موسی مبرقع(ع) فرزند امام جواد(ع) و برادر امام هادی(ع) می باشد که به سبب پوششی که روی صورت خود می افکند نسبت مبرقع به ایشان داده اند.

موسی مبرقع کیست؟

حضرت موسی مبرقع فرزند امام جواد علیه السلام در مدینه به دنیا آمد. مورخّین، ولادت ایشان را در حدود سال  ۲۱۴ هجری قمری، دو سال بعد از ولادت امام هادی علیه السلام دانسته اند. مادر ارجمند ایشان سمانه مغربیه، بانویی است که امام هادی علیه السلام در شأن ایشان فرمود:

أُمِّی عَارِفَهٌ بِحَقِّی، وَ هِیَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهِ، لَا یَقْرَبُهَا شَیْطَانٌ‏ مَارِدٌ، وَ لَا یَنَالُهَا کَیْدُ جَبَّارٍ عَنِیدٍ، وَ هِیَ مَکْلُوءَهٌ بِعَیْنِ اللَّهِ الَّتِی لَا تَنَامُ، وَ لَا تَتَخَلَّفُ عَنْ أُمَّهَاتِ الصِّدِّیقِینَ وَ الصَّالِحِینَ.( دلائل الامامه، طبری: ص۴۱۰)

مادر من، بانویی است که حق من را می شناسد. او از اهل بهشت است. شیطان سرکش به او نزدیک نمی شود و مکر جبار عنود به او راه نیابد. او همواره مورد نظر لطف خداوندی است که هرگز خواب ندارد و تخلف نمی کند. ( او) در ردیف مادران صدیقان و صالحان است.

امام هادی علیه السلام و موسی مبرقع علیه السلام از مصادیق صدیقان و صالحان می باشند که خدای متعال در آیه ۶۹ سوره نساء، ایشان را بهترین همنشین و دوست معرفی کرده است. ( حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً).

هجرت به قم

حسن بن محمد بن حسن قمی، از معاصرین شیخ صدوق در کتاب تاریخ قم که نگاشته سال ۳۷۸ هجری قمری است؛ درباره موسی مبرقع می نویسد: اول کسی که از سادات رضویه به قم آمد، ابوجعفر موسی بن محمد بن علی الرضا بود که در سنه ۲۵۶ هجری به قم وارد شد و پیوسته بر صورت خود برقع و نقاب می گذاشت از این رو او را موسی مبرقع گویند. و چون وارد قم شد بزرگان عرب او را از قم بیرون کردند و به کاشان رفت، چون به کاشان رسید احمد بن عبد العزیز بن دلف عجلی او را اکرام کرد و هدایای بسیار به او بخشید. پس ابوالصدیم حسین بن علی بن آدم اشعری، یکی از رؤسای عرب اشعری، اهل قم را به سبب بیرون کردن موسی بن محمد بن علی توبیخ کرد و رؤسای عرب را به نزد ابی جعفر موسی فرستاد و ایشان نیز خدمتش شتافتند و از او عذر خواهی کردند و او را با احترام به قم آوردند و او را گرامی داشتند. پس از آن دختران وی، زینب( ام محمد، اولین کسی است که بر مزار حضرت معصومه علیها السّلام قبّه ‏ای بنا کرد) میمونه و بریهه به نزدش آمدند و تمام ایشان در قم وفات یافتند و نزد فاطمه علیها السّلام مدفون شدند.

حضرت موسی مبرقع علیه السلام، هشت روز مانده به آخر ماه ربیع الثانی سال ۲۹۶ هجری قمری در ۸۲ سالگی دار فانی را وداع گفت و حاکم قم، عباس بن عمرو غنوی بر وی نماز خواند. ایشان، در خانه ای که به خانه محمّد بن الحسن بن ابی خالد اشعری ملقّب به شنبوله از اصحاب امام جواد علیه السلام معروف بود؛ دفن گردید.(تاریخ قم، صص۲۱۵ ـ۲۱۶)

شبیه مادر

مسعودی در اثبات الوصیه روایتی را نقل می کند که:

امام جواد علیه السلام فرمودند: ابوالحسن (امام هادی علیه السلام) به من و موسی به مادرش شباهت دارد.

امام هادی علیه السلام مادر گرامیشان را این گونه معرفی می کنند: «مادر من، بانویی است که حق من را می شناسد. او از اهل بهشت است. شیطان سرکش به او نزدیک نمی شود و مکر جبار عنود به او راه نیابد. او همواره مورد نظر لطف خداوندی است. (دلائل الامامه، طبری: ص۴۱۰)

امامزاده جلیل القدر موسی مبرقع علیه السلام به توجه به فرمایش امام جواد(ع) که موسی به مادرش شباهت دارد. وامدار این صفات ارزشمند و منحصر به فرد مادرشان جناب سمانه مغربیه می باشند.

میراث دار امام جواد علیه السلام

حضرت موسی مبرقع، دوران کودکی خویش را در مدینه سپری می کرد که معتصم عباسی، امام جواد علیه السلام را از مدینه به بغداد تبعید نمود و در سال ۲۲۰ هجری قمری آن حضرت را به شهادت رسانید. هنوز شش بهار از زندگی حضرت موسی مبرقع سپری نمی شد که در غم فراغ پدر نشست. امام جواد علیه السلام قبل از شهادتشان طبق وصیت نامه ای در روز یک شنبه سوم ذی الحجه سال ۲۲۰ هجری قمری، فرزندشان موسی مبرقع را پس از رسیدن به سن بلوغ، بدون ناظری متولی موقوفات و صدقاتشان قرار دادند. ( الکافی: ج۱ ص۳۲۵)

بنا بر تصریح امام جواد علیه السام در این وصیت نامه، حضرت موسی مبرقع به طور مستقل حتی بدون مشارکت برادر بزرگوارشان امام هادی علیه السلام متولی بخشی از موقوفات امام جواد علیه السلام گردید که این امر نشان از مقام عدالت، امانتداری، دین داری و کیاست جناب موسی مبرقع در نزد امام جواد علیه السلام دارد.(رک: البدر المشعشع فی أحوال ذریه موسی المبرقع، محدث نوری)

مقام علمی امامزاده موسی مبرقع علیه السلام

حضرت موسی مبرقع علیه السلام، تربیت یافته مکتب امامت و ولایت بود. آغازین سالهای عمر مبارکش را در محضر پدر ارجمندشان امام جواد علیه السلام و دوران بالندگی و تکامل خویش را نیز تحت تعالیم برادر گرامیشان امام هادی علیه السلام سپری نمودند. حضرت موسی مبرقع علیه السلام تحت آموزه های وحیانی امام جواد و امام هادی علیهما السلام به عنوان یک شخصیت برجسته در علم و فضیلت و تقوا در بین مردم شناخته می شدند.

دستگاه ظلم حکومت بنی عباس وقتی می دید که اهل بیت پیامبر علیهم السلام در بین قلوب مردم از جایگاه والای محبوبیت برخوردارند؛ با رواج شایعات و برگزاری مجالس مناظره سعی در تخریب مقام ایشان در نظر همگان می نمود.

حضرت موسی مبرقع علیه السلام که رشد یافته مکتب امامت و ولایت بود و از مقام علمی وموقعیت در خور توجهی برخوردار بود؛ در معرض کینه توزی ها و اهداف شوم دستگاه حاکم قرار گرفت. یحیی ین اکثم، قاضی دربار خلفاء بنی عباس که دشمنی دیرینه با بیت امام جواد علیه السلام و خاندان ایشان داشت همواره دنبال فرصتی بود که شکست گذشته اش در مناظره با امام جواد علیه السلام را جبران نماید. از همین رو سؤالاتی پیچیده و دشوار که عمدتا شبهات قرآنی و فقهی بود از جناب موسی مبرقع علیه السلام به صورت مکتوب پرسید که نشان از موقعیت علمی ایشان در نظر برجسته ترین دانشمند حکومت بنی عباس دارد. حضرت موسی مبرقع علیه السلام نیز با کیاست و ولایت پذیری خویش سؤالات یحیی بن اکثم را به امام هادی علیه السلام عرضه می کند و امام هادی علیه السلام نیز در پاسخ به یحیی بن اکثم و پرده برداشتن از  نیت پلیدش چنین می فرمایند: خدا تو را به راه حق هدایت کند. به من رسید و مقصودت آزمایش و به زحمت انداختن ما بوده است تا این که راهی برای عیب جویی ما بیابی. خدا تو را طبق نیتی که داری جزا دهد. امام هادی علیه السلام ، با پاسخگوئی به سؤالات ابن اکثم، دستگاه حکومت را دچار شکست مفتضحانه ای گردانید.( تحف العقول: ص ۴۷۸)

محدثی عالیقدر

حضرت موسی مبرقع علیه السلام از مقام ومنزلتی شایسته در نزد محدثان و علمای شیعه برخوردار است. ثبت احادیث ایشان در کتب معتبر حدیثی شیعه، گویای میزان وثاقت و عدالت ایشان از نظر رجالیون و محدثین شیعه است. احادیثی که محدثین از جناب موسی مبرقع علیه السلام نقل کرده اند؛ مربوط به مسائلی است که یحیی بن اکثم، قاضی دربار حکومت بنی عباس به صورت نامه ای مکتوب از جناب موسی مبرقع علیه السلام پرسیده است. موسی مبرقع علیه السلام به عنوان محدثی ثقه و جلیل القدر و ولایتمدار، که علم خویش را از مسیر زلال وحی و منبع امامت دریافت نموده بود؛ پاسخ سؤالات یحیی بن اکثم را از محضر امام هادی علیه السلام جویا می گردد و آن حضرت نیز پاسخ آنها را می دهد.

تحف العقول، الاختصاص، تفسیر قمّی، تفسیر عیاشی، الکافی، تهذیب الاحکام و علل الشرائع از منابعی هستند که احادیث موسی مبرقع(ع) در آنها آمده است.

عملکرد و استقبال این عده از محدثین گرانقدر شیعه از احادیث جناب موسی مبرقع علیه السلام، گویای میزان وثاقت و مقام والای موسی مبرقع در نزد علمای شیعه است.

منبع: خبرگزاری حوزه