اشاره: انقلاب اسلامي ايران رويدادها و خاطرات تلخ و شيرين بسياري دارد؛ از 28 مرداد 1332 که يادآور کودتاي ننگيني است که شيريني نهضت ملي شدن صنعت نفت را در کام ملت ايران تلخ کرد،تا 22 ديماه 57، که پيروزي انقلاب اسلامي به عنوان شيرين ترين خاطره در ذهن ملت ايران نقش بسته است.
انقلاب اسلامي ايران تقويمي دارد که در آن روزهايي ثبت شده است که براي مردم ايران گاه شيرين و گاه تجلي خاطرات تلخ مي باشد، اما بايد اين واقعيت را بپذيريم که اگر همين روزهاي تلخ و شيرين در تقويم انقلاب اسلامي ايران ثبت نمي شد، امروز نمي توانستيم جشن پيروزي انقلاب اسلامي را شاهد باشيم.
در اين نوشتار برآنيم تا با بررسي برخي از وقايع مهم در طول سال هاي 1332 تا 1357 به حقيقت انقلاب اسلامي ايران برسيم و انقلابي را درک کنيم که به گفته جيمي کارتر، رئيس جمهوري آمريکا به زمان قيام اسلامي مردم ايران: نه فقط سازمان جاسوسي آمريکا بلکه هيچ سازمان اطلاعاتي ديگر در جهان نيز قادر به پيش بيني رويدادهاي آن نبود.
وقايع انقلاب از کودتاي 28 مرداد تا پيروزي انقلاب اسلامي
در اين مقوله ما تنها به برخي از وقايع مهم انقلاب اسلامي از کودتاي 28 مرداد 1332 تا 22 بهمن 1357؛ سالروز پيروزي شکوهمند انقلاب اسلامي، نگاهي گذرا داريم:
کودتاي 28 مرداد سال 1332
آمريكا و انگليس طراحان اصلي اين کودتاي ننگين بودند که 28 مرداد 1332 را به عنوان يکي از تلخ ترين روزها در تاريخ ايران به ثبت رساندند.
اجراي نقشه كودتا در 25 مرداد شكست خورد اما سستي مصدق و دلايل مختلف ديگر باعث شد كه در 28 مرداد 1332 كودتا عملي شود و سرلشكر فضل‌الله زاهدي مجري طرح كودتا به جاي مصدق نخست وزير شود و شيريني نهضت ملي شدن صنعت نفت در كام ملت ايران تلخ گردد و باعث حاكميت 25 سال ديكتاتوري محمدرضا شاه با حمايت مستكبرين و خصوصا آمريكا گردد.
16 آذر 1332 روز دانشجو
نيكسون، معاون رييس جمهوري وقت آمريكادر آذر 1332 راهي ايران گرديد تا نتيجه كودتايي را كه سازمان جاسوسي آمريكا، سيا، رهبري كرده بود از نزديك مشاهده كند.
دانشجويان در اعتراض به سفر نيکسون، تظاهرات پرشوري عليه رژيم كودتا برپا كردند. صبح 16 آذر 1332، گارد براي اولين بار وارد صحن دانشگاه شد و ماموران گارد با حمله به دانشجويان بي‌پناه، سه تن از آنان به نامهاي مصطفي بزرگ نيا، مهدي شريعت رضوي و احمد قندچي را به شهادت ‌رسانند.
در واقع مي توان 16 آذر 1332 را به عنوان يکي از مهمترين حرکتهاي سياسي دانشجويان در تاريخ ايران به شمار آورد.
16 مهر 1340، تصويب قانون انجمن‌هاي ايالتي و ولايتي
در اين قانون قسم به قرآن و شرط مسلمان بودن براي نمايندگان مجلس حذف شده بود و همين باعث اعتراض علماي اسلام و مردم مسلمان گرديد.
8 آذر 1341، لغو قانون انجمن‌هاي ايالتي و ولايتي
با اعتراض علماي اسلام از جمله آيت‌الله روح‌الله خميني و آيت‌الله حائري و ديگر علما و حضور گسترده مردم در پشتيباني از علماي اسلام پس از مكاتبات و تظاهرات و اعتراضات ، دولت خائن ا سدالله علم قانون فوق را ملغي اعلام كرد.
19 دي 1341، اعلام انقلاب سفيد
رژيم پهلوي و در رأس آن محمدرضا در جهت خواستهاي استعمارگرانه آمريكا و همچنين تغيير فكر مردم ايران دستورالعمل ديكته شده استكبار را كه در كشوهاي ديگر به اجرا درآمده بود به عنوان انقلاب سفيد به مردم ايران عرضه نمود و آن را به رفراندم گذاشت.
1 فروردين 1342، اعلام عزاي عمومي در عيد نوروز
امام خميني برا ي جوابگويي به اقدامات شاه و اطرافيانش عيد نوروز سال 1342 را عزاي عمومي اعلام كرد مردم مسلمان ايران با برافراشتن پارچه سياه به نداي او لبيك گفتند و روحانيون از خطرات دولت براي اسلام صحبت كردند.
2 فروردين 1342، فاجعه خونين هجوم به مدرسه فيضيه
رژيم به خوبي به نقش روحانيت در مبارزات مردم واقف بودند بنابراين با طرح توطئه اي به مدرسه فيضيه حمله کردند تا به گمان خود روحانيت و حوزه را وادار به عقب نشيني و سکوت در برابر نيات و اهداف سوء خود نمايند، اما با رهبري هوشيارانه و جامع حضرت امام خميني (ره) اين جنايت هولناک به عنوان لکه ننگي بر دامان رژيم در تاريخ ثبت شد و اين تاريخ، نقطه عطفي در مبارزات روحانيت و مردم مسلمان بر عليه رژيم گرديد.
15 خرداد 1342، دستگيري حضرت امام خميني و قيام خونين ملت ايران
سخنراني تاريخي حضرت امام خميني (ره) در 13 خرداد (عاشوراي) 1342 که پرده از جنايات شاه و اربابان آمريكايي و اسرائيلي او برداشته بودند، باعث شد تا در سحرگاه 15 خرداد عوامل رژيم شاه به خانه حضرت امام خميني (ره) يورش بردند و ايشان را دستگير کنند. در اعتراض به دستگيري حضرت امام، مردم شهرهاي مختلف ايران به قيام دست زدند که توسط ارتش شاه به خاک و خون کشيده شد و در اين روز حدود 15 هزار نفر مسلمان انقلابي به خاك و خون كشيده شدند و بدين ترتيب تاريخ ايران اسلامي در روز 15 خرداد ورق خورد و فصل جديدي در رويارويي مستضعفان با مستكبران گشوده شد. جريان 15 خرداد هر چند ظاهرا با سركوب خونين به نفع شاه تمام شد اما در حقيقت ماهيت رژيم ستمشاهي را بيش از پيش براي همگان آشكار كرد و نقطه آغازي براي توفان عظيم انقلاب اسلامي گرديد.
4 آبان 1343، سخنراني امام خميني عليه کاپيتولاسيون
حضرت امام سخنان خود را با آيه استرجاع (انا لله و اناليه راجعون) شروع کردند و بدين طريق نشان دادند که مصيبت بزرگي با تصويب طرح کاپيتولاسيون بر اسلام و مسلمين وارد آمده است و اعلام عزاي عمومي کردند: «ايران ديگرعيد ندارد، عيد ايران را عزا كردند…و چراغانى كردند، عزا كردند و دسته جمعى رقصيدند…استقلال ما را فروختند، باز هم چراغانى كردند، پايكوبى كردند. اگر من به جاى اينها بودم اين چراغانى‏ها را منع مى‏كردم. مى‏گفتم بيرق سياه بالاى بازارها و…خانه‏ها بزنند، چادر سياه بالا ببرند! »
حضرت امام خميني (ره) در اين سخنراني نتايج سياسي- اجتماعي طرح کاپيتولاسيون را اين چنين خاطرنشان ساختند: « … دولت با كمال وقاحت از اين امر ننگين طرفداري كرد، ملت ايران را از سگ‌هاي آمريكايي پست‌تر كردند. اگر چنانچه كسي يك سگ آمريكايي را زير بگيرد، بازخواست از او مي‌كنند؛‌اگر شاه ايران يك سگ آمريكايي را زير بگيرد بازخواست مي‌كنند؛ و اگر چنانچه يك آشپز آمريكايي شاه ايران را زير بگيرد، مرجع ايران را زير بگيرد، بزرگترين مقام ايران را زير بگيرد، هيچ كس حق تعرض ندارد …».
حضرت امام در ادامه سخنراني کوبنده خويش از روحانيون، ملت هاي مسلمان، رهبران اسلامي و روساي جمهوري کشورهاي اسلامي خواستند که به داد ملت ايران و اسلام برسند: «والله گناهكار است كسى كه داد نزند، والله مرتكب گناه كبيره است كسى كه فرياد نزند»
13 آبان 1343، تبعيد امام خميني به تركيه
سخنراني کوبنده حضرت امام عليه طرح کاپيتولاسين از سوى رژيم شاه بدون پاسخ نماند.پس از چند روز مطالعه، به دستور مستقيم آمريكا قرار شد كه امام از ايران تبعيد شود. بنابراين در شب 13 آبان 1343 صدها كماندو به همراه مزدوران ساواك به منزل امام در قم حمله‌ور شدند ايشان را دستگير و به تهران منتقل كردند و سپس با يك هواپيماي نظامي ايشان را به تركيه تبعيد كردند و اين آغاز هجرت حضرت امام بود.
20 مهر 1350، آغاز جشن هاي 2500 ساله شاهنشاهي
20 مهر 1350 با قرائت خطابه محمدرضا پهلوي در برابر مقبره كوروش هخامنشي در پاسارگاد، جشنهاي 2500ساله شاهنشاهي آغاز شد. هدف اصلي شاه از برپايي اينگونه جشن ها، بزرگ جلوه دادن عظمت دستگاه شاهي و شخص خود بود.
امام خميني (ره) كه هنگام برگزاري جشن‌هاي 2500 ساله‌، در تبعيد عراق بودند، مخالفت خود را با برگزاري اين جشن اعلام کردند و طي پيام ها و سخنراني هاي خود نکاتي را متذکر شدند:
ـ چرا كارشناسان اسرائيلي براي اين تشريفات دعوت شده‌اند؟
ـ شاهنشاهي ايران از اول كه زائيده شده تا حالا روي تاريخ را سياه كرده است‌.
ـ برملت است كه با جشن‌هاي دوهزار و پانصد ساله مبارزه منفي كند.
ـ به حكومت ايران بگوييد كه آقا از اين جشن دست برداريد.
1 آبان 1356، شهادت آيت‌الله سيدمصطفي خميني
در نيمه شب اول آبان 1356، آيت‌الله سيد مصطفي خميني، به شكل مرموزانه‌اي به شهادت رسيد. شهادت ايشان، نهضت اسلامي ايران را جان تازه‌اي بخشيد و به شكل انقلابي فراگير درآورد و حضرت امام خميني (ره) ، شهادت ايشان را از الطاف خفيه الهي دانستند.
19 دى 1356، قيام خونين قم
رژيم شاه که مي خواست با توهين به ساحت حضرت امام خميني (ره) ، چهره ايشان را به عنوان رهبر نهضت مخدوش کند اقدام به چاپ مقاله اي در روزنامه اطلاعات کرد که در اين مقاله بطور صريح، بي حجابي فضليت و حجاب، كهنه پرستي و ارتجاع معرفي و به ساحت مقدس امام خميني، اهانت و قيام 15 خرداد 1342، توطئه استعمار سرخ و سياه معرفي شده بود.
در اعتراض به چاپ اين مقاله قيام خونين قم شکل گرفت که نيروهاي رژيم با مشاهده حركت عظيم مردم تصميم به حمله گرفتند و تيراندازي شروع شد و در اين روز عده زيادي از طلاب و مردم قم به شهادت رسيده و يا مجروح شدند.
29 بهمن 1356، قيام مردم تبريز در چهلم فاجعه قم
روز 29 بهمن 1356، كه مصادف با چهلم فاجعه 19 دي قم بود، در بسياري از شهرها و نقاط كشور، مجلس ختم و سوگواري برگزار شد. در شهر تبريز نيز قرار بود مردم در مسجد قزللي (ميرزاآقايوسف مجتهد) تجمع كنند. مردم در مقابل اين مسجد اجتماع كردند. سرگرد مقصود حق شناس، رييس كلانتري بازار به همراه عده‌اي مأمور، به مردم اعلام كرد كه متفرق شوند و با توهين به مسجد از ورود مردم جلوگيري کرد. جواني غيرتمند به نام محمد تجلي از اين توهين برافروخته مي‌شود و با وي گلاويز مي‌شود كه حق شناس با اسلحه كمري‌اش اين جوان 22 ساله را به شهادت مي‌رساند.
مردم خشمگين جنازه خون آلود شهيد را برداشته و در خيابان‌ها به راه مي‌افتند و بتدريج راهپيمايي گسترده‌اي شكل مي‌گيرد.
يحيي ليقواني رييس ساواك تبريز با توجه به گسترش قيام مردمي با تهران تماس مي‌گيرد و شاه به جمشيد آموزگار دستور حفاظت از مناطق مهم و سركوب شديد مردم را مي‌دهد. شوراي امنيتي استان، دستور استقرار يگان ها و ادوات نظامي از جمله تانك و نفربر را در سطح شهر مي‌دهد كه با مقاومت و پايمردي مردم تبريز، اين شهر از خون جوانان، بازاريان، دانشجويان، مردان و زنان، رنگين شده و پس از فاجعه خونين قم، جنايت ديگري بر جنايت هاي رژيم افزوده مي‌شود.
8 فروردين 1357، قيام مردم يزد به مناسبت اربعين شهداي تبريز
با نزديك شدن چهلم شهداي تبريز جوشش مخصوصي در مردم ايران مشاهده مي شد. در اين ميان قيام مردم يزد در روز هشتم فروردين 57 كه تا 12 فروردين هم ادامه داشت جلوه بيشتري داشت . مردم يزد در روز نهم فروردين پس از جلسه بزرگداشت شهداي تبريز در روضه محمديه اين شهر به خيابانها ريختند و با شعارهاي انقلابي به مراكز فساد و فحشا و نيز اماكن دولتي حمله كردند.
فرداي آن روز آيت ا… صدوقي از علماي شهر يزد مردم را به تعطيل عمومي و اجتماع در مسجد جامع شهر يزد دعوت كرد و در يك سخنراني در آن اجتماع با شكوه خواستار بازگشت امام خميني (ره ) از تبعيد و آزادي زندانيان سياسي و سرنگوني رژيم شدند و در پايان مراسم مردم به خيابانها ريخته و تظاهرات ديگري عليه رژيم انجام دادند كه با حمله ماموران رژيم و به خاك و خون كشيدن مردم برگ سياه ديگري در كارنامه رژيم پهلوي ثبت شد.
17 شهريور 1357، فاجعه خونين جمعه سياه
با گسترش دامنه انقلاب و تظاهرات مردمي در شهرهاي مختلف دولت جمشيد آموزگار مجبور به استعفا شد و محمدرضا شاه، جعفر شريف امامي را که از سران فراماسونري و 15 سال رييس مجلس سنا بود به قصد كنترل اوضاع ، مأمور تشكيل كابينه جديد كرد. رژيم شاه با اين تغيير و تحول و اعلام سياست آشتي ملي و احترام به روحانيت، سعي داشت اوضاع را كنتر ل كرده و از خشم و نفرت عمومي بكاهد؛ اما، هوشياري حضرت امام خميني (ره)‌ باعث شد كه ايشان طي پيامي خطاب به ملت ايران نقشه رژيم را رسوا و مردم انقلابي را بيش از پيش آگاه و خروشان نمايند. به اين ترتيب در 13 شهريور 1357 كه مصادف با روز عيد فطر بود راهپيمايي تاريخي و عظيمي برپا شد. اين تظاهرات در روز 16 شهريور ماه بار ديگر تكرار شد و در بين مردم اعلام شد كه صبح روز بعد، يعني 17 شهريور ماه در ميدان و خيابان ژاله (شهدا) تجمع صورت خواهد گرفت.
در اولين ساعات جمعه 17 شهريور ماه، رژيم شاه توسط ارتشبد غلامعلي اويسي فرماندار نظامي تهران اعلام حكومت نظامي كرد؛ اما مردم در ميدان ژاله (شهداي كنوني)‌ تجمع كردند و ناگهان با ديدن تانك‌ها و زره‌پوش‌هاي نظامي و مأموران مسلسل به دست حكومت نظامي غافلگير شدند. مأموران مسلح پس از چند بار اخطار از زمين و هوا جمعيت را ناجوانمردانه هدف رگبار قرار دادند و مردم بي‌گناه را به خاك و خون كشيدند. عده زيادي از مردم در اين روز توسط دژخيمان رژيم به شهادت رسيدند، اما اين حادثه نقطه عطفي جهت افزايش خشم و اعتراض عمومي مردم و رسوايي بيش از پيش رژيم گرديد و در تاريخ ننگين ستم‌شاهي به عنوان جمعه سياه و جمعه خونين براي هميشه باقي ماند.
دراهميت اين روز تاريخي همين بس که حضرت امام خميني (ره) فرمودند:« 17 شهريور مكرر عاشورا و ميدان شهدا مكرر كربلا و شهداي 17شهريور مكرر شهداي كربلا و مخالفان ملت‌ها مكرر يزيد و وابستگان او هستند»
13 مهر 1357، هجرت امام خميني از نجف به پاريس
روز 13 مهر 1357، روز شروع هجرتي تاريخي بود. امام پس از جلوگيري کويت از ورود به اين کشور به پاريس هجرت کردند و در دهكده‌اي به نام «نوفل لوشاتو» اقامت كردند
اقامت حضرت امام خميني (ره) در فرانسه بر خلاف تصور رژيم شاه، باعث تسريع در انقلاب شد و هر روز سيل خبرنگاران و عكاسان و … به ديدار امام مي‌شتافتند؛ به طوري که، اين دهكده كوچك به كانون مهمترين اخبار جهان تبديل شد.
13 آبان 1357، روز دانش‌آموز
در حالي كه انقلاب اسلامي مردم ايران به رهبري امام خميني به روزهاي سرنوشت سازي نزديك مي‌شد، صبح روز 13 آبان 1357، دانش‌آموزان در حالي كه مدارس را تعطيل كرده بودند، به سمت دانشگاه تهران حركت كردند تا صداي اعتراض خود را به گوش همگان برسانند. اما رژيم پهلوي براي سرکوب اين تظاهرات شروع به تيراندازي کرد و جوانان و نوجوانان بي‌گناه، يكي پس از ديگري، در خون خود غلتيدند. در اين روز، 56 تن شهيد و صدها نفر مجروح شدند.
22 دى 1357، تشكيل شوراي انقلاب
با اوج گيري نهضت اسلامي در سال 1357، حضرت امام که از فرداي انقلاب آگاه بودند و نيک مي دانستند که دست هايي در پشت پرده درکارند تا بعد از پيروزي انقلاب به صحنه وارد شوند و همه چيز را به نفع خود رقم زنند در 22 دي 1357، فرمان تشكيل شوراي انقلاب را صادر كردند تا نهضت انقلابي خود را به سرمنزل مقصود برسانند.
26 دى 1357، فرار شاه از ايران
روز 26 دي 1357، روزي است که هرگز ياد و خاطره آن از ذهن مردم ايران فراموش نخواهد شد، مردم ايران در اين روز توانستند طاغوت پرنخوت را که 37 سال به زور بر آنها حکومت کرده بود مجبور به فرار کنند.
12 بهمن 1357، بازگشت امام خميني به ميهن و آغاز دهه فجر انقلاب
حضرت امام خميني (ره) پس از 15 سال هجرت، در روز 12 بمهمن 1357، پا بر خاک ميهن اسلامي گذاشتند و به انتظار ملت ايران پايان دادند. ملت ايران در اين روز پرشکوه ترين استقبال تاريخ را رقم زدند به گونه اي که خبرگزاري هاي غربي نيز به اين واقعيت اعتراف کردند.جمعيت استقبال كننده در طول 33 كيلومتر از فرودگاه امام تا بهشت زهرا كه مقصد بعدي امام بود. بين 4 تا 8 ميليون نفر تخمين زده مي‌شد.
19 بهمن 1357، روز نيروي هوايي ارتش
از شكننده‌ترين ضربات بر پيكر رژيم شاهنشاهي، حركت شجاعانه پرسنل نيروي هوايي ارتش در 19 بهمن 1357 بود كه بحق مي‌توان آن را از ايام الله ناميد.
در اين روز، نظاميان متعهد نيروي هوايي، با حضور در اقامتگاه رهبر بزرگ انقلاب اسلامي در مدرسه رفاه و بيعت با حضرت امام، سندي از افتخار، حماسه، رشادت و ايمان را در برگ‌هاي زرين انقلاب اسلامي به ثبت رسانيدند. اين حماسه حضور و بيعت قاطعانه ارتش، طليعه خجسته پيوند ارتش با ملت مسلمان و انقلابي بود.
تصوير بيعت پرسنل نيروي هوايي ارتش به هنگام بيعت و سلام نظامي در مقابل امام خميني كه در روزنامه‌هاي فرداي آن روز چاپ شد، دژخيمان رژيم را بيش از پيش نا اميد و امواج خروشان انقلابي مردم را فزونتر كرد.
22 بهمن 1357، پيروزي انقلاب اسلامي ايران
در روز 22 بهمن 1357، تاريخ نهضت اسلامي مردم ايران به رهبري امام خميني (ره) به نقطه عطف خود رسيد. در اين روز سرانجام مبارزات مردم مسلمان به بار نشست و پادشاهي 2500 ساله و ظلم و استبداد بيش از 50 ساله رژيم پهلوي در ايران، ريشه كن شد و به خواست الهي حكومت جمهوري اسلامي تأسيس شد.

منبع: پايگاه اطلاع رساني تاريخ معاصر ايران