آیا تنها گناه است که باعث کسالت قلب می‌شود
آیا تنها گناه است که باعث کسالت قلب می‌شود و یا این‌که بی‌نشاطی می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد؟
✍️ پاسخ: آموزه‌های اسلامی کسالت و تنبلی انسان‌ها را مورد نکوهش قرار داده و خواستار نشاط روحی و جسمی مسلمانان است. به طوری که حتی عبادات و مستحباتی را دارای ارزش بیشتری می‌داند که با روحیه و نشاط بیشتری انجام شود.
🔹 در همین راستا اگر فردی بخواهد عملی مستحبی را انجام دهد، بهتر است که این عمل را به خودش تحمیل نکند، بلکه باید تلاش کند تا با نشاط و روحیه‌ی کامل به سوی آن بشتابد؛ زیرا در آن هنگام از درک بهتری نیز برخوردار خواهد بود.
🔸 رسول خدا (ص): «دل گاهی مشتاق به انجام عبادات بوده و گاهی نشاط کافی را برای انجام آن ندارد، هرگاه مشتاق بود، (علاوه بر واجبات) مستحبات را انجام دهید و هرگاه نشاط نداشت، فقط واجبات را انجام دهید».[1]
🔹 امام علی (ع): همان‌گونه که بدن‌ها خسته میشوند، قلب انسان نیز گاهی افسرده و ملول می‌شود، پس به دنبال حکمت‌های برگزیده برای آن باشید. دل‌ها گاه بانشاط و گاه کم‌انگیزه است. هر گاه بانشاط بود، به انجام کارهای مستحب روی آورید و هر گاه کم‌انگیزه بود، به انجام کارهای واجب بسنده کنید.[2]
🔸 امام رضا (ع): «برای دل‌ها روی آوردن و روی برگرداندن و نشاط و گاهی ملول و ناتوانی است. وقتی روی آورد بینا و بصیر می‌شود؛ اما وقتی برگردد وامانده و افسرده می‌شود. پس هنگام اقبال و نشاط از آن استفاده نمائید، و آنها را هنگام برگشت و ضعف و سستی رها کنید».[3]
🔹 اگرچه برخی از این روایات از نظر سند دچار ضعف‌اند؛[4] اما با توجه به روایات فراوان دیگری که در این زمینه وجود دارد، و به دلیل آن‌که محتوای آنها از نظر عقلی مورد تأیید است، می‌توان آنها را پذیرفت، به ویژه در مواردی که وادار کردن خود بر مستحبات باعث کم‌انگیزه‌شدن و سستی در واجبات شود.
🔸 در پایان باید گفت؛ اگرچه گناهان عامل بسیار مهمی در افسردگی و بی‌نشاطی انسان نسبت به انجام عبادات و اعمال خیر هستند؛ اما این‌گونه نیست که گناه تنها عامل آن باشد، بلکه کسالت و سستی انسان می‌تواند از امور دیگری مانند مشکلات، ناراحتی‌ها و اشتغالات فکری نیز سرچشمه گیرد.[5]
🔹 فردی که ساعت‌ها به کار و تلاش سخت مشغول بوده، شاید نشاط چندانی برای عبادات مستحب نداشته باشد. همین‌طور فردی که به شدت نگران موضوعی است و …؛ و از همین‌رو است که خدای متعال هنگام سفر حتی برای عبادات واجب نیز تخفیف‌هایی داده است.
🔸 البته، موضوع نشاط و افسردگی در افراد مختلف متفاوت است؛ زیرا برخی از اولیای الهی حتی در این دشواری‌ها نیز نشاط عبادتشان را از دست نمی‌دهند. و به عبارتی هرچه انسان به خدا نزدیک‌تر باشد، زمان بانشاطی او بیشتر خواهد بود.
📚منابع:
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 454، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 2، ص 414، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، 1375ش.
[3]. حلوانی، حسین بن محمد، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص 129، قم، مدرسة الإمام المهدی (عج)، چاپ اول، 1408ق.
[4]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ص)، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ج 15، ص 421، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
[5]. همان.
بلاغ
