پای درس اخلاق آیت الله جوادی آملی؛(1402/08/18)
آیتالله «عبدالله جوادی آملی» مفسر قرآن کریم و شارح نهجالبلاغه، صبح امروز پنج شنبه ۱۸ آبان ماه در ادامه دروس اخلاق خود در مسجد اعظم قم با بیان اینکه دنیا محل عمل و آخرت محل حساب است به شرح حکمت ۱۱۷ نهج البلاغه که میفرماید: «شَتّانَ ما بَینَ عَمَلَین: عَمَلُ تَذهَبُ لَذَّتُهُ وَ یَبقی تَبِعتُهُ وَ عَمَلُ تَذهَبُ مَؤونَتُهُ وَیَبقی اَجرُهُ؛ فاصله بسیاری است میان دو عمل: عملی که لذتش میرود ولی پیامدهای آن باقی میماند و عملی که رنج و زحمتش میرود اما اجر و پاداش آن ماندگار است»، پرداخت. در ادامه سخنان ایشان را میخوانید؛
اعمال زودگذر با تبعات تلخ/دنیا مزرعه آخرت
حضرت امیر (ع) فرمودند برخی اعمال لذتش زود از بین میرود ولی تبعات و آثار تلخ آن باقی میماند و از بین نمیرود. قرآن کریم هم فرمود که دنیا، بازیچه نیست و ما بازیگر و لاعب نیستیم ولی همین دنیای زودگذر مزرعه آخرت است.
لعب از لعاب است یعنی چیزی که طراوت آن لحظهای است و زود از بین میرود؛ مانند برد و باخت در فلان بازی که لذت و شادی آنی و لحظهای دارد و این از مصادیق لعب است و وقتی از آن گذشتیم میپرسیم که این لعب، چه نتیجهای برای خود شخص و کشور و مردم دارد؟ با لعاب، دهان تشنهای سیراب نمیشود؛ کار بیهدف را لعب گویند و خدا فرمود ما لاعب نیستیم بنابراین اگر دنیا هست باید حساب و کتاب باشد تا خلقت آن حکمیانه باشد.
دنیا روز عمل و آخرت روز حساب
دنیا روز عمل و قیامت روز حساب است نه عمل، و هر عملی را در قیامت با حق میسنجند؛ اصل مطلب را فرمود که دنیا مزرعه آخرت است؛ در آیات فراوان هم فرمود دنیا، تجارتخانه است؛ برخی یرضون تجاره هستند و برخی هم زیان میکنند و خسر الدنیا ولاخره یا فما ربحت تجارتهم هستند؛ پس دنیا مزرعه و تجارتخانه است و برخی بهره برده و برخی هم زیان میکنند و این سود بردن و زیاندادن بر مبنای حساب و کتابی است.
وزن اعمال در قیامت
تجارت در دنیا بر مبنای معیاری است؛ فرمود ما در قیامت هم میزان و ترازو را نصب میکنیم؛ اینجا اگر کسی نان و مواد غذایی بخواهد ترازو که ابزار سنجش است را به کار میگیرد که سه ضلع دارد؛ وزن، موزون و ترازو. در روایات داریم که اهل بیت (ع) میزانالاعمال هستند. فرمود: وَالْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ ۚ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ نفرمود والوزن حق فرمود: وَالْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ؛ در ادعیه فرمود والمیزان حق، که این هیچ ارتباطی با وَالْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ ندارد و فقط بر اصل وجود وزن در روز قیامت تاکید دارد.
اینجا یعنی ما به جای سنگ کیلو، حق را میگذاریم. در دعای عدیله داریم که جنت و نار حق است ولی نفرموده است که عقیده و عمل را با چه میسنجندند ولی در قرآن مشخص فرموده که روز قیامت، همه کارها با حق سنجیده خواهد شد. ما بخواهیم تب افراد را بسنجیم با تبسنج انجام میدهیم، طول یک پارچه را با متر و ولی اعمال و عقاید و قیام و قعود و رفتار در منزل و بیرون را با چه چیزی باید سنجید؛ اینها را با حقیقت میسنجند.
البته ثواب و برکات زیارات ائمه سرجای خود محفوظ است ولی زیارت یک طلبه و استاد حوزه باید با بقیه فرق داشته باشد یعنی اگر دیگران در زیارت به دنبال اجابت دعا برای خود و پدر و مادر هستند که خوب است شما باید دنبال عالمشدن باشید.
حقدار و حقطلب باشید
به جای میزان الحراره بیمارستانها و متر پارچهفروشی، حق، میزان است و کار با حق سنجیده میشود؛ ائمه (ع) به ما آموختند که شما حقدار و حقطلب باشید. محققان حوزه و دانشگاه وقتی به مزار ائمه مشرف شدند غیر از ثواب دنیا و آخرت برای خود و امواتشان باید سواد کسب کنند و نظریهپرداز در مسائل قرآنی و تفسیری و کلامی و مسائل نظام شوند تا گفته شود مانند صاحب جواهر نظریه دارند. عصر ما باید عصر علم باشد وگرنه حضور در حوزه خسران است.
به ما گفتهاند زیارت بروید و ثواب زیادی هم دارد و در برخی موارد واجب کفایی است و حتی در برخی موارد که کسی به حج نرفته باشد وظیفه عینی است که افراد بروند و حتما کعبه نباید خالی بماند ولی شما وقتی به زیارت میروید بگویید: انی محقق لما حققتم و مبطل لما ابطلتم؛ من میخواهم محقق فقه و اصول و قرآن شوم و همه چیز آمرزش اموات نیست.
بخش زیادی از زیارات، درس و بحث علمی است و آن وقت انسان فقط به قصد ثواب و کسب آمرزش برود؟ باید بدانید باسواد شدن، جرم نیست و این چیزی هم که در دست و پای خیلی از افراد ریخته است سواد نیست بلکه سواد، نظریهپردزای قرآنی و فقهی و کلامی و… است و اینکه حرف تازه آورده شود و کمتر از این خسارت است.
مشرکین به آخرت اعتقاد ندارند / خطر هوای نفس
در سوره جاثیه فرمود حرف مشرکین این است که غیر از دنیا خبری نیست و غیر از مرگ و زندگی و طبیعت خبری نیست و اینها جاهلانه حرف میزنند؛ در آیات دیگر فرمود که خدا دنیا و آخرت و مرگ و حیات را خلق کرد و اینها را هم بدون حساب و کتاب خلق نکرد و سنجشی در کار نیست.
اگر دنیا به این وضع کنونی پیش برود نتیجه آن جنگ غزه است که دشمن نشان داد ذرهای بوی انسانیت هم نبرده است. لذا دین فرمود ما چیز تازهای آوردیم که انسانیت است؛ گفتیم در درون شما غده وخیمی است که مزاحم شماست و این را علم نمیتواند کشف کند؛ این غده هوای نفس است که میخواهد سعادت دنیا و آخرت شما را از بین ببرد و ما را به سوخت و سوز گرفتار کند.
قبل از سنجش الهی خود را بسنجید
به ما گفتهاند شما خودتان را قبل از آنکه خدا شما را بسنجد بسنجید لذا انسان تا حقیقت را تشخیص ندهد که کار آسانی هم نیست نمیتواند حقطلب باشد. فرمودند: موتوا قبل ان تموتوا. نفس خود را بمیرانید قبل از آن مرگ شما فرا رسد. علاقه و حب به نفس باعث میشود که کار دیگری را باطل بدانیم لذا تجرید و ساختن نفس لازم است و اینکه انسان بین خود و خدا حجاب قرار ندهد تا بفهمد حق چیست. نه اینکه اگر دیگری کاری کرد آن را بد بدانیم ولی اگر خودمان مرتکب شدیم خوب بدانیم. عدهای در قیامت مغبون هستند زیرا نمیدانند چگونه خود را سنجش کنند.
خطر جهل علمی و جهالت عملی
جهل علمی و جهالت عملی سبب میشود تا انسان حق را نفهمد و مغبون شود ولی وقتی کسی محقق لما حققتم شد حق را خواهد فهمید و محقق و متحقق میشود و آن وقت به نفس خود حسابرسی خواهد کرد.
عترتنا
چرا خدا اسرائیل را عذاب نمیکند؟!
حجتالاسلام والمسلمین رضا محمدی شاهرودی؛
در ماجرای غزه خیلیها میپرسند چرا خدا دخالت نمیکند و اصلا خدا در ماجرای غزه و این همه کشتار کودکان مظلوم و بی گناه غزه کجا ایستاده است؟
چند نکته در این مورد قابل ذکر است؛ اول اینکه دنیا، دار ابتلا و امتحان است، در آیه هفتم سوره مبارکه هود فرمود: وَهُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِی سِتَّهِ أَیَّامٍ وَکَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ۗ وَلَئِنْ قُلْتَ إِنَّکُمْ مَبْعُوثُونَ مِنْ بَعْدِ الْمَوْتِ لَیَقُولَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ هَٰذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِینٌ، یا در آیات ابتدایی سوره مبارکه ملک هم هدف از خلقت آفرینش و انسان امتحان افراد بیان شده است؛ در همه حوادثی از این دست سه گروه آزمایش میشوند؛ ظالم، مظلوم و اهل سکوت. بنابراین وقتی دنیا، دار امتحان است نباید انتظار داشته باشیم که خدا در هر مسئلهای فورا پیروزی را برای جبهه و فرد طرفدار حق رقم بزند.
نکته دیگر اینکه اگر بگوییم خدا باید کاری کرده و دخالت بکند به معنای آن است که اراده و اختیار را سلب کند یا فرض کنید قوم ظالم را بلافاصله نابود کند که در این صورت صحنه امتحان بهم خواهد خورد و جبر ایجاد میشود یعنی نه خوب اختیار دارد و نه ظالم و بد لذا همه سنن و احکام و مقررات عالم بهم میریزد و انسان هم مانند یک موجودی چون سنگ میشود و نظام آفرینش بیهوده خواهد بود.
نکته دیگر اینکه ما کم صبر هستیم در حالی که خدا دارای حکمت است و فرصت میدهد تا شاید تغییری در رویه انسان و حاکم و حکومت ظالم ایجاد شود؛ همچنین دنیا ظرفیت جبران مجازات ظالم و پاداش مظلوم را ندارد؛ مثلا الان رژیم صهیونیستی روزانه صدها کودک و زن را به خاک و خون میکشاند آیا اگر خدا این فردی را که در یک لحظه، یک بیمارستان را خراب میکند در همان لحظه نابود کند مجازات جرمهای او جبران خواهد شد؟ بنابراین دنیا ظرفیت تحقق عدالت به معنای تام خود را ندارد.
نکته دیگر هم اینکه بلا برای رشد و ارتقای انسان است تا کسانی که مورد ظلم و جور قرار گرفته و در عین حال سکوت نمیکنند به مقامات معنوی بالاتری برسند و رشد و پیشرفت کنند مثلا همین مردم غزه روزی با استفاده از سنگ میجنگیدند ولی همین ظلم اسرائیل و هجومها سبب شده است تا امروز بتوانند با موشک علیه این رژیم جعلی بایستند.
کسی صدای ما را نمیشنود
قيمَةُ الأخلاقِ
رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :الأخْلاقُ مَنائحُ مِن اللّهِ عزّ و جلّ، فإذا أحَبَّ عَبدا مَنحَهُ خُلقا حَسَنا ، و إذا أبْغَضَ عَبدا مَنحَهُ خُلقا سَيّئا . ۱
الإمامُ عليٌّ عليه السلام :حُسنُ الأخْلاقِ بُرْهانُ كَرَمِ الأعْراقِ . ۲
عنه عليه السلام :أطهَرُ النّاسِ أعْراقا أحْسَنُهُم أخْلاقا . ۳
الكافي عن إسحاقَ بنِ عمّارٍ عن الإمامِ الصّادقِ عليه السلام :الخُلـقُ مَنيحَةٌ يَمنَحُها اللّهُ عزّ و جلّ خَلقَهُ ، فمِنهُ سَجِيَّةٌ ، و مِنهُ نِيَّةٌ . فَقُلْتُ : فأيَّتُهُما أفضَلُ ؟ فقالَ : صاحِبُ السَّجِيَّةِ هُو مَجْبولٌ لا يَستَطيعُ غَيرَهُ ، و صاحِبُ النِّيَّةِ يَصْبِرُ على الطّاعَةِ تَصَبُّرا ، فهُو أفْضَلُهُما . ۴
(انظر) المحجّة البيضاء : ۵ / ۹۹ ـ ۱۰۳ .
ارزش اخلاق
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خويها داده هايى از جانب خداوند عزّ و جلّ هستند . پس ، هرگاه خداوند بنده اى را دوست بدارد ، خوى نيكو بدو عطا كند و هرگاه بنده اى را دشمن بدارد، خوى ناپسند به وى دهد .
امام على عليه السلام :حُسن اخلاق، دليل بر شرافت خانوادگى است .
امام على عليه السلام :پاك نژادترين مردمان، خوش اخلاقترين آنهاست .
الكافىـ به نقل از اسحاق بن عمّار ـ: امام صادق عليه السلام فرمود: خُلق و خوى ، بخششى است كه خداوند عزّ و جلّ به آفريدگانش مى دهد. برخى از آنها غريزى است و برخى به نيّت و قصد است [و با تصميم و تمرين به دست مى آيد] . عرض كردم: كدام يك از اين دو بهتر است؟ فرمود: كسى كه خوىِ غريزى دارد، بر آن سرشته شده و جز آن نتواند كند و صاحب خوى اكتسابى ، بر انجام طاعت صبورى مى ورزد، پس اين بهتر است.
۱.الاختصاص : ۲۲۵ .
۲.غرر الحكم : ۴۸۵۵ .
۳.غرر الحكم :۳۰۳۲ .
۴.الكافي : ۲/۱۰۱/۱۱ .
درمسیر بندگی
لفظی فصیح شیرین قدی بلند چابک
رویی لطیف زیبا چشمی خوش کشیده
یاقوت جان فزایش از آب لطف زاده
شمشاد خوش خرامش در ناز پروریده
پیامبر اکرم(ص) می فرماید:
ان الله یُحِبُّ مِن عبیده اذاخرج الی اخوانه ان یَتَهَیّأَ لهم وَ یَتَجَمَّلَ
خداوند دوست می دارد که چون بنده اش به سوی برادرانش بیرون می آید، خود را برای آنها آماده و زیبا سازد
(شاعر: حافظ)
آغاز بازی مقصرسازی در تلآویو
نتانیاهو نشانههای شکست را مشاهده میکند/
انتقادات علیه نتانیاهو و کابینه جنگی رژیم اشغالگر قدس شدیداً بالا گرفته است. انتقادات صریح نتانیاهو از دستگاههای امنیتی و ارتش رژیم صهیونیستی، با واکنش افرادی مانند لاپید، بنیگانتز و لیبرمن مواجه شده است. فروپاشی کابینه اضطراری رژیم صهیونیستی عملاً کلید خورده و بازی مقصرسازی در تلآویو آغاز شده است. نتانیاهو در آغاز این بازی پیشدستی کرده است، بلکه بتواند تا حدودی از حجم انباشته شده نارضایتی و خشم عمومی در اراضی اشغالی علیه خود بکاهد. به گفته کارشناسان، نقصهای امنیتی آشکار شده پس از عملیات طوفان الاقصی میتواند بزرگترین و احتمالاً مهلکترین ضربه را به باسابقهترین نخستوزیر رژیم اشغالگر قدس وارد کند که در حال حاضر با مشکلات حقوقی و سیاسی دست و پنجه نرم میکند.
توبی گرین، پژوهشگر دانشکده اقتصاد لندن، در گفتگو با شبکه یورونیوز در این خصوص میگوید: «حمایت از نتانیاهو و دولت ائتلافی وی حتی قبل از ۷ اکتبر رو به افول بود و از زمان شروع جنگ نیز بسیار کاهش یافته است.»
نظرسنجیهای گویا علیه نتانیاهو
در گزارش فرانس پرس نیز با استناد به نتایج آخرین نظرسنجیها آمده است که «حمایت از نتانیاهو و حزب راستگرای او لیکود، به شدت کاهش یافته است.» بسیاری از افراد بهویژه صهیونیستهایی که در نزدیک مرز غزه زندگی میکنند از فقدان توانایی نتانیاهو و همراهانش در پیش بینی بزنگاهها و مواجهه با آنها به صورت کامل ناامید شده اند. اعضای حزب لیکود نیز از خط قرمز قبلی خود مبنی بر اتحاد حول نتانیاهو عبور کرده و کودتای نرم، اما محسوسی را علیه نخست وزیر شکست خورده رژیم صهونیستی کلید زده اند. آنها قصد دارند از گره خوردن نام لیکود و نتانیاهو، پس از تحقق شکست سنگین اخیر جلوگیری کنند.
اما فرار به جلوی نتانیاهو و آغاز بازی مقصرسازی وی علیه نهادهای امنیتی و نظامی رژیم صهیونستی، بیانگر اطمینان نخست وزیر این رژیم مبنی بر شکست در جنگ غزه است. به عبارت بهتر، نتانیاهو به وضوح در یافته است که اهداف اعلامی وی از جمله حذف حماس از معادلات امنیتی و جغرافیایی غزه به هیچ عنوان امکانپذیر نیست. در حالی که سازمانهای نظامی و اطلاعاتی اسرائیل پس از عملیات غافلگیر کننده هفت اکتبر به شکستهای امنیتی اعتراف کردند، اما نتانیاهو هیچ مسئولیتی را در این میان نپذیرفته است. متحدان نتانیاهو درباره نقش و مسئولیت نخست وزیر سکوت اختیار کرده اند، اما در خفا مشغول ترسیم دوران پسانتانیاهو و پساجنگ غزه هستند.
گذار به دوران پسا شکست
نتانیاهو به وضوح میداند که پایان جنگ غزه مترادف با پایان حیات سیاسی و مفتوح شدن ۴ پرونده قضایی علیه وی قلمداد میشود. از این رو نتانیاهو دامنه جنگ را به مثابه سپری دفاعی برای بقای حداقلی و کوتاه مدت خود در قدرت گسترش میدهد. نتانیاهو اخیراً در یک کنفرانس مطبوعاتی در پاسخ به این سوال که آیا استعفا میدهد یا خیر؟ گفت: «تنها چیزی که قصد دارم آنرا کنار بگذارم حماس است.».
اما به نظر میرسد ساکنان اراضی اشغالی و حتی برخی همراهان نتانیاهو توان همراهی با وی در این بازی خونین را از دست داده اند. در هم شکستن نتانیاهو و اسرائیل بسیار نزدیکتر از آن چیزی است که استراتژیستهای حزب لیکود تصور میکنند.
مرگ قطعی نتانیاهو
بنیامین نتانیاهو، که اولین دوره نخست وزیریاش در اراضی اشغالی به سال ۱۹۹۶ باز میگردد در برابر موج انتقادها مجبور به اتخاذ موضع دفاعی شده است. نخست وزیر رژیم اشغالگر فقدس در ابتدا اعتراف کرده بود که باید درباره حملات هفت اکتبر پاسخ بدهد، اما این کار را به پایان جنگ موکول کرد. اکنون در میانه نبرد، نتانیاهو صراحتا دیگران را متهم به رقم خوردن شکست اخیر صهیونیستها میکند. رمزگشایی از این مسئله دشوار نیست: او (نتانیاهو) جنگ را باخته است. او به تازگی باب اظهاراتی جنجالی که طی آن انگشت اتهام پس از حملات حماس به سمت سرویسهای امنیتی و اطلاعاتی اسرائیل نشانه رفت مجبور به عذرخواهی شد.
برای برکناری نتانیاهو از قدرت، او یا باید استعفا دهد یا اکثریت پارلمانی را که ائتلاف حزبش با احزاب راست افراطی و فوق ارتدکس یهودی در اختیار دارد، از دست بدهد. به گفته کارشناسان، در حالی که فشارها بر نتانیاهو حتی پیش از حملات هفت اکتبر نیز رو به افزایش بود؛ این رویارویی تنها خرید زمان محسوب میشود.
نخستوزیری که نزدیک به ۱۷ سال از ۲۷ سال گذشته در راس قدرت در تل آویو قرار داشته، هنوز در حال مبارزه با چهار پرونده فساد در دادگاه است. معترضان به سیاستهای بنیامین نتانیاهو طی ۹ ماه منتهی به ۷ اکتبر تظاهرات گستردهای را در مخالفت با اصلاحات قضایی او به پا کردند. اکنون شاهد تجمیع مولفههای شکست تمام عیار امنیتی، سیاسی و اجتماعی نتانیاهو با یکدیگر هستیم. در این میان جا به جایی قدرت میان ائتلاف کنونی با ائتلافی دیگر (متشکل از افرادی مانند لاپید و گانتز) قطعا نمیتواند منجر به خروج صهیونیستها از بحران شود. عملیات طوفان الاقصی زیرساخت و بنیان رژیم اشغالگر قدس را هدف قرار داده است.
روون هازان، یکی از تحلیلگران رژیم صهیونیستی در توصیف وضعیت آشفته نتانیاهو به یورونیوز میگوید: ” اسرائیل پیش از حملات هفت اکتبر در شرف ازهمپاشیدگی سیاسی بود، اما اکنون به دلیل جنگ از سیاست خبری نیست. سیاست در یک مقطعی بازخواهد گشت؛ سپس سؤالاتی مطرح میشود و اعتراضات از سر گرفته خواهد شد.”
تیر نتانیاهو در تاریکی
اما در مقابل، نتانیاهو میگوید شاید جنگ ماهها به طول بیانجامد! هدف او خرید زمان برای احیای موقعیت از دست رفته خود است، اما فرسایشی شدن جنگ ضریب و شدت شکست صهیونیستها در مواجهه با رزمندگان مقاومت را افزایش خواهد داد. بهترین راه برای تل آویو و حامی اصلی آن یعنی واشنگتن، اقرار رسمی به شکست در برابر حماس و پذیرش آتش بس در غزه است. هر راهکاری جز این، هزینههای سرسام آور و بیشتری سختی را متوجه رژیم متوحش صهیونیستی و حامیانش خواهد کرد. نتانیاهو بخواهد یا نخواهد، بازی تمام شده و حتی هم حزبی هایش برای مشاهده لحظات آخر مرگ سیاسی وی آماده شده اند. این همان نقطه آشکار ساز در هم شکستن شیاطین در تل آویو میباشد. اکنون صهیونیستها با صحنهای مواجه هستند که نه فقط قدرت تحلیل، بلکه قدرت توصیف آن را نیز از دست داده اند. حتی تنفس مصنوعی واشنگتن نیز نمیتواند در این میانه کمکی به تل آویو کند.
منبع: سایت بصیرت