انسانها از مرگ گفت: اما دین آمده گفته كه از مرگ چرا می‌ترسید این حرف زیر این آسمان تازه است یعنی غیر از وحی كسی این حرف را نزده و حرف دین این است كه انسان در مصاف با مرگ، مرگ را می‌میراند نه اینكه بمیرد این حرف، حرف تازه است هیچ كس این طور حرف نمی‌زند همه می‌گویند انسان می‌میرد ولی فرهنگ دین می‌گوید انسان مرگ را می‌میراند چماله و مچاله می‌كند و دور می‌اندازد و برای همیشه هست.

وی ادامه داد: تعبیر قرآن كریم این نیست «كلّ نفس یذوقها الموت» هر كس را مرگ می‌چشد تعبیرش این است ﴿كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ﴾ هر كس مرگ را می‌چشد هر ذائقی، مذوق را هضم می‌كند در خود لِه می‌كند و می‌ماند مرگ ما را نمی‌چشد ما مرگ را می‌چشیم پس ما هستیم از محدوده‌ای به محدوده وسیع‌تر می‌رویم خب این حرف، حرف تازه است كدام حكیم این طور حرف زده كدام فیلسوف این طور حرف زده كه انسان در مصاف با مرگ، مرگ را می‌میراند بعدها بزرگان و ادبای معرفت سرای ما آمدند گفتند:

مرگ اگر مرد است گو نزد من آی

تا در آغوشش بگیرم تنگ تنگ

من از او عمری ستانم جاودان

او ز من دلقی بگیرد رنگ رنگ

وگرنه همین دانشمندان ایرانی خب قبل از قرآن هم بودند چرا از این معارف نمی‌گفتند این همه حرف‌ها بعد از قرآن و عترت است این همه حرف‌ها از خدای سبحان است این همه آوازها از اوست كه انسان، مرگ را می‌میراند اگر كسی بداند مرگ را می‌میراند منزّه زندگی می‌كند چرا؟ چون وقتی مرگ را از پا در آورد زنده است وقتی زنده بود آب می‌خواهد نان می‌خواهد غذا می‌خواهد مسكن می‌خواهد باید از اینجا ببرد آنجا كه خبری نیست این است كه در سورهٴ بقره فرمود: ﴿تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَی﴾ همین است خب وقتی ما آنجا زنده هستیم انسانِ زنده بدن دارد، روح دارد، مسكن می‌خواهد، لباس می‌خواهد، غذا می‌خواهد، آب می‌خواهد، همه چیز می‌خواهد در اینجا با دو عامل مشكلات حل می‌شود یعنی یا با ضوابط یا با روابط آنجا نه جای ضوابط است نه جای روابط بیان این امور چهارگانه این است ما در دنیا نیازها را یا با ضوابط حل می‌كنیم یعنی با ضابطه‌های خریدن، فروختن، اجاره كردن و سایر عقود اسلامی حل می‌كنیم اینها ضوابط است یا كسی پدر كسی است پسر كسی است برادر كسی است خواهر كسی است واجب‌النفقه كسی است با این روابط حل می‌كنیم احتیاجات دنیا یا با ضوابط حل می‌شود یا با روابط ، اما آن طرف مرگ نه ضابطه‌ای در كار است نه رابطه.

آیت الله جوادی آملی در ادامه بحث خود به گوشه‌ای از نامه‌های حضرت امیر(سلام الله علیه) پرداخت و گفت: بعد از جریان محمد بن ابی بكر از یك سو و مالك اشتر از سوی دیگر كه اینها شربت شهادت نوشیدند به وسیله توطئه اموی، مصر ناآرام شد مقداری حكومت حضرت امیر(سلام الله علیه) می‌رفت كه ناآرام بشود حضرت در نامه 43 به مصقلة بن هبیره شیبانی فرمود: «بَلَغَنِی عَنْكَ أَمْرٌ» آنهایی كه جزء مأموران سرّی من هستند به من گزارش دادند كه كاری كردی «إِنْ كُنْتَ فَعَلْتَهُ فَقَدْ أَسْخَطْتَ إِلهكَ وَ عَصَیْتَ إِمَامَكَ» اگر این خیانتی كه گزارش دادند به تو نسبت دادند درست است تو فرمان خدا را معصیت كردی و امامت را غضبناك كردی همان طوری كه حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) غضب او باعث غضب خداست رضای او باعث رضای خداست چون معصومه است وجود مبارك حضرت امیر(سلام الله علیه) هم همین طور است «أَنَّكَ تَقْسِمُ فَیْ‏ءَ الْمُسْلِمِینَ الَّذِی حَازَتْهُ رِمَاحُهُمْ وَ خُیُولُهُمْ وَ أُرِیقَتْ عَلَیْهِ دِمَاؤُهُمْ فِیمَنِ اعتَامَكَ مِنْ أَعْرَابِ قَوْمِكَ» اینها جنگ كردند پیروز شدند غنایمی هم به دست آوردند این غنایم محصول خون اینهاست جانبازی اینهاست اسارت اینهاست فداكاری اینهاست تو این را بین بستگان خود تقسیم كردی این چه كاری بود كردی؟!

وی اضافه كرد: «فَوَالَّذِی فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ» قسم به كسی كه این هسته‌ها را می‌شكافد می‌شود درخت این حبّه‌ها را می‌شكافد می‌شود خوشه در قرآن كریم در سورهٴ مباركهٴ واقعه فرمود كشاورز حقیقی من هستم شما زارع نیستید شما حارث هستید ما یك حرث داریم یك زرع، حرث كه بخشی از كشاورزی است آن است كه انسان این حبّه‌ها را این هسته‌ها را از انبار بعد از شیار كردن خاك به دل خاك منتقل كند این یك نقل مكان است اینكه هنر نیست این را می‌گویند حرث اما آن كه این مرده را زنده می‌كند این هسته سخت را حیات می‌دهد می‌شكافد یك بخش آن را به درون خاك می‌برد می‌شود ریشه، یك بخش آن را بالا می‌آورد می‌شود ساقه درخت در حبّه هم همین كار را می‌كند این را می‌گویند زرع, زرع غیر از حرث است.

استاد اخلاق و عرفان یادآور شد: در بخش‌هایی از سوگندهای حضرت امیر(سلام الله علیه) در كلمات نورانی حضرت این است كه «فَوَ الَّذِی فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ» قسم به خدایی كه این حبّه و هسته را می‌شكافد به آن حیات می‌دهد درخت می‌كند خوشه گندم می‌كند این برگ‌ها شبیه هم نیست این میوه‌ها شبیه هم نیست ﴿وَفِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُّتَجَاوِرَاتٌ﴾ در اوایل سورهٴ مباركهٴ رعد دارد كه شما یك هكتار زمین را نگاه كنید آب یكی هوا یكی خاك یكی كود یكی كشاورز یكی فضا یكی آفتاب یكی قمر یكی، اما این برگ‌ها شبیه هم نیست میوه‌ها شبیه هم نیست طعم‌ها شبیه هم نیست بوها شبیه هم نیست اینها كار ماست لذا ذات مقدس حضرت امیر(سلام الله علیه) به چنین خدایی سوگند یاد می‌كند فرمود: «فَوَالَّذِی فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَئِنْ كَانَ ذلِكَ حَقّاً لَتَجِدَنَّ لَكَ[18] عَلَیَّ هَوَاناً» اگر این گزارش حق بود می‌بینی نزد ما خوار و رسوایی! «وَ لَتَخِفَّنَّ عِنْدِی مِیزَاناً» نزد من بی‌وزنی, خفیفی «فَلا تَسْتَهِنْ بِحَقِّ رَبِّكَ» مبادا حقّ پروردگار را سبك بشماری «وَ لاَ تُصْلِحْ دُنْیَاكَ بِمَحْقِ دِینِكَ».

وی خاطرنشان كرد: می‌دانید ماه اول هلال است مطلوب است كم كم بدر كه شد انگشت‌نماست خیلی شفاف و روشن است و خیلی به او دل می‌بندند این بدر محاقی را هم در پی دارد فرمود تو دینت را به محاق بردی چند روزی به حسب ظاهر درخشندگی داشتی اما به محاق كشانده شدی «فَلا تَسْتَهِنْ بِحَقِّ رَبِّكَ وَ لاَ تُصْلِحْ دُنْیَاكَ بِمَحْقِ دِینِكَ فَتَكُونَ مِنَ الْأَخْسَرِینَ أَعْمَالاً أَلاَ وَ إِنَّ حَقَّ مَنْ قِبَلَكَ وَ قِبَلَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ فِی قِسْمَةِ هذَا الْفَیْ‏ءِ سَوَاءٌ یَرِدُونَ عِنْدِی عَلَیْهِ وَ یَصْدُرُونَ عَنْهُ» بدان همه مسلمان‌ها سهمشان در این بیت‌المال یكسان است همه حق دارند همه بهره دارند تو مجاز نبودی این كار را بكنی.