سوال
 

با توجه به آيات قرآن كريم چرا روزى كه حضرت ابراهيم مى خواست پسرش را قربانى كند عيد قربان ناميده شد؟

پاسخ
 

امتحان ابراهيم يكى از بزرگ ترين امتحانات در طول تاريخ بود: (اِنَّ هـذا لَهُوَ البَلـؤُا المُبين ؛[1]اين مسلماً امتحان مهم و آشكارى است.) اين امتحان، امتحانى بود كه وقتى ابراهيم از آن سربلند بيرون آمد خداوند نام او را در امّت ها باقى گذاشت و بر او سلام داد: (و تَرَكنا عَلَيهِ فِى الآخِرين ؛ سَلامٌ عَلى اِبرهيم؛[2]و نام نيك او را در امت هاى بعدى باقى گذارديم. سلام بر ابراهيم باد.)
براى اين كه خاطره پيروزى ابراهيم و اسماعيل در آن ميدان بزرگ آزمايش در نظرها زنده شود و به همه مسلمانان الهام ببخشد، روز عيد قربان قرار داده شد و خداوند به حاجيان دستور داد در منا قربانى كنند. چرا كه وسوسه هاى شياطين در ميدان هاى بزرگ امتحان نه از يك سو كه از جهات مختلف انسان را مورد هجمه قرار مى دهند و انسان ها با الهام گرفتن از ابراهيم به رجم و سنگسار كردن شيطان پرداخته، قدم در طريق الهى مى نهند.[3]

پی نوشتها:

[1]. صافات/106.
[2]. صافات/108 ـ 109.
[3]. برگرفته از تفسير نمونه، ج 19، ص 115 ـ 125؛ البرهان فى تفسير القرآن، هاشم بحرانى، ج 4، ص 615.

شانه های متلاطم امروز، از مرور اشک های حسین علیه السلام آمده است. گُلِ آوایی در رگانِ لحظه های دشت جاری است. هوای تب دارِ عشق از دلِ کلمات عرفات برمی خیزد. هر واژه، قطعه فراگیر شوق و دریایی پر از مرهم بر کویر دلتنگی ها است. عرفه، سرمایه معنویِ حاصل از سوز و گدازهای حسین علیه السلام است.

بضاعت خیسِ دلدادگی و وصالِ در دسترس است. معبودا! پاره های دل ما را با حاضران در وادی آسمانی عرفات، قرین ساز و با قلم گرفتن بر خطاهای دیروز، این قطراتِ اُنس را رهتوشه فردای معادمان کن.

عرفه، یادآور نیازهای عزتمند
بارها در نماز، دلاویز و سرمستِ توحید، خدا را بی نیاز خوانده ایم. روز عرفه نیز همه در کنار هم، هر یک به نوع و درجه ای سهیم بودن خود را در نیازمندی اشک می ریزیم. چه قدر عزیزند این نیازها. می توان از نَفَس های این خیلِ نیازمند، عزّت را استشمام کرد؛ عزّتی که تنها رو به درگاهِ اوست. کسی که دستان پُرِ عرفه را فراموش کند، محرومیتِ واقعی را ضمیمه خویش کرده است. هم از این روست که زینت عبادت کنندگان ـ امام سجاد علیه السلام ـ به سائلی که روز عرفه گدایی می کرد، فرمود: «وای بر تو! آیا در چنین روزی دست نیاز به سوی غیر خدا دراز می کنی. در چنین روزی برای کودکانِ در رَحِم امید سعادت می رود».

کاروان حسینی به راه خود ادامه می داد تا شبانه به منزل ثعلبیه رسیده و در آنجا فرود آمد . چیزی از مدت استراحت امام و یاران نگذشته بود که دو نفر به نامهای عبدالله بن سلیمان و منذر بن المشمعل اسدی با بدست آوردن اخبار ناگواری از کوفه به خدمت امام (علیه السلام) رسیدند . پس از سلام، عرض کردند خبری به حضورتان آورده ایم . اگر صلاح می دانید در جمع یاران بگوئیم و اگر صلاح نمی دانید در پنهانی گزارش کنیم . حضرت با نگاهی به ما و سایر یاران خود، فرمود: من چیزی از اینان پنهان ندارم ، خبرتا نرا نزد همه بگوئید .

گفتیم آیا بخاطر داری دیشب که می آمدی بر سر راهت به سواره ای که از کوفه می آمد برخورد کردی و چند لحظه درنگ کردی و سپس به راه خود ادامه دادی؟ حضرت فرمود: آری و می خواستم از او سؤالاتی بنمایم . گفتیم آری به خدا سوگند ما اخبار کوفه را از او جویا شدیم و او فردی از طایفه ما بود . او چنین گفت که من از کوفه بیرون نیامدم تا مسلم و هانی کشته شدند و به چشم خود دیدم که طناب به پای آن دو بسته و در کوچه و بازار کوفه می کشاندند .

ادامه »

شب عرفه، شب دعا و اعمال صالح است و دعا در این شب مقبول و مستجاب است.
در روایتی نقل شده است که شب عرفه هر دعای خیری که انسان بکند به اجابت می رسد؛ و برای کسی که در شب عرفه اطاعت الهی را بکند و اعمال صالحه انجام دهد، معادل صد و هفتاد سال اطاعت و عبادت است؛ یعنی از نظر پاداش چنین چیزی به او داده می‏ شود. نکاتی ناب از سخنان آیت الله مجتبی تهرانی درباره اهمیت و بزرگی شب و روز عرفه را در ادامه می خوانید.

امشب فقط دعا کنید

این روایت، عظمت شب عرفه را می رساند. به حسب ظاهر امشب شب عرفه است؛ لذا امشب را قدر بدانید! اولین مسأله‏ ای که در امشب تاکید شده، «دعا کردن» است و در روایت دارد: دعا کنید! دعای خیر کنید! و بدانید که این دعاها به اجابت می رسد.

مطلب دیگر اینکه مقید باشید که امشب مشغول به غیر عبادت نشوید! کاری کنید که اشتغالات کنار برود تا بتوانید به سوی عبادات و صالحات بروید! وقتی چنین معادله ‏ای هست که عبادت امشب مانند عبادت صد و هفتاد ساله است، خیلی انسان باید مراقبت و جدیت داشته باشد. این خیلی قابل توجه است، چون امشب یکی از بزرگترین فرصتهایی است که ما داریم.

اثر دعا برای دیگران و پشت سر آنها

درباره دعا کردن هم بگویم که در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است که حضرت فرمودند: سریعترین دعایی که به هدف اجابت می‏ رسد، دعایی است که یک برادر مؤمن، برای برادر مؤمن دیگرش می‏ کند و پشت سر او برایش از خدا خیر می‏ خواهد؛ نه در حضورش. یعنی هرکس برای دیگری دعا کند، به سرعت به اجابت می رسد. وقتی این شخص شروع می‏ کند به دعا کردن برای برادر مؤمنش و پشت سر او، آن فرشته ‏ای که برای گرفتن دعاها موکل شده است، جواب می‏ دهد: این چیزی که برای برادرت خواستی، برای خودت دو برابرش برآورده شد. یعنی همین که برای دیگری خیر خواستی و دعایش کردی، برای خودت دو برابرش منظور و مستجاب می‏ شود.

ادامه »

سلام ما به حسین و سفیر عطشانش

که در اطاعت جانان، گذشت از جانش

به آن غریب‌ترین سربه‌دار وادی عشق

به «مسلم بن عقیل» و دو نور چشمانش

به عزم شب شکن و همّت علی‌وارش

به صبر و قوّت قلب و شکوهِ ایمانش…

میان معرکه، چون کوه محکم و نستوه

ستاده در بَرِ اهریمنان به کف جانش

تمام شهر پر از دشمن است و می‌بارد

نفاق و فتنه ز بارو و بام و ایوانش

در آستان مُحرّم، به خاک و خون غلتید

منای کوفه ببینید و عید قربانش

طلایه‌دار بزرگ قیام عاشورا

فدای نهضت سرخِ حسین شد، جانش

دعا در شب عرفه مقبول و مستجاب است
«رُوی إنّ لیله عرفه یستجاب فیها ما دعا من خیرٍ و للعامل فیها بطاعه الله تعالی أجر سبعین و مائة سنة.»

در روایتی نقل شده است که شب عرفه، هر دعای خیری که انسان بکند به اجابت می رسد؛ و برای کسی که در شب عرفه اطاعت الهی را بکند و اعمال صالحه انجام دهد، معادل صد و هفتاد سال اطاعت و عبادت است؛ یعنی از نظر پاداش چنین چیزی به او داده می شود.این روایت، عظمت شب عرفه را می رساند. اوّلین مسئله ای که در امشب تأکید شده است «دعا کردن» است و در روایت دارد: دعا کنید! دعای خیر کنید! و بدانید که این دعاها به اجابت می رسد.

مطلب دیگر اینکه مقیّد باشید که امشب مشغول به غیر عبادت نشوید. کاری کنید که اشتغالات کنار برود تا بتوانید به سوی عبادات و صالحات بروید. وقتی چنین معادله ای هست که عبادت امشب مانند عبادت صد و هفتاد سال است، انسان باید خیلی مراقبت و جدیّت داشته باشد. این خیلی قابل توجه است، چون امشب یکی از بزرگترین فرصتهایی است که ما داریم.

اثر دعا برای دیگران و پشت سر آنها
در روایتی از امام باقر (ع) آمده است که حضرت فرمودند: «أسرع الدعاء نُجحاً للإجابه دعاء الأخ لأخیه بظَهر الغیب» سریعترین دعایی که به هدف اجابت می رسد، دعایی است که یک برادر مؤمن، برای برادر مؤمن دیگرش می کند و پشت سر او برایش از خدا خیر بخواهد؛ نه در حضورش. یعنی هرکس برای دیگری دعا کند، بسرعت به اجابت می رسد. «فیقول له ملک موکّل به لبّیک»؛ وقتی این شخص شروع می کند به دعا کردن برای برادر مؤمنش و پشت سر او، آن فرشته ای که برای گرفتن دعاها موکّل شده است، جواب می دهد: بله! «و لک مثلاه» یعنی این چیزی که برای برادرت خواستی، برای خودت دو برابرش برآورده شد. یعنی همین که برای دیگری خیر خواستی و دعایش کردی، برای خودت دو برابرش منظور و مستجاب می شود.

ادامه »

سپاس و حمد خدا را که تیر ِ تیز قضایش

چنان دقیق که هرگز کسی ندیده خطایش

جهان جهنم و دل آهنی ست بی تو خدایا

زمین به قدر تَهِ سوزنی ست بی تو خدایا

به محض اینکه بخوانم بدون ناز می آیی

من از تو فاصله می گیرم و تو باز می آیی!

اگر چه بنده عاصی و روسیاه تو هستم

من ِ جنون زده بی تاب روی ماه تو هستم

چگونه خوار شوم تا که تکیه گاه منی تو؟!

همان که پرده کشیده ست بر گناه منی تو

مرا به هیچ کسی غیر خویش وا نگذاری

دل سیاه مرا نیز بی شفا نگذاری

که در تمام زمین یک گناهکار نباشد

اگر به عفو تو عاصی امیدوار نباشد

زمان توبه گر از اشک تر شدیم خدایا

تو عفو کردی و گستاخ تر شدیم خدایا

تو عفو کردی و برگشتم از مسیر تباهی

نمانده است در این کوله بار غیرِ گناهی

که پیش چشم تو بسته ست راه های گناهم

تمامی بدنم شد گواه های گناهم

شهود: گوش و دو چشم و زبان و دست و دو پایم

نمانده راه فراری به غیر توبه برایم

چه نسبتی ست میان گناه و ساده دلی را

چه کرده زلزله دیوارهای کاهگلی را؟!

گناه بود و به ظاهر به جز صواب نکردم

دروغ مصلحت آمیز را حساب نکردم

چطور پر بزنم تا تو با پری که ندارم ؟!

چگونه آورم ایمان به باوری که ندارم ؟!

نخواه خسته دلی پشت درب بسته بماند

نخواه بال و پرم بیش از این شکسته بماند

که روی من به کسی جز خود تو باز نباشد

به جز تو سمت کسی دست من دراز نباشد

مرا به خویش تو یک لحظه بی ولی نگذاری

ولی ِ نعمت من را به جز علی (ع) نگذاری

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

فیلم سخنان استاد شهید مطهری رحمه الله علیه درمورد عظمت روز عرفه

ادامه مطلب مشاهده فرمایید

ادامه »

دهه اول ذی الحجه در شمار بهترین روزهای خدا قرار دارد و دو روز آخر آن از اهمیتی فزاینده برخوردار هستند. حاجیان در این روزها پس از انجام دستورات الهی و کسب درجات مختلفی از کمال به روزهای عرفه و قربان می‌رسند. روزهایی که چگونگی به پایان رساندن آن در آینده دینی‌شان تأثیری بسیار عمیق خواهد داشت. 

 روز عرفه همان‌گونه که از نامش پیداست روز شناخت حقیقی است. روز کسب معرفت و بهره‌گیری از دریای بزرگ تعالیم آسمانی است و عید قربان روز قربانی نمودن و پیشکش کردن بهترین‌ها به درگاه حضرت حق است تا حاجیان به یاد آورند که برای رسیدن به کمال مطلوب راهی نه چندان آسان بلکه خونبار در پیش دارند. راهی که باید در مسیر آن از تمام آنچه دارند دست شویند تا به حقیقت هستی دست یابند. و رسیدن به این مهم جز با یافتن درک و شناخت واقعی ممکن نیست. از این روست که عرفه پیش از قربان قرار دارد تا حاجی پس از کسب معرفت لازم روی به سوی قربانگاه آورده و نفس طمّاع خویش را سر ببرد.

اهمیت روز عرفه بسیار بالاست و از جمله ایامی است که عبادت در آن بسیار سفارش شده است و افراد زیرک از این روز به خوبی می‌توانند برای رسیدن به خواسته‌های خویش و دریافت هر آنچه از خدا می‌خواهند، اقدام نمایند. حال باید دید چه چیز شایسته خواستن در این روز را دارد و باید برای آن دست به دعا برداشت. چرا که در این روز درهای رحمت الهی بر مردمان باز است و از کریم نباید کم خواست.

ادامه »

خدایا! امروز سپیده یادت در دل های عاشقان طلوع کرده است. سرو و صنوبر به رکوع رفته اند. پرندگان سرود نام تو را زمزمه می کنند. امروز روی سجاده ای از نور، از دستان قنوت کرده ام، پیچک سبز دعا دور نگاه تو می پیچد و به سمت تو می آید. امروز روز توست؛ روزی بیکران از آفتابی ترین روزهای سال. امروز آفتاب رحمت توست که سراسر هستی را در آغوش گرفته است. امروز هزاران چلچله در من می خوانند و به سمت تو پرواز می کنند.

رویشی دوباره

عرفه روز رویش دوباره است؛ در زلالی آفتاب نگاه خداوند، روی سجاده ای به وسعت هستی، در بارش چشم های غم آلود. عرفه لحظه شکفتن است؛ در سرزمینی به وسعت تاریخ بشریت که نه مرز می شناسد و نه رنگ. امروز روز درنگ است؛ در دریای بی کرانه بشری، در روشنای آفتاب حقیقت، همراه با سیل سپید خلق ،زیر باران نگاه خدا، امروز چه ضیافت باشکوهی برپاست.

رودی از نور

عرفه چشمه جوشان روشنایی است. آغاز آگاهی و بینایی است. رودی است خروشان غرقه در نور که به سوی بلندترین قله وصال جاری است. عرفه یادآور تبعید انسان است؛ یادآور فراق از یگانه محبوبش. روزی است که آدم، جدا مانده از اصل خویش، سرگردان با چشمانی اشکبار و حیران، به گناه خویش اعتراف کرد. امروز روزی است که عاشقان کوی یار سر بر آستان معشوق می سایند و بار دیگر به گناهان خویش اعتراف می کنند و آتش جانشان را با دعا و نیایش شعله ورتر می سازند.

وقوف در سرزمین یاد «او»

عرفه روز دعا و نیایش است. روز توبه و تضرع به درگاه بخشاینده دستگیر است. روز اوج گرفتن در بی کران راه های آسمانی است. عرفه روز استجابت دل های زخمی است. روزی که امتداد مهربانی خداوند از شب قدر است. امروز روز وقوف است. وقوف در سرزمین یاد خداوند؛ زیر آفتاب داغ نگاهش. عرفه روز بال گشودن است و رسیدن به بلندترین قله معنویت. روزی است که رود عفو و رحمتش جاری است تا روح معصیت زده ما را در خود شستشو دهد.

روز عرفه، روز قدر

عرفه روز پر کشیدن است،تا کوی یار. روز گرداندن آیینه دل هاست، به سوی خداوند. امروز روزی است که آفتاب رحمت او ایستاده تا ما را از هر چه آلودگی است، پاک کند. روزی که لب ها به ذکر او معطرند و جان ها، در هوای او، پروانه های سوخته ای که لحظه به لحظه شعله ورتر می شوند. گوش کن! صدای تسبیح کائنات می آید و فرشتگان آن قدر پایین آمده اند که زمین را آسمانی کرده اند. عرفه روز قدر است، برای کسانی که در شب قدر آمرزیده نشدند.

روز روشنایی سجاده ها

امروز بهترین روز تطهیر روح است، در جاری یاد خداوند. روز اشک های حسرت آلود است. روز دل های شکسته است. روز مهربانی خداست. عرفه روز معنوی ترین آواز جهان است؛ از حنجره های زخمی و نهادهای آتش گرفته. یادآور تبعید است؛ به سرزمین غفلت زده. امروز روز شکفتن گل بیداری است؛ در دل های خزان زده. امروز روز شِکوه ها و ناله هاست. روز روشنایی سجاده هاست. روز، روز دعاست.

امتداد شب قدر

عرفه امتداد شب قدر و امتداد رضوان و رحمت خداست. در سرزمینی به وسعت هستی، غرقه در جاری خلق که به ضیافت او نائل آمده اند. در این دریا، همه رنگ ها به بی رنگی رسیده اند و زیر آفتاب پاک خداوند، دست هایشان را به سمت بی انتهای او بلند کرده اند و چون قطره وصل می طلبند. عرفات سرزمینی است گسترده، در دل های زار عاشقان او و در دل هر کس که امروز، نور خداوندی در دلش می بارد.

برکه نیایش

خدایا!امروز همه کائنات لب به دعا گشوده اند و زمین سجاده ای است که از طنین نام تو پرگشته است. خدایا امروز دست ها، نیلوفران نیازند که بر رشته محبت تو آویخته اند و یادت چقدر جاری و زبان از هر چه غیر تو خالی است. امروز گونه ها بستر اشک و حنجره ها قرارگاه آه اند و روح عصیان زده ما، پناهگاه یاد تو را می طلبد. خدایا!امروز دل ها می خواهند به سجده ای ابدی فرو روند و جان ها می خواهند از نسیم فرح بخش نامت پر شوند. بگذار در برکه نیایش، خود را از زنگار غفلت و گناه شستشو دهیم