احكام مشترك مردان و زنان‏

برخى از احكام مخصوص مردان است مانند اقامه نماز جمعه، مرجعيت، قضاوت، امام جماعت براى مردان و برخى از احكام مخصوص‏ زنان است مانند بعضى از غسل ‏ها و برخى از احكام بين زنان و مردان مشترك است همچون:
1. وكالت در اجراى عقد ازدواج.
2. ذبح حيوانات.
3. نبايت در كارهاى واجب و مستحبى.
4. اجير شدن براى خواندن نماز و گرفتن روزه.

نماز قضا از چند جهت تابع نماز اداست:
1. نماز قضا، همچون نماز ادا واجب است.
2. نماز قضا از جهت شكسته و كامل بودن تابع نماز اداست. (اگر نمازى چهار ركعتى قضا شد، قضاى آن نيز چهار ركعتى است و اگر در سفر قضا شد، قضاى آن هم دو ركعتى است)
3. در جهر و اخفات (اگر نمازى قضا شد و از نمازهايى بود كه بايد بلند خوانده شود، قضاى آن نيز بايد بلند خواند شود و اگر از نمازهايى بود كه بايد آهسته خوانده شود، قضاى آن نيز بايد آهسته خوانده شود)

اقسام سجده‏

سجده سه نوع است:
1. واجب مانند سجده‏هاى نماز و سجده آيات سجده.[1]
2. سجده‏ هاى مستحبى مانند سجده شكر. (در سجده شكر، صرف قرار دادن پيشانى روى زمين همراه با نيت كافى است، گر چه مستحب است چند بار شكراً لله بگويد و يك بار نيز كفايت مى ‏كند).[2]
3. سجده حرام و آن سجده براى غير خداست.

چند ويژگى نمازهاى مستحبى‏

1. تمام نمازهاى مستحبى را مى ‏توان آهسته يا بلند خواند.
2. نمازهاى مستحبى را نمى ‏توان به جماعت خواند، مگر نماز باران و نماز عيد فطر و قربان.
3. همه نمازهاى مستحبى را مى ‏توان ايستاده يا نشسته يا در حال حركت خواند.
4. شك در تعداد ركعات، نماز را باطل نمى ‏كند.[3]
5. زياد شدن اركان نماز، نماز را باطل نمى ‏كند.[4]
6. در نمازهاى مستحبى سوره واجب نيست.
7. براى كم و زياد شدن، سجده سهو واجب نيست.
8. نماز مستحبى را مى ‏توان با اختيار شكست.
9. هيچ يك از نمازهاى مستحبى اذان و اقامه ندارند.[5]

اصل و فرع‏

مواردى در فقه وجود دارد كه فرع، مهمتر از اصل است همچون موارد زير:
1. سلام مستحب است و جواب سلام واجب است.[6]
2. نماز جماعت مستحب است ولى تبعيت از امام جماعت در افعال واجب است.[7]
3. نذر واجب نيست، ولى عمل به آن واجب است.[8]
4. روزه اعتكاف مستحب است ولى روزه روز سوم واجب است.[9]

هفت نكته درباره استخاره‏

1. استخاره عبارت است از آن كه انسان در كارى كه قصد انجام آن را دارد از خداوند بخواهد كه او را به آنچه خير و صلاح اوست اعم از انجام فعل يا ترك آن راهنمايى كند.[10]
2. استخاره براى رفع ترديد است نه براى پيشگويى‏[11] و آينده نگرى مانند قبولى امتحان، رسيدن به حاجت، خوب شدن مريض و …[12]
3. استخاره در كارهاى مباح است نه در كارهاى واجب و حرام و مكروه.[13]
4. استخاره بعد از فكر و مشورت كردن است.[14]
5. عمل كردن به نتيجه استخاره واجب نيست، گر چه بهتر است بر خلاف آن عمل نشود.[15]
6. تجديد استخاره صحيح نيست مگر اين كه مدت قابل ملاحظه ‏اى بگذرد و يا شرايط استخاره تغيير كند.[16]
7. استخاره آدابى دارد همچون وضو داشتن هنگام استخاره، رو به قبله بودن، سخن نگفتن در بين استخاره، استخاره در زمان و مكان مقدس مانند روز جمعه و مسجد و مشاهد مشرفه و …[17]

بى ‏توجهى به اولويت ‏ها

بسيارند افرادى كه به اولويت ‏ها توجهى ندارند همچون موارد زير:
1. عيب جويى حرام را انجام مى ‏دهند ولى امر به معروف واجب را انجام نمى‏ دهند.
2. خرج ‏هاى مستحبى مى ‏كنند ولى خرج‏ هاى واجب همچون اداى بدهى و خمس و زكات را لازم نمى‏دانند.
3. واجبات ميت همچون عمل به وصيت و اداى بدهى را انجام نمى ‏دهند ولى براى او خيرات مى ‏كنند.

دو نكته درباره اسراف‏

1. اسراف يكى از گناهان كبيره و حرام است‏[18] و نمونه‏ هاى زيادى در محيط زندگى دارد، همچون اسراف در آب، برق، نان و …
2. چند چيز اسراف نيست مانند: اسراف در كار خير، لباس ‏هاى مورد نياز، عطر زدن، آنچه براى بدن مفيد است.
3. غذاى مورد نياز بدن هر قدر كه باشد، اسراف محسوب نمى ‏شود.
4. خوردن بيجا و پرخورى و زياده روى مكروه است.[19]

دو نكته درباره وسواسى‏

1. بر شخص وسواس واجب است به افراد معمولى رجوع كند.[20]
2. وسواس جايز نيست به شك خود اعتنا كند.[21]

عبادت‏هاى حرام‏

برخى از عبادت‏ ها گناه محسوب مى ‏شوند و باطل هستند همچون موارد زير:
1. نماز، روزه، طواف و اعتكاف در حال‏ حيض و نفاس باطل و گناه است.[22]
2. نافله ظهر و عصر در سفر.[23]
3. اذان و اقامه براى نمازهاى غير يوميه يا اذان قبل از وقت.[24]
4. وضو بعد از غسل جنابت (تا وقتى كه كارى كه وضو را باطل مى ‏كند از او سر نزده).[25]
5. روزه عيد قربان و فطر.[26]
6. روزه يوم الشك به نيت اول ماه رمضان يعنى روزى كه نمى ‏داند آخر شعبان است يا اول رمضان، نبايد به نيت ماه رمضان روزه بگيرد ولى اگر به نيت روزه قضا يا روزه مستحبى روزه بگيرد، صحيح است و اگر بعداً معلوم شود همان روز اول ماه رمضان بوده از ماه رمضان حساب مى ‏شود.[27]
7. خوندن سوره‏ هايى كه سجده واجب دارد در حال جنابت و حيض و نفاس حرام است.[28]

———————————–

[1] تحريرالوسيله، مترجم، ج 1، ص 312، م 1.
[2] تحريرالوسيله، مترجم، ج 1، ص 324، م 8.
[3] توضيح المسائل محشى، ج 1، ص 648.
[4] توضيح المسائل محشى، ج 1، ص 648.
[5] عروة الوثقى، ج 1، ص 601.
[6] تحريرالوسيله مترجم، ج 1، م 8.
[7] همان، ج 1، ص 494، م 9.
[8] همان، ج 3، ص 195.         
[9] همان، ج 2، ص 565.
[10] فرهنگ فقه، ج 1، ص 401.
[11] فرق استخاره و تفأل اين است كه استخاره براى انتخاب است و تفأل براى اطلاع، استفتائات بهجت، ج 1، ص 412.
[12] استفتائات سيستانى، ص 405، س 1595؛ مسائل جديد، محسن محمودى، ج 4، ص 161.
[13] توضيح المسائل مراجع، ج 2، م 1022؛ قاعدة القرعه، شيخ حسين كريمى، مركز فقهى ائمه اطهار( ع)، ص 79.
[14] عروة الوثقى، ج 2، ص 411، كتاب الحج.
[15] استفتائات امام خمينى، ج 2، س 75 و 76؛ اجوبة الاستفتائات، س 1434؛ استفتائات مكارم، ج 1، س 858.
[16] احكام خانواده، آية الله مكارم شيرازى.
[17] جواهر الكلام، ج 12، ص 162؛ فرهنگ فقه، ج 1، ص 402.
[18] تحريرالوسيله، ج 1، ص 275؛ فرهنگ فقه، ج 1، ص 479
[19] توضيح المسائل مراجع، ج 2، ص 539، م 2637.
[20] توضيح المسائل ده مرجع، م 209؛ اجوبة الاستفتائات، س 143.
[21] استفتائات امام خمينى( ره)، ج 1، س 298- 296؛ اجوبة الاستفتائات، س 311.
[22] توضيح المسائل محشى، ج 1، ص 260.
[23] توضيح المسائل محشى، ج 1، ص 426.
[24] همان، ص 518.
[25] همان، ص 227.
[26] همان، ص 964.
[27] همان، ص 889.
[28] همان، ص 545.

منبع: بلاغ