در خصوص شهادت امام حسن مجتبی (ع) سه قول وجود دارد یک قول روز آخر صفر، یک قول ۲۸ صفر و قول دیگر روز ۷ صفر است. نکته مهم اینجاست که در ماه صفر در بین علمای شیعه هیچ اختلاف‌نظری نیست.

 طی سال‌های گذشته پیرامون تاریخ شهادت حضرت امام حسن مجتبی (ع) مباحثی مطرح شده است و نوع عملکردها نشان می دهد اختلافاتی به وجود آمده است.از طرفی صدا و سیما ویژه برنامه ی شهادت امام حسن مجتبی (ع) را به ۲۸ ماه صفر موکول می کرد و این در حالی بود که علما و حوزه علمیه قم و بازاریان این شهر در ادامه راه آیت الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری ۷ صفر را تعطیل اعلام می کردند و به عزاداری می پرداختند. این در حالی بود که حتی صداوسیما در روز ۷ ماه صفر به مناسبت ولادت امام موسی بن جعفر (ع) ویژه برنامه های مناسب با ولادت آن حضرت در نظر می گرفت.

حال دو سه سالی است که با تأکید مراجع و علما قم که سعی بر این است که عزاداری روز هفت صفر احیا شود. و بسیاری معتقدند که انتقال ولادت امام موسی بن جعفر (ع) به روز ۷ صفر اقدامی از طرف شاهان قاجاری بود که بعد از بررسی های فراوان این مهم در تقویم به ۱۴ ذی حجه تغییر یافت.

همچنین باید گفت که در روز هفت صفر نه تنها حوزه علمیه قم بلکه دیگر مردم شیعه در عراق بالاخص در حوزه نجف روز ۷ صفر را روز شهادت امام حسن (ع) می دانند و در این روز به عزاداری می نشینند.

این مهم تا جایی است که حضرت آیت الله وحید خراسانی در درس خارج خود در تاریخ ۱۲ مهر تأکید کردند که باید عزاداری روز ۷ صفر احیا شود و هیئات مذهبی این روز را بیرون بیایند و به عزاداری بپردازند.

حال سؤال اینجاست که علت این اختلاف در روز شهادت حضرت امام حسن مجتبی (ع) چیست؟

در خصوص شهادت امام حسن مجتبی (ع) سه قول وجود دارد یک قول روز آخر صفر، یک قول ۲۸ صفر و قول دیگر روز ۷ صفر است. نکته مهم اینجاست که در ماه صفر در بین علمای شیعه هیچ اختلاف نظری نیست.

قول آخر صفر

تنها فردی که بر این قول اشاره دارد شیخ کلینی است. البته باید گفت که ایشان تنها کسی هستند که این قول را ذکر کردند و علیرغم تمام وجاهت شیخ اما دیگر علما در این خصوص نقلی ندارند و پس با توجه به منفرد بودن این قول، قابل بررسی نیست.

قول دوم ۲۸ صفر

اولین کسی که چنین به نقلی قائل است شیخ مفید در کتاب مسار الشیعه است که البته ایشان در دیگر کتاب خود (الارشاد) فقط به بیان ماه صفر اکتفا می کنند و نامی از روز شهادت نمی آورند.

قول بیست و هشتم صفر از سوی برخی مثل شیخ طبرسی و ابن شهرآشوب مازندرانی«قدس سرهما» مورد تأیید قرار گرفته است، لکن پس از قرن ششم تا این زمان قائلی ندارد.

قول هفت صفر

 این قول از جهت قائلین و اسناد حدیث و سیره علما نسبت به دو قول دیگر ارجحیت دارد.

این قول از جهت قائلین به آن، در کمّیت و کیفیت نسبت به قائلین دو قول مذکور برتری دارد و اما از جهت کمیت تعداد قائلین این قول، از قائلین دو قول مذکور بیشتر است.

بنا بر اسناد موجود، این قول از زمان امام کاظم«علیه السلام» رواج داشته و از سوی قاسم بن ابراهیم الرسّی«البرسی» ۱۶۹-۲۴۶ ه‌ق عنوان شده است.

از طرفی باید گفت کتاب « تثبیت الامامه»تالیف «سید قاسم بن ابراهیم الرسی» قدیمی ترین منبعی است که در این زمینه تا به حال یافت شده است. این شخصیت که خود از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام است، از زهاد و عباد و علمای زمان خویش بود دارای تألیفات فراوانی است. گفتنی است وی از راویان احادیث هم بوده است و بدون واسطه از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام روایت نقل میکرده است. وی در کتاب خویش چنین آورده است.

«الامام الحسن علیه السلام ابوه الامام امیرالمومنین علی علیه السلام، امه فاطمه الزهراء سلام الله علیها، ولادته: ولد فی المدینه لیله النصف من شهر رمضان فی السنه الثالثه للهجره، القابه: التقی، الزکی، السبط، وفاته: توفی فی السابع من شهر صفر سنه خمسین من الهجره»

همچنین شهید اول (متوفای ۷۸۶) می باشند ایشان در کتاب شریف «دروس» می فرمایند: الامام، الزکی، ابومحمد الحسن بن علی سید شباب اهل الجنه ولد بالمدینه یوم الثلاثاء منتصف شهر رمضان سنه اثنتین من الهجره … و قبض بها مسموما یوم الخمیس سابع صفر سنه تسع و اربعین من الهجره.

پس باید گفت که شهید اول یکی دیگر از کسانی است که قائل بودند شهادت سبط اکبر حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام در هفتم ماه صفر واقع شده است.

علامه بزرگوار و محدث کبیر مرحوم کفعمی صاحب کتاب شریف «مصباح» می باشد آورده است: » ولد فی یوم الثلاثاء  منتصف شهر رمضان سنه ثلاث من الهجره و توفی یوم الخمیس سابع شهر صفر سنه خمسین من الهجره.

پس ایشان نیز یکی دیگر از کسانی است که قائل به شهادت امام حسن مجتبی(ع) در هفتم ماه صفر شده است،

مرحوم علامه شیخ حسین والد مکرم شیخ بهایی در کتاب «وصول الاخبار الی اصول الاخبار» در کتاب خویش میفرماید: « هو الامام الزکی ابومحمد سید شباب اهل الجنه ولد بالمدینه یوم الثلاثاء منتصف شهر رمضان سنه اثنتین من الهجره مسموما فی المدینه یوم الخمیس سابع شهر صفر سنه تسع او ثمان و اربعین و قیل سنه خمسین من الهجره عن سبع و اربعین سنه. که ایشان نیز بر هفتم ماه صفر تاکید دارند.

سیره علماء

سیره علمی علماء و متشرعه و سنت عملی آنها اینگونه بوده است که حضرات در روز هفتم ماه صفر، در کلیه بلاد شیعه اقامه‌ی عزا مینمودند. خصوصا این سنت در نجف اشرف و حوزه علمیه قم پس از ورود آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری«قدس سره»  به قم و تاسیس حوزه، دستور به تعطیلی بازار، حوزه علمیه و اقامه عزا نمودند؛ و پس از ایشان تحفّظ این سنت سیره‌ی بزرگانی همچون آیات عظام بروجردی و گلپایگانی«قدس سرهما» که هر کدام در زمان خود مسئولیت حوزه را به عهده داشته‌اند، بوده است.

آیت الله بهجت نیز در این خصوص می فرمایند:

مناسب است در جمع بین دو قول ( مشهور ) در روز هفتم صفر به شهادت سبط اکبر امام مجتبی (علیه الاف التحیطة والثناء ) و تولد امام موسی کاظم علیه السلام ترتیب مجالس برای هر دو امام بزرگوار به اینکه مصائب امام دوم (علیه السلام) و مناقب امام هفتم (علیه السلام) را متذکر و یادآور باشند و همین احتیاط حاصل می‌شود .

آیت الله وحید خراسانی دامت بركاته:

به آنچه فقیه محقق، مؤسس حوزه علمیه (قدس سره) فرموده اند باید عمل شود .که (طبق اخبار موثق حوزه علمیه نجف هفتم ماه صفر را به مناسبت شهادت امام حسن مجتبی (علیه السلام)] تعطیل می‌نماید و مراسم سوگواری برگزار می‌کنند از شاگردان مرحوم شیخ عبدالکریم حائری مؤسس حوزه علمیه و آیت الله بروجردی نیز نقل می‌شود نظر این دو بزرگوار در خصوص سالروز شهادت امام حسن مجتبی(ع) روز هفتم ماه صفر بوده است و با تعطیلی دروس این روز را به عزاداری می‌پرداختند )

آیت الله فاضل لنکرانی رحمه الله عليه:

در اینکه باید یک روز اختصاص به حضرت امام مجتبی (علیه السلام) داشته باشد تردیدی نیست و با توجه به اینکه ۲۸ صفر روز رحلت خاتم الانبیا (صلی الله و علیه واله وسلم ) هم هست و بدین لحاظ شهادت سبط اکبر علیه السلام تحت الشعاع قرار میگیرد لذا خوب است که روز هفتم صفر را به این عنوان اختصاص دهند که مشهور هم همین است

منبع: خبرگزاري راه دانا