آیات الولایه؛سوره حمد-آیه ششم
اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيمَ
ترجمه
ما را به راه راست ( در عقاید و علوم و اخلاق و اعمال ) هدایت کن ( و بر آن ثابت قدم بدار )
مَعاشِرَالنّاسِ، أَنَا صِراطُ الله الْمُسْتَقیمُ الَّذی أَمَرَکُمْ بِاتِّباعِهِ ثُمَّ عَلِی مِنْ بَعْدی. ثُمَّ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ أَئِمَّةُ (الْهُدی) یَهْدونَ إِلَی الْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلونَ ثُمَّ قَرَأَ: «بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ الْحَمْدُلِلَّهِ رَبِ الْعالَمینَ…»
ای مردم، من راه صراط مستقیم خداوند هستم که شما را به پیروی آن امر نموده و پس از من علی است و سپس فرزندانم از نسل او که امامان هدایت هستند، به حق هدایت می کنند و به یاری حق به عدالت رفتار میکنند. سپس پیامبر (صلّی الله علیه و آله) قرائت فرمود: بسم الله الرّحمن الرّحیم الحمدللّه ربّ العالمین الرّحمن الرّحیم تا آخر سوره.
حضرت رسول الله (صلی الله علیه و آله) خود تفسیر سورۀ حمد را برای مردم بازگو می کند و حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) را چون خود و فرزندانش صراط مستقیم می خواند. بدین ترتیب سورۀ حمد با تفسیر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) دربرگیرندۀ فضایل حضرت رسول الله (صلی الله علیه و آله) و حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) و اهل بیت (علیهم السّلام) می باشد و خواندن این سوره در تمام نمازها گویی یادآوری است برای مسلمین تا از راه علی (علیه السّلام) و خاندانش منحرف نشوند و در واقع همان پیام غدیر است.(خطبه غدیر)
حاکم پدر ابو محمّد عبد اللّه بن احمد با سلسله سند از ابی بریدة در تفسیر آیه شریفه اهدنا الصّراط المستقیم نقل میکند که صراط مستقیم یعنی صراط مصطفی صلی اللّه علیه و آله و صراط اهل بیت مصطفی صلی اللّه علیه و آله.
عبد اللّه بن عباس شاگرد علی علیه السّلام در تفسیر آیه اهدنا الصّراط المستقیم گفته است ای بندگان خدا بگویید اهدنا به حب نبی صلی اللّه علیه و آله و اهل بیت گرامیاش.
سعید بن جبیر از إبن عباس نقل کرده که رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله فرمود یا علی؟ّ انت طریق الواضح و انت الصّراط المستقیم و انت یعسوب المؤمنین (( یا علی تو طریق آشکار و صراط مستقیم و سرکرده مؤمنان هستی)).
جابر بن عبد اللّه انصاری میگوید پیامبر گرامی صلی اللّه علیه و آله فرمود انّ اللّه جعل علیّاً و زوجته و ابنائه حجج اللّه علی خلقه و هم ابواب العلم فی امّتی من اهتدی بهم هدی الی صراط مستقیم (( خدای سبحان علی علیه السّلام و همسر و فرزندانش را حجّتهای خود بر مردم قرار داده است و آنان بابهای علم برای امّت من هستند. هر کسی در جست و جوی هدایت توسط آنان باشد به صراط مستقیم هدایت مییابد)).
ابی جعفر الباقر علیه السّلام از پدر و او از جدش نقل کرده است که رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله فرمود: من سرّه من اراد ان یجوز علی الصراط کالرّیح العاصف و یلج الجنّۀ بغیر حساب فلیتول ولیی و وصیی و صاحبی و خلیفتی علی اهلی علی بن ابی طالب علیه السّلام و من اراد ان یلج النّار …. ((هر کسی مشتاق است که از پل صراط مثل باد تند پاییزی بگذرد و خود را بدون حساب به بهشت جاویدان برساند، ولایت ولی و وصی و مصاحب و خلیفه من علی بن ابی طالب علیه السّلام را بپذیرد و بر دل بسپارد. و هر کسی میخواهد در آتش جهنّم سرنگون شود، ولایت علی بن ابی طالب علیه السّلام را رها کند. به عزّت و جلال پروردگارم سوگند، علی علیه السّلام باب اللّه است هیچ کسی وارد نمیشود، مگر از آن باب و او صراط مستقیم است علی علیه السّلام آن کسی است که خداوند، در روز قیامت از ولایت او سؤال خواهد کرد.(منبع: شواهد التنزیل القواعد تفضیل ص 41 الی 43)
ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن
در معناى «اهْدِنَا» ما را هدایت فرما این وجوه گفته شده است:
1- پایدارى بر دین حق
ما را بر دین حق ثابت قدم و پایدار کن و اگر چه خداوند با لطف خود همه مردم را هدایت نموده است ولى گاهى انسان دچار لغزش شده و افکار باطلى بر دل و قلبش خطور میکند بنا بر این بجا است که از خدا بخواهد او را بر دین حق استوار بدارد و روشنى بیشترى باو دهد که سبب استقامت و پایداریش گردد همانطور که خدا میفرماید:
«وَ الَّذِینَ اهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدىً» «3» (کسانى که هدایت و روشنى یافتهاند هدایتشان را افزون کند) در استعمالات مردم هم نظیرش زیاد دیده میشود مثلًا کسى که مشغولخوردن است و دیگرى باو رسیده میگوید: بخور یعنى ادامه بده.
2- پاداش و جزاء
بما پاداش راه راست و دین حق را عنایت کن نظیر آیه کریمه «یَهْدِیهِمْ رَبُّهُمْ بِإِیمانِهِمْ» (سوره سونس-آیه 9) (خداوند به آنان بسبب ایمانشان پاداش میدهد) بنا بر این معناى «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ» این است که ما را به بهشت که پاداش ما است هدایت فرما مؤید این وجه است آیه کریمه «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا» (سوره اعراف آیه 43)
3- براى آینده
ما را در آینده عمرمان نیز براه راست هدایت فرما همانطور که در گذشته هدایت فرمودى
خواستن آنچه هست!
باضافه- گاهى ممکن است دعا براى چیزى باشد که حاصل است مانند آیه کریمه «رَبِّ احْکُمْ بِالْحَقِّ» (خدایا بحق حکم فرما) و معلوم است که خدا بجز حق حکم نمیکند. یا قرآن از زبان ابراهیم میگوید. «وَ لا تُخْزِنِی یَوْمَ یُبْعَثُونَ» «3» (روزى که کسان بر انگیخته میشوند مرا خوار مگردان) که بر فرض هم نمیخواست خدا او را خوار نمیکرد.
و همانطور که گفتیم خود خواستن و دعا عبادت و انقطاع بسوى خدا از خلق است و احیاناً فائده و مصلحت دیگرى نیز ممکن است در همین خواستن نهفته باشد همانطور که ما با اعتقاد به یگانگى خدا و منزّه بودنش از همه عیوب اذکارى را چون:
لا اله إلّا اْللَّه، الْحَمْدُ لِلَّه، وَ سُبحانَ اْللَّه مىگوییم.
و نیز امکان دارد که چیزهایى براى ما در صورت سؤال و در خواست داراى مصلحت بوده و بدون آن مصلحت نداشته باشد و خدا ما را براه راست قبلًا هدایتفرموده زیرا میدانست که ما از او در خواست خواهیم کرد.
منبع: پایگاه های اطلاع رسانی تدبر،حرم حضرت امیرالمومنین سلام الله علیه،تبیان
معاونت فرهنگی تربیتی
مرکزآموزش های غیرحضوری حوزه های علمیه خواهران