درک معنای دحو الارض و حقیقت آن از اموری است که در کتب اهل عرفان و معرفت و در تفاسیر و کتب اهل هیئت و نجوم مورد بررسی و مناقشات فراوانی بوده است.
 

شمّه‏ اي از تاريخ کعبه

کعبه اوّلين معبد مردمي و عبادتگاه توده انسانها در روي زمين است: «إنّ أول بيت وضع للناس للذي ببکة… » که تعيين محل و نقشه ساختن آن به رهنمود و دستور خداي سبحان بود: «وإذ بوّأنا لإبراهيم مکان البيت… ».

بنابراين کعبه، اوّلين معبدي (نه اوّلين خانه) است که در روي زمين ساخته شد. گرچه بر اساس «دحو الأرض» گفته شده: «مکان کعبه اولين زميني بود که از زير آب بيرون آمد»، ليکن استفاده اين معنا که «اوّلين خانه ساخته شده کعبه است» از آيه، مشکل به نظر مي ‏رسد؛ زيرا اوليّت آن را مقيد کرده که براي عبادت بوده است.

البته آيه شريفه «إن أول بيت وضع للناس… »، معناي مزبور را نیز نفي نمي ‏کند؛ زيرا قيودي همچون وصف، همانطور که اطلاق ندارد، مفهوم نيز ندارد؛ مگر اينکه جمله مشتمل بر وصف در مقام تحديد باشد. در اين باره و در استفسار از آيه شريفه مزبور از اميرالمؤمنين (عليه السلام) تصريح به اينکه قبل از بناي کعبه، خانه وجود داشته، نقل شده است.

از اميرالمومنين عليه السلام روايت شده است که فرمودند: «نخستين رحمتي که از آسمان به زمين نازل شد، در بيست وپنج ذي القعده بود. کسي که در اين روز، روزه بگيرد و شبش را به عبادت بايستد، عبادت صد سال را که روزش را روزه و شبش را عبادت کرده است، خواهد داشت».

*برنامه هاي معنوي

روز دحوالارض ـ روز گسترش زمين ـ روز بسيار مبارکي است و آداب و اعمال ويژه اي دارد؛ از جمله:

1. روزه داشتن که ثواب هفتاد سال عبادت را دارد.

2. احيا و شب زنده داري شب دحوالارض که برابر با يک سال عبادت است.

3. ذکر و دعا.

4. انجام غسل به نيت روزِ دحوالارض و نماز مخصوص آن.

 شناخت معارف عمیق اسلامی و معانی لطیف عرفانی از ارزاق خاص الهی است که نصیب هر انسانی نمی شود و به قدر ظرف وجودی و فهم شهودی به درک این معانی واصل می‌شود، درک معنای دحو الارض و حقیقت آن از اموری است که در کتب اهل عرفان و معرفت و در تفاسیر و کتب اهل هیئت و نجوم مورد بررسی و مناقشات فراوانی بوده است. (1)

* اعمال روز دحو الارض

مرحوم میر داماد ( ره ) در رساله اربعه در بیان اعمال روز دحو الارض آورده‌اند: از افضل اعمال مستحبه که در روز دحو الارض مورد تاکید می‌باشد زیارت امام رضا علیه السلام است، دعایی مخصوص و نماز مخصوص در روز دحو الارض رسیده است، این روز، روز عبادت خاص است « عَلِيُّ بْنُ مُوسَى بْنِ طَاوُسٍ فِي كِتَابِ الْإِقْبَالِ قَالَ رَأَيْتُ فِي كُتُبِ الشِّيعَةِ الْقُمِّيِّينَ قَالَ رُوِيَ أَنَّهُ يُصَلَّى فِي الْيَوْمِ الْخَامِسِ وَ الْعِشْرِينَ مِنْ ذِي الْقَعْدَةِ رَكْعَتَانِ عِنْدَ الضُّحَى بِالْحَمْدِ مَرَّةً وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَيهَا خَمْسَ مَرَّاتٍ وَ يَقُولُ بَعْدَ التَّسْلِيمِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ وَ تَدْعُو وَ تَقُولُ يَا مُقِيلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِي عَثْرَتِي يَا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِي يَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِي وَ ارْحَمْنِي وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَيِّئَاتِي وَ مَا عِنْدِي يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ؛ وسائل‏ الشيعة ج : 8 ص : 182»

صفحات: 1· 2