صَفَر، صفرالمظفّر یا صفرالخیر دومین ماه قمری است.

صفر به معنی تهی و خالی است. دلیل نامگذاری آن است که در اين ماه بازارهایى در یمن به پا می‌شد كه آنرا صفرى مي‌گفتند و از آنجا آذوقه مي‌گرفتند و هر كه به بازار نمی‌رسيد از گرسنگى هلاك می‌شد،[۱] برخی نیز گفته‌اند: چون این ماه پس از ماه محرم است و مردم دوران جاهلیت در ماه محرم (به دلیل اینکه از ماه‌های حرام بود) از جنگ دست می‌کشیدند، با فرارسیدن ماه صفر به جنگ روی می‌آوردند و خانه‌ها خالی می‌ماند؛ از این رو به آن صفر گفته‌اند.[۲]

پس از ماه محرم، این ماه نیز ماه حزن و اندوه شیعیان است. رحلت پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)، شهادت امام حسن(ع) و امام رضا(علیه السلام) و اربعین امام حسین (سلام الله علیه) در این ماه قرار دارند.

معروف است كه ماه صفر به خصوص چهارشنبه آخر آن نحس است، اما در اين مورد روايتى نداريم.[۳]

برخی با استناد به روایت پیامبر اسلام که «هر کس خبر تمام شدن این ماه را به من دهد، بشارت بهشت را به او مى‌دهم.»، ماه صفر را شوم قلمداد کرده، پایان آن را به یکدیگر تبریک گفته و آمدن ربیع الاول را جشن می‌گیرند.[۴] در حالی که این روایت در کتب روایی به عبارتی متفاوت در تجلیل از شخصیت اباذر غفاری آمده است و ارتباطی با نحوست ماه صفر ندارد.[۵] و برخی از علمای شیعه[۶] و سنی[۷] سند آن را معتبر ندانسته‌اند.

در برخی مناطق رسم است که برای گرفتن حاجت، در پایان صفر هفت شمع روشن کرده و هفت مسجد را در می‌کوبند. این کار پایه دینی نداشته و از خرافات است.[۸]

اعمال ماه صفر
 
خواندن دعای: یا شَدیدَ الْقُوی وَیا شَدیدَ الْمِحالِ یا عَزیزُ یا عَزیزُ یا عَزیزُ ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنی شَرَّ خَلْقِکَ یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنینَ وَصَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ.
روز سوم
خواندن دو رکعت نماز در ركعت اوّل، سوره حمد و فتح، و در ركعت دوم، سوره حمد و اخلاص، پس از نماز صد مرتبه صلوات، صد مرتبه “اَللَّهُمَّ الْعَنْ الَ اَبي‏ سُفْيانَ"، صد مرتبه استغفار
روز بیستم
خواندن زیارت اربعین

وقایع مهم ماه صفر المظفر

 ورود اسرا کربلا به همراه سرهای امام و شهدا به شام (۱ صفر ۶۱ق)
شهادت امام حسن مجتبی(ع) (به قولی) (۷ صفر ۵۰ق)
ولادت امام کاظم(ع) (۷ صفر ۱۲۸ق)
درگذشت آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی (۷ صفر ۱۴۱۱ق)
اربعین امام حسین (ع) (۲۰ صفر ۶۱ق)
رحلت حضرت محمد(ص) (۲۸ صفر ۱۱ق)
شهادت امام حسن مجتبی(ع) (۲۸ صفر ۵۰ق)
شهادت امام رضا(ع) (آخر صفر ۲۰۳ق)