مقام معظم رهبری بر این موضوع صحه گذاشتند که باوجود نظام دینی و سیاست دینی، برخی در قالب «دین سیاسی» حرکت می‌کنند. البته معمولاً درباره تفاوت‌های این دو گزاره در حوزه تئوریک بحث می‌شود اما حقیقت این است زمینه رفتاری ـ اجتماعی آن هم ملموس است. الگوی امام سیاست دینی است. در الگوی امام نه تنها دین و سیاست از دو مخرج و مجرای متفاوت با هم تلاقی نمی‌کنند بلکه دین زایشگاه سیاست است. سیاست از درون دین تراوش می‌کند و به همین دلیل به آن سیاست الهی و انقلاب آن را «قیام‌لله» می‌گوییم. شاخصه چنین سیاستی آمیختگی آن با اخلاق است. شاخصه حکومت دینداران تبلور اخلاق در مرام و منش آنان است. اصولاً مردم دین را در عرصه تئوریک نمی‌خواهند بلکه آن را در اخلاق و رفتار حاکمان می‌پسندند.
سیاست دینی یعنی انطباق همه چیز با اصول و اخلاق اسلامی، اما دین سیاسی یعنی ابزاری شدن دین در راستای منافع یا تحریک اجتماعی و استفاده از عواطف دینی برای دیده شدن خویش. مهم‌ترین شاخصه رفتاری کسانی که دین سیاسی را مدنظر دارند، این است که هنگام پاسخگویی به عملکرد خویش به میان مردم می‌پرند و پشت آنان سنگر می‌گیرند تا در قالب حدود الهی پاسخگو نباشند. دینداران سیاستمدار فرصت‌ها را برای خود نمی‌سازند و هر فرصتی را به هر قیمت نمی‌خرند. برای مثال شجریان در فتنه 1388 دستش را از خودرو بیرون می‌کند و با نشان دادن علامت پیروزی، مرگ بر دیکتاتور می‌گوید، معتقد است 1400 سال است اسلام هنر را نابود کرده است، در آغوش نامحرمان قرار می‌گیرد و بالعکس. حال به عرصه سیاست برگردیم. سیاست دینی چنین تجویز می‌کند که چنین فردی نمی‌تواند محور هنر در سیاست دینی باشد اما دین سیاسی می‌گوید اکنون موعد انتخابات است نامی از او ببریم تا رأی بیشتری بیاوریم. لذا فلان مسئول در حکومت اسلامی به این دلیل نام او را می‌برد تا رأی بیشتری بیاورد و این همان دین سیاسی است. اما در سیاست دینی صداقت و یکرنگی حرف اول را می‌زند، دین اجازه نمی‌دهد برای رسیدن یا حفظ قدرت همه چیز را توجیه کنیم و نظام ما هزینه‌های زیادی برای حفظ جوهره دینی خود تاکنون پرداخته است چون سیاستمداران دین‌محور به التقاط روی نمی‌آورند. عدالت را در عبور از ولی نمی‌دانند. کسانی که دین را برای خود می‌خواهند، عواطف دینی مردم را به‌گونه‌ای سامان می‌دهند که خود دیده شوند اما اصول صحیح اسلام سیاسی به ما می‌گوید مقبولیت اگر با فساد هم‌خانه شود به مشروعیت منجر نمی‌شود. دین اگر ابزار شد شاخص‌های سیاست‌ورزی را به گونه‌ای می‌چینیم که ریل حرکت خود را در جاده قدرت سامان دهیم. اما سیاست دینی می‌گوید وقتی تکلیف از شما برداشته شد لازم نیست کاسه از آش داغ‌تر شوید و برای خود رسالت متمایز تعریف کنید.
دینداران واقعی که وارد سیاست می‌شوند سامانه اداره کشور را به گونه‌ای نمی‌چینند که صرفاً استمرار آنان در قدرت را تضمین کند، بلکه مصلحت کشور و انقلاب را در اقدامات پایدار و اساسی می‌دانند. برای سیاستمداران دینمدار نوع عملکرد در دور اول و دوم ریاست جمهوری فرقی نمی‌کند، اما کسانی که دین را ابزار استمرار در قدرت می‌دانند، قیمت‌ها را در دور اول ثابت و در دور دوم (که آینده سیاسی ندارند) متغیر و شوک‌آلود می‌کنند. دین سیاسی بیش از حد و ریاکارانه فریاد «وامردما» سر می‌دهد اما سیاستمداران اسلامی ریاکارانه پرچم مردم را بلند نمی‌کنند و از اصول دینی برای رضایت مردم عدول نمی‌کنند، حق را با اکثریت جابه‌جا نمی‌کنند، خدا را با مردم اشتباه نمی‌گیرند و اصراری بر دیده شدن به هر قیمت ندارند. نقدشان برای خدا و گره‌گشایی از مردم است و زمان و مکان و مقتضیات زمان سامانه نقادانه آنان را فعال و منفعل نمی‌کند. عدالت برایشان در زمان معنا و مفهوم نمی‌یابد و خارج از پوسته دین عدالت را نمی‌یابند. استفاده ابزاری از دین باعث شد مردم اروپا مدعیان دین را کنار گذاشتند. اما امام به ما آموخت که اگر سیاست دینی داشته باشیم و سیاست به مثابه حقه‌بازی نباشد، صداقت برآمده از نفس دینداران، ملت ما را وفادارتر از امت رسول‌الله در حجاز و ملت امیرالمؤمنین در کوفه می‌نماید و این امر تجربه شده است. مردمی که در بهمن 57 از امام استقبال کردند در 10 ساله حضور ایشان در حکومت در جنگ و ترور و تحریم بودند اما سیاست دینی امام بود که پس از 10 سال سختی و مشقت چندین برابر استقبال اولیه، در تشییع جنازه وی شرکت کردند و حکومت‌داری، نه تنها جایگاه امام را تنزل نداد که پر فروغ‌تر کرد. ماندگاران تاریخ دینداران حقیقی‌اند.

منبع: سرمقاله روزنامه جوان،- 96/10/07

رهبر معظم انقلاب اسلامی روز گذشته در سخنانشان گرچه نامی از فرد و شخصی نیاوردند اما گستره و فراگیری سخنان ایشان می‌تواند شامل حال بسیاری از مخاطبانی باشد که هم مسئولیت دارند و هم ندارند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالي)رهبرانقلاب آنقدر شفاف سخن گفتند که نیازی به نام بردن از فرد یا افرادی که روی سخن ایشان بودند نبود، اشاره و کنایه‌ها، رنگ و بوی طعنه نداشت و مستقیم به فرد یا افرادی بود که به خاطر برخی سیاست‌ها و رفتارها باعث شد تا ایشان هشدار بدهند.
شاید بسیاری در کشور از سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی به این نتیجه رسیده باشند که روی سخن ایشان تنها رئیس دولت نهم و دهم بوده است، ما نیز چنین برداشتی را داریم اما او تنها مخاطب سخنان حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالي) نبود، بلکه افراد و شخصیت‌های پیش از او که مسئولیت داشتند و حتی آنهایی که هم اکنون هم مسئولیت دارند، مخاطب هستند.
آنجا که رهبر معظم انقلاب به سخنان حضرت امام(ره) اشاره می‌کنند و از ایشان نقل می‌کنند که؛ «ملاک حال فعلی افراد است و هیچکس ضمانت درست بودن تا دم مرگ را ندارد»، همان نکته مهم و کلیدی سخنان ایشان در روز گذشته است.
اگر فردی پیش از این رفتار و کردار انقلابی داشت، براساس حال آن زمان محک زده شده بود، اما اکنون اگر حال فعلی او همچون گذشته نیست، تغییر کرده و رفتار و کردار غیرانقلابی و حتی همراهی با صدای دشمن از آن به گوش می‌رسد، غیر قابل تحمل و غیر قابل اعتماد خواهد بود. مگر آن که با اصلاح رفتار، خلاف آن را ثابت کند.
پس از سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی باید فرصت کوتاهی به چنین افرادی داد تا شاید به اصلاح رویه‌ای که در پیش گرفته‌اند اقدام کنند و به خویشتن خویش که نه، به آرمان‌های انقلاب، امام(ره)، رهبری و مردم بازگرداند. چنین افرادی هنگامی که در مسند قدرت و دارای پست و مقام بودند، سعی می‌کردند در چارچوب آرمان‌های انقلاب حرکت کنند، هر چند همان‌ها در مقاطعی در مسئولیت، زیان‌هایی نیز به کشور وارد کرده‌اند، اما پس از آن که از گردونه قدرت و مسئولیت بیرون رفتند، به گفته رهبر انقلاب مخالف خوان ‌شدند، چرایی این تحول را می‌توان در قدرت طلبی جست وجو کرد. بی‌شک قدرت مزه شیرین و دلچسبی دارد، هر کسی را نمی‌توان به قدرت رساند، داشتن ظرفیت لازم برای دستیابی به قدرت و مسئولیت، در هر فرد و شخصی وجود ندارد، به همین خاطر است که برخی از چنین افرادی پس از دوری از قدرت، دلتنگی سراغشان آمده و آنها را وادار به رفتارهای ساختارشکنانه می‌کند که به مخالف خوانی و همراهی با دشمنان کشیده می‌شود.
بازخوانی سخنان رهبر معظم انقلاب در خطبه‌های نماز جمعه ۲۹ خرداد سال ۱۳۸۸ می‌تواند به سخنان روز گذشته ایشان ارتباط داشته باشد، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در آن خطبه نماز جمعه فرمودند؛ «نظر آقای رئیس‌جمهور به نظر بنده نزدیکتر است» در آن زمان رئیس‌جمهور از خود رفتاری انقلابی و در چارچوب آرمان‌های انقلاب بروز داده بود، اما اکنون مصداق سخن حضرت امام(ره) گشته که «ملاک حال فعلی افراد است.» چنین افرادی که زمانی مسئولیت داشتند و به فرموده رهبر انقلاب، «کسانی که امکانات کشور در اختیارشان هست و یا بوده، حق ندارند علیه کشور حرف بزنند» اکنون باید پاسخگوی عملکرد خود در زمان مسئولیت و قدرتی که در دست داشتند، باشند.
شاید بتوان چنین افرادی را انقلابی نما دانست، انقلابی نمایی در تضاد با انقلابی‌گری و انقلابی ماندن است، اگر افراد در طول خدمت خود همچنان توانستند انقلابی بمانند و پس از آن نیز از آن عدول نکنند، آنگاه است که می‌توان بر روی آنها برای آینده نیز حساب باز کرد.
حتی در فتنه ۸۸ نیز افرادی که مسبب آن بودند، مخاطب سخنان رهبر معظم انقلاب هستند. آنهایی که پیش از فتنه مسئولیت‌های مهمی را در نظام اسلامی برعهده داشتند، با بی‌بصیرتی و بی‌تقوایی خود، شرایطی را برای کشور ایجاد کردند که باعث هزینه‌های بسیاری برای کشور و مردم شد و هنوز هم تبعات آن ادامه دارد.
شاخص همان است که حضرت امام(ره) فرمودند و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز روز گذشته به آن اشاره کردند، ملاک حال فعلی افراد است، اگرچه شاید در گذشته خدماتی هم داشته باشند.
ورود رهبر معظم انقلاب به موضوعات و مسائلی که چندی است کشور را درگیر خود کرده، شاخصی است برای آن که آن افراد پس از این مواضع خود را تغییر دهند یا بر همان مواضع پافشاری کنند، بستگی به عمق بصیرت، تقوا و انقلابی‌گری و انقلابی ماندن آنها دارد.

منبع: سرمقاله روزنامه سياست روز-96/10/07

عمه سادات سلام علیك // روح عبادات سلام علیك
عمه سادات بگو كیستی // فاطمه یا زینب ثانیستی

شناسنامه حضرت
كریمه اهل بیت، حضرت معصومه علیها السلام اول ماه ذی القعده سال 173 ه. ق. در مدینه چشم به جهان گشود و در سن 28 سالگی در روز 10 یا 12 ربیع الثانی سال 201 ه. ق. در شهر مقدس قم به ریاض جنت پر كشید 1) .
القاب شریف آن حضرت، معصومه، كریمه اهل بیت، ستی و فاطمه كبری است. پدر بزرگوارش حضرت امام موسی بن جعفرعلیهما السلام و مادر آن حضرت، «نجمه» است 2) .

مادر آن حضرت
نجمه خاتون مادر بزرگوار امام رضاعلیه السلام و حضرت معصومه علیها السلام است. او از زنان برجسته زمان خود بود و در عقل، دین، حیا، جمال ظاهری و باطنی نظیر نداشت.
«حمیده» مادر امام هفتم علیه السلام همیشه از نجمه یاد می كرد و از روزی كه او را به خانه برد مورد احترام قرار داد و هرگز پیش او نمی نشست مگر برای تعظیم و احترام او.
روزی حمیده به حضرت كاظم علیه السلام عرض كرد: «پسرم! نجمه كنیزی است كه من بهتر از او را ندیده ام؛ او زنی زیرك و دارای محاسن زیادی است و می دانم هر نسلی از او بدنیا آید، پاك و مطهر است؛ او را به تو بخشیدم و از تو درخواست می كنم حال او را رعایت كنی. 3).»
در روایتی آمده است: وقتی حمیده را خرید، شبی رسول خداصلی الله علیه وآله را در خواب دید كه به او فرمود: «ای حمیده! نجمه را به فرزند خود موسی ببخش، همانا از او فرزندی به دنیا می آید كه بهترین اهل زمین است.»

مقام و منزلت حضرت نجمه علیها السلام
مرحوم علامه مجلسی رحمه الله از كتاب ارزشمند عیون اخبار الرضاعلیه السلام روایتی را نقل كرده است كه توجه به آن ما را به مقام و منزلت حضرت «نجمه خاتون» مادر بزرگوار امام هشتم و خواهرش حضرت معصومه علیها السلام آگاه می كند. روایت مورد نظر را ذیلا از نظرتان می گذرانیم:
روزی امام كاظم علیه السلام از هشام پرسید: آیا خبرداری كه كسی از برده فروشان آمده باشد؟ عرض كرد: نه. هشام می گوید: پس آن حضرت فرمود: آمده است. و ما با هم نزد او رفتیم. برده فروشی را دیدیم كه غلامان و كنیزان بسیاری آورده بود.
آن حضرت فرمود: كنیزانی كه برای فروش آورده ای را بر ما عرضه كن، او نه كنیز را بیرون آورد. حضرت هر یك را می دید، می فرمود: این را نمی خواهم. آن گاه فرمود: آیا كنیز دیگری داری؟ گفت: نه، جز یك كنیز كه او سخت بیمار است.
حضرت فرمود: او را بیاور، برده فروش امتناع كرد، حضرت برگشت و روز بعد مرا نزد او فرستاد و فرمود: به هر قیمتی كه بگوید آن كنیز را برای من خریداری كن.
هشام می گوید: چون نزد برده فروش رفتم، او قیمت را بالا برد و من پذیرفتم و او را خریدم.»
مرد برده فروش پس از دریافت پول رو به من كرد و گفت: مردی كه دیروز همراهش بودی چه شد و او كه بود؟ گفتم: او مردی از بنی هاشم است.
گفت از كدام تیره بنی هاشم؟ گفتم: بیش از این مپرس.
آن گاه آن مرد برده فروش گفت: بدان كه من این كنیز را از دورترین مناطق مغرب خریدم. روزی زنی از اهل كتاب این كنیز را همراه من دید و پرسید: این را از كجا آورده ای؟ گفتم: او را برای خود خریده ام. آن زن گفت: سزاوار نیست كه این كنیز نزد تو باشد، او از آن بهترین اهل زمین است و چون به او رسد از او فرزندی به دنیا می آید كه اهل مشرق و مغرب از او اطاعت كنند.
راوی در ادامه می گوید: چیزی نگذشت كه او در ملك امام موسی بن جعفرعلیهما السلام در آمد و حضرت رضاعلیه السلام متولد شد 4) .
به هر روی از افتخارات بزرگ حضرت معصومه علیه السلام این است كه ایشان از طرف پدر و مادر با حضرت رضاعلیه السلام یكی است و این بر شرافت و برتری ایشان افزوده است.

حضرت معصومه علیها السلام در روایات
1. قال الصادق علیه السلام:
«ان لله حرما وهو مكة وللرسول حرما وهو المدینة ولامیرالمؤمنین حرما وهو الكوفة ولنا حرما وهو قم وستدفن فیها امراة من ولدی تسمی فاطمة من زارها وجبت له الجنة 5) ؛
برای خدا حرمی است و آن مكه است و برای رسول خداصلی الله علیه وآله حرمی است و آن مدینه است و برای امیرمؤمنان علیه السلام حرمی است و آن كوفه است و برای ما حرمی است و آن قم است و به زودی زنی از فرزندان من در آنجا دفن می شود كه نامش «فاطمه» است؛ هر كس او را زیارت كند بهشت بر او واجب خواهد شد.»
2. مرحوم محدث قمی رحمه الله نقل كرده است كه امام رضاعلیه السلام به «سعد اشتری قمی» فرمود:
«ای سعد! نزد شما قبری از ما هست. سعد گفت: قبر فاطمه دختر امام موسی بن جعفرعلیهما السلام را می فرمایید؟ فرمود: آری. هر كس او را زیارت كند و حق او را بشناسد بهشت برای اوست. 6).»
3. قال الصادق علیه السلام:
«الا ان قم كوفتنا الصغیرة، الا ان للجنة ثمانیة ابواب ثلاث منها الی قم تقبض فیها امراة هی من ولدی، اسمها فاطمة بنت موسی، تدخل بشفاعتها شیعتی الجنة باجمعهم؛ 7) قم كوفه كوچك ما است. برای بهشت هشت در است كه سه در آن به سوی قم است. زنی در قم وفات می كند كه از اولاد من است و نامش فاطمه دختر موسی بن جعفرعلیهما السلام است. در روز قیامت با شفاعت او تمام شیعیان من وارد بهشت می شوند.»
4. قال الجوادعلیه السلام:
«من زار قبر عمتی بقم فله الجنة؛ 8)
كسی كه قبر عمه ام را در قم زیارت كند سزاوار بهشت است.»
5. قال الرضاعلیه السلام:
«من زارها عارفا بحقها فله الجنة 9) ؛
كسی كه [فاطمه معصومه را] زیارت كند در حالی كه عارف به حق او باشد، پاداشش بهشت است.»

آینه حضرت زهراعلیها السلام
شیخ عبدالله موسیانی كه از شاگردان آیة الله العظمی مرعشی نجفی بود، نقل كرده است كه: «حضرت آیة الله مرعشی نجفی رحمه الله به طلاب می فرمود:
«علت آمدن من به قم این بود كه پدرم آقا سید محمود مرعشی كه از زهاد و عباد معروف زمان خود بود، چهل شب در حرم امیرمؤمنان علیه السلام بیتوته كرد تا آن حضرت را ببیند. شبی در حال مكاشفه امیرمؤمنان علیه السلام را دیده بود كه به ایشان فرمود: سید محمود! چه می خواهی؟ عرض كرد: می خواهم بدانم قبر فاطمه زهراعلیها السلام كجاست؟ حضرت فرموده بودند: من نمی توانم برخلاف وصیت آن حضرت قبر را معلوم كنم. عرض كرد: پس من اگر بخواهم آن حضرت را زیارت كنم، چه كنم؟ امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: خداوند، جلال و جبروت حضرت زهراعلیها السلام را به فاطمه معصومه علیها السلام عنایت فرموده است. هر كس بخواهد ثواب زیارت حضرت فاطمه را درك كند، به زیارت حضرت معصومه علیها السلام برود.
آیة الله مرعشی نجفی می فرمود: من به همین علت به قم آمدم؛ ماندگار شدم و الآن شصت سال است كه هر ر وز من اول زائر حضرتم» 10)

كرامات حضرت معصومه علیها السلام
یكی از برترین فضایل و كمالات اهل بیت علیهم السلام ادای حاجات و برآورده كردن خواسته های نیازمندان است. از نظر شیعه فرقی میان حیات و موت اهل بیت علیهم السلام نیست و آن بزرگواران در هر حال ناظرند و حاجات حاجتمندان را بر می آورند.
حضرت معصومه علیها السلام نیز مانند آبا و اجداد كرام خود دارای كرامات و معجزاتی است كه بی تردید نشان از عظمت و برتری آن حضرت دارد.
كرامات آن حضرت اعم از شفای بیماران و شفای روشن دلان و ناشنوایان و… بسیار است. در این قسمت به دو نمونه اشاره می كنیم.

1. شفای معجزه آسا
یكی از خدام حرم حضرت معصومه علیها السلام به نام «میرزا اسدالله» بیمار و انگشتان پایش سیاه شده بود، جراحان اتفاق نظر داشتند كه باید پای او قطع شود تا مرض به قسمتهای بالاتر سرایت نكند. قرار شد فردای آن روز به بیمارستان رفته، پایش را قطع كنند. میرزا اسدالله گفته بود: حالا كه چنین است، امشب مرا به حرم مطهر دختر موسی بن جعفرعلیهما السلام ببرید. او را به حرم بردند، شب هنگام، خدام حرم در را بستند و او پای ضریح مانده و به درگاه دختر موسی بن جعفرعلیهما السلام پناه آورده بود.

نزدیك اذان صبح خادمان حرم صدای میرزا را می شنوند كه فریاد می زند: در را باز كنید، حضرت مرا شفا داده است. در را باز كردند، دیدند او خوشحال و خندان اشك شوق می ریزد و ماجرای شفای خود را این گونه بیان می كند:
خانم مجلله ای را دیدم كه به نزد من آمد و گفت: «تو را چه شده است؟ عرض كردم: درد پایم مرا عاجز كرده است، از خداوند شفای دردم را می خواهم. آن بانوی بزرگ گوشه مقنعه خود را چند دفعه به روی پای من كشید و فرمود: تو را شفا دادیم. عرض كردم: شما كیستید؟ فرمود: مرا نمی شناسی و حال آن كه نوكری مرا می كنی؟ من فاطمه، دختر موسی بن جعفر هستم.
میرزا اسدالله می گوید: وقتی به حالت عادی برگشتم، مقداری پنبه در آنجا دیدم. آن را برداشته و به هر مریضی كه ذره ای از آن را می دادم و او به جای درد می كشید، شفا پیدا می كرد.
وی می گوید: آن مقدار پنبه در خانه ما بود تا وقتی كه سیلابی آمد و خانه ما را خراب كرد و آن پنبه از بین رفت و دیگر پیدا نشد. 11).»

2. عنایت به ملاصدرا
مرحوم محدث قمی می فرماید: «از بعضی اساتید خود شنیدم كه: مرحوم ملاصدرای شیرازی هنگامی كه به قم مهاجرت كرد و در روستای «كهك» اقامت نمود، هرگاه مطالب علمی بر او مشكل می شد، آن حكیم فرزانه به زیارت حضرت معصومه علیها السلام می آمد و با توسل به آن بزرگوار مشكلات علمی خود را حل می نمود و از آن منبع فیض الهی مورد عنایت قرار می گرفت. 12).»
صفای دل بجز مهر شما نیست // كه بی مهر شما دل را صفا نیست
شما پوشیده در ذات خدایید // خدا هم از شما هرگز جدا نیست
خوشا حال دل بیمار عشقی // كه جز وصل شما او را دوا نیست

چگونگی وفات فاطمه معصومه علیها السلام
در سال 201 ه. ق، یك سال پس از سفر تبعید گونه امام رضاعلیه السلام به شهر «مرو»، كریمه اهل بیت، حضرت معصومه علیها السلام همراه عده ای از برادران خود برای دیدار و تجدید عهد با امام زمان خویش بسوی دیار غربت راهی شدند.
وقتی به شهر «ساوه» رسیدند عده ای از مخالفان اهل بیت علیهم السلام با ماموران حكومتی همراه شدند و آنان را مورد هجوم قرار دادند. در این هجوم كینه توزانه عده ای از همراهان حضرت معصومه علیها السلام به شهادت رسیدند.
در شهر ساوه بود كه حضرت بیمار شدند، فرمودند: مرا به قم ببرید، چرا كه از پدرم شنیدم «شهر قم مركز شیعیان ماست.» آن گاه حضرت را به طرف قم حركت دادند. مردم قم كه از این خبر مسرت بخش بسیار خرسند شده بودند، به استقبال حضرت آمدند. در حالی كه «موسی بن خزرج» بزرگ خاندان «اشعری» زمام شتر آن مكرمه را می كشید، در میان شور و احساسات مردم وارد آن شهر شدند و در منزل موسی بن خزرج كه امروزه به محله میدان میر - جنب 45 متری عمار یاسر - معروف است، اجلال نزول نمودند 13) .
آن بانوی بزرگ هفده روز در شهر ولایت و امامت به سر برد و آخرین روزهای زندگی خود را به عبادت، مناجات و راز و نیاز پرداخت و سرانجام از دنیا رفت.

راز پرواز
در باره بیماری و مرگ زود رس آن بزرگوار گفته شده است كه زنی در شهر ساوه ایشان را مسموم نموده است. 14) این مطلب با توجه به درگیری دشمنان و كینه توزان در هنگام ورود به شهر ساوه، بعید نیست.

 مراسم تشییع
پس از وفات آن حضرت و اجرای مراسم غسل و كفن، ایشان را به سوی قبرستان «بابلان» تشییع كردند. هنگام دفن پیكر پاك و مطهر آن حضرت، دو سوار توجه همه را به خود جلب كردند. آن دو سوار به طرف جمعیت آمدند و بر بدن مبارك حضرت نماز گزاردند و آن را دفن نمودند. یكی از بزرگان می فرمود: هیچ بعید نیست كه این دو بزرگوار، امامان معصومی باشند كه برای این امر مهم به قم آمدند 15) .
پس از پایان مراسم دفن، موسی بن خزرج سایبانی از حصیر و بوریا بر قبر شریف آن بزرگوار برافراشت. این سایبان برقرار بود تا زمانی كه حضرت زینب دختر امام جوادعلیه السلام وارد قم شد و قبه ای آجری بر آن بنا كرد 16) .

 
پی نوشت :

1) فروغی از كوثر، ص 32.
2) دلائل الامامه، ص 309.
3) همسران با فضیلت، گذری به زندگانی مادران چهارده معصوم علیهم السلام، ص 75.
4) عیون اخبار الرضاعلیه السلام، ج 1، ص 14.
5) بحارالانوار، ج 102، ص 265.
6) منتهی الامال، ج 2، ص 270.
7) جامع احادیث الشیعة، ج 12، ص 617.
8) بحارالانوار، ج 102، ص 265.
9) همان.
10) فروغی از كوثر، زندگانی حضرت معصومه علیها السلام، ص 87.
11) انوار المشعشعین، حاج شیخ محمد علی قمی، ص 216 به نقل از فروغی از كوثر.
12) فوائد الرضویه، ص 379 به نقل از همان، در حاشیه اسفار نیز به این نكته تصریح شده است..
13) تاریخ قدیم قم، ص 213.
14) وسیلة المعصومیة، میرزا ابوطالب بیوك، ص 68؛ قیام سادات علوی، علی اكبر تشید، ص 168.
15) آیة الله فاضل لنكرانی دام ظله.
16) سفینة البحار، ج 2، ص 376.

منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره42 .

 امروز هزاران توپخانه دروغ‌پردازی به سمت این ملت مشغول شلیک هستند تا مردم را ناامید و بدبین کنند. متأسفانه در داخل هم گروهی، درست همان کار دشمن را ادامه میدهند: ناامیدکردن مردم، متهم کردن، دروغهای دشمن‌ساز را در ذهن مردم انداختن؛ اینها تقوا ندارند؛ اینها بجای آنکه سیاستشان دینی باشد، دینشان سیاسی‌کاری است. خدا، دین و انصاف را رعایت نمیکنند.

در آستانه‌ی هشتمین سالگرد حماسه‌ی نهم دی‌ماه «روز بصیرت و میثاق امت با ولایت»، هزاران نفر از اعضای شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی سراسر کشور، صبح امروز (چهارشنبه) با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کردند.

گزیده‌ای از بیانات رهبر انقلاب در این دیدار به شرح زیر است:

* در جنگ باید حدس بزنید دشمن می‌خواهد چه‌کار بکند. امروز حدس زدن نیاز ندارد، هزاران توپخانه‌ی دروغ‌پردازی به سمت این ملت مشغول شلیک هستند، برای اینکه مردم را ناامید و بدبین کنند و اعتماد به نفس مردم را بگیرند.
متأسفانه در داخل هم گروهی، درست همان کار دشمن را ادامه می‌دهند: ناامید کردن مردم، متهم کردن، دروغ‌های شاخدار دشمن‌ساز را در ذهن مردم جا انداختن؛ این‌ها کارهایی است که عده‌ای دارند انجام می‌دهند.
این‌ها تقوا ندارند؛ آن کسانی که کار دشمن را در داخل انجام می‌دهند تقوا ندارند. این‌ها دینشان سیاسی است؛ به‌جای آنکه سیاستشان دینی باشد، دینشان سیاسی‌کاری است. همان کار دشمن را انجام می‌دهند که فلان جناح یا فلان‌کس را بالا یا پایین ببرند. بعضی‌ها صاحب رسانه‌اند، بعضی‌ها صاحب منبرهای تبلیغاتی هستند، می‌توانند حرف بزنند و نه خدا، نه دین، نه انصاف را رعایت نمی‌کنند.

* این‌ها دشمن را شاد می‌کنند به قیمت ناامید کردن مردم و نسل جوان؛ بخصوص کسانی که همه‌ی امکانات مدیریتی، یا امروز دستشان است یا دیروز دستشان بوده، فرقی نمی‌کند؛ تمام امکانات دست این‌ها بوده یا هست و آن‌وقت به قول فرنگی‌مآبان، نقش اپوزیسیون به خود می‌گیرند.
این کسانی که کشور در اختیارشان هست یا بوده، دیگر حق ندارند علیه کشور حرف بزنند؛ این‌ها باید پاسخگو باشند.
بنده‌ای که امکانات در اختیارم هست نمی‌توانم مدعی باشم، من باید پاسخگو باشم که با این امکانات چه کرده‌ام.
به‌جای اینکه پاسخگویی کنم، نقش مدعی را علیه این و آن بازی کنم؛ مردم این را قبول نمی‌کنند. حالا ممکن است کسی فکر کند در مردم تأثیر می‌گذارد [اما] مردم هم آگاهند و این را نمی‌پذیرند.

* همه‌ی مدیران جمهوری اسلامی از اول تا امروز، خدمات مهمی انجام داده‌اند؛ خب ما بودیم و از نزدیک دیده‌ایم؛ البته صدماتی هم زده‌اند.
انسان باید خدمات دولتی‌ها و قضائی‌ها و مجلسی‌ها را در طول زمان -هر چه بوده- سپاسگزاری کند. صدمات را هم باید نقد کرد؛ منتها نقد منصفانه و مسئولانه، نه نقد همراه با تهمت.
نقد و نقدپذیری واجب است، تهمت و لجن‌پراکنی حرام است. نقد با تهمت زدن و تکرار کردن حرف دشمن فرق دارد.
نقد باید منصفانه و عاقلانه و مسئولانه باشد. سیاه‌نمایی هنر نیست. اینکه برداریم همین‌طوری بی‌هوا این قوه و آن قوه را بدون هیچ تمییزی محکوم کنیم، اینکه هنری نیست. هر بچه‌ای هم می‌تواند سنگ بردارد و شیشه‌ها را بشکند؛ اینکه هنری نیست.

* هنر این است که انسان منطقی و منصفانه حرف بزند و برای قدرت‌یابی حرف نزند و خدا را در نظر داشته باشد.
انقلابی‌نمایی غیر از انقلابی‌گری است. انقلابی‌گری کار سختی است؛ پابندی و تدین لازم دارد.

* نمی‌شود که انسان یک دهه همه‌کاره‌ی کشور باشد، بعد یک دهه‌ی بعدی تبدیل شود به مخالف‌خوان کشور. ۹دی که آن‌قدر عظمت دارد، پاسخ ملت به این بازی‌ها بود. ۹دی دفاع از ارزش‌ها و دین بود. آنجا ایستادگی‌ای که کردیم برای دفاع از [اصل] انتخابات بود.

* خیلی باید مراقب خودمان باشیم؛ امام فرمودند که ملاک، حال فعلی افراد است؛ امام حکیم بود، معنای این سخن آن است که هیچ‌کس ضمانت درست بودن تا دم مرگ را ندارد و باید مراقب خودش باشد.
حکم مستوری و مستی همه بر عاقبت است

* مراقب باشید نفوذی دشمن در دستگاه‌های تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر وارد نشود.
چاپلوسی‌های دشمن را هم جدی نگیرید. اظهار محبت و ارادت و «بیا دست بدهیم» و «بنشینیم» را جدی نگیرند.
این‌ها اگر رعایت شود، بدانیم جمهوری اسلامی همچنان این حرکت رو به جلو را پیش خواهد رفت و این مشکلات گرانی و تورم و رکود -که بنده می‌دانم مردم دچارش هستند- با همت مسئولین قابل رفع است و خدای متعال پاداش این را خواهد داد و گره را باز خواهد کرد.

* دشمن اصلی ما که آمریکاست یکی از فاسدترین و ظالم‌ترین حکومت‌های دنیاست؛ آن‌ها از تروریست‌ها و داعش تا توانستند حمایت کردند، باز هم دارند از زیر به داعش و امثال داعش، به تکفیری‌ها کمک می‌کنند؛ از دیکتاتورها، شاه ایران، خاندان سعودی و سلسله‌های ظالم منطقه حمایت می‌کنند؛ از جنایتکارانی که در فلسطین و یمن جنایت می‌کنند حمایت می‌کنند.

* در داخل کشور خودشان جنایت می‌کنند؛ پلیس آمریکایی بدون هیچ عذر موجهی زن و بچه و جوان سیاه‌پوست را به قتل می‌رساند و در دادگاه تبرئه می‌شود! این دستگاه قضائی‌شان است، آن‌وقت به دستگاه قضائی دیگر کشورها و دستگاه قضائی مؤمن کشور ما ایراد می‌کنند.
البته دستگاه قضائی ما بدون ایراد نیست، من از اشکالاتی که در قوه‌ی قضائیه و مجریه است، بی‌اطلاع نیستم، اطلاع من شاید بیش از خیلی‌های دیگر است، لکن نقاط مثبت را هم می‌بینم.
بله، قاضی فاسد داریم، قاضی عادل و مطمئن هم داریم؛ حق نداریم یک‌سره نفی کنیم.
مدیر اجرایی جاه‌طلبِ پرروی پول‌طلب داریم، مدیر اجرایی پاک‌دست زحمت‌کش هم داریم؛ حق نداریم همه را با یک چوب برانیم.

منبع: پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله‌العظمی سيدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی)-10/6/96

مقدمه
گزارش ديدار دو نفر از شخصيتهاي مطرح جهان تشيع و از چهره هاي درخشان عرصۀ علم و حديث از شهر مقدس قم در عصر پيشواي يازدهم شيعيان، با امام حسن عسكري علیه السلام را در شهر سامرا، از چند جهت برگزيدم و مطالعۀ آن را از اول تا آخر به تمام مخاطبان بزرگوار، به ويژه به مبلغان گرامي اكيداً توصيه مي‌كنم كه حتماً از بركات اين روايت محظوظ خواهند شد. برخي از اين جهات عبارت اند:
1. پاسخ متقن به شبهات مخالفين امامت و جواب به تعدادي پرسش اعتقادي و تاريخي از زبان معصوم علیه السلام.
2. آموزش نكات مهم اخلاقي از سيره امام عسكري علیه السلام.
3. آشنايي با نزديك‌ترين ياران امام عسكري علیه السلام كه شخصيتهاي تأثيرگذار در تاريخ تشيع به شمار مي‌روند.
4. ديدار با حضرت صاحب الامر علیه السلام در حضور پدر بزرگوارش امام عسكري علیه السلام.
5. پاسخهاي منطقي و استدلاليِ حضرت مهدي علیه السلام با اشاره پدر بزرگوارش.

شبهه‌اي فريبنده بر امامت!
ماجراي اين ديدار از آنجا آغاز مي‌شود كه سعد بن عبد اللَّه اشعري قمي (1)، - كه همواره با مخالفين امامت بحث و مناظره مي‌كرد - گرفتار يك دانشمند ناصبى مذهب متعصب و لجوج شد كه در مناظره عقيدتى بسيار سخت‌گير بود. وي پس از اتمام مناظره به سعد گفت: «واى بر تو و بر يارانت! شما گروه رافضيان، زبان به طعن مهاجرين و انصار مى گشاييد و منكر محبّت رسول خدا صلی الله علیه و آله بر ايشان هستيد. صدّيق (خليفه اول) كسى است كه به سبب سبقتش در اسلام، فوق تمام صحابه است؛ مگر نمى دانيد كه رسول خدا صلی الله علیه و آله تنها بدين خاطر با او به غار رفت كه آنچه بر خود هراس داشت بر او نيز همان داشت، و چون مى دانست او خليفه امّتش خواهد شد، با اين كار خواست همان‌طور كه جان خود را حفظ مى كند او را نيز محافظت فرمايد، تا مبادا اوضاع و احوال دين اسلام پس از او مختل شود؛ و اينكه على علیه السلام را در فراش خود گماشت، براى اين بود كه نيك مى دانست اگر او كشته شود اوضاع دين مختل نمى شود؛ چرا كه در ميان صحابه جايگزين او موجود است و به هر جهت توجّهى به قتل او نكرد.!!»
سعد بن عبدالله اشعري جوابهايى به اين شبهه داد؛ ولى آن ناصبيِ متعصب، قانع نشد.

شبهه‌اي ديگر!
سپس ناصبي به سعد گفت: «اى گروه رافضيان! شما معتقديد كه اوّلى و دومي از أهل نفاق بوده اند، و در اثبات آن استدلال به شب عقبه مى كنيد.» و آنگاه از سعد پرسيد: «بگو ببينم، آيا اسلامِ آن دو (اولي و دومي) از سر شوق و رغبت بود يا كراهت و اجبار؟» (2)
سعد نيز از پاسخ بدان امتناع ورزيد و در دل گفت: «اگر بگويم از سر شوق و رغبت بوده، مى گويد: پس در اين صورت ممكن نيست كه ايمان آن دو از سر نفاق بوده باشد؛ و اگر بگويم از سر اكراه و اجبار بوده، كه در آن زمان هنوز اسلام نيرو و قوّتى نگرفته بود كه اسلام آن دو از سر زور و اجبار بوده باشد؛» پس بدون هيچ پاسخى از نزد اين فرد مخاصم مراجعت نمود. اين شبهات فكرش را چنان مشغول نمود كه از غصّه نزديك بود جگرش پاره پاره شود؛ پس از آن دست به قلم برده و در طومارى اقدام به نوشتن بيش از چهل مسئله پيچيده - و مشكلى كه جوابش را نمى دانست - نموده و تصميم گرفت آن را از احمد بن اسحاق (3) كه نزديك‌ترين دوست امام حسن عسكري علیه السلام و بهترين همشهري‌اش بود، بپرسد.
وقتي به دنبال او رفت معلوم شد به قصد سفر به سامرا از شهر خارج شده است. سعد بن عبدالله مي‌گويد: بي‌درنگ به راه افتادم. در بين راه او را ملاقات و علت ديدار را بيان كردم و گفتم: «طبق معمول پرسشهايي آورده‌ام كه جواب بگيرم.» وي در حالي كه از اين ديدار خوشحال بود، به من گفت: «خوب شد آمدي، همراهم باش؛ زيرا من به شوق ديدار مولايمان حضرت عسكري علیه السلام به سامرا مي‌روم و سؤالاتي در رابطه با تأويل و تنزيل قرآن دارم. با هم برويم و پاسخهايمان را از منبع وحي بگيريم؛ زيرا اگر به محضر آقا برسي، با دريايي از شگفتيهاي تمام ناشدني و غرائب بي‌پايان روبرو خواهي شد.

لحظه‌شماري براي ديدار
سعد مي‌گويد: «با احمد بن اسحاق راه افتاديم. وقتي وارد سامراء شديم، يكراست به منزل امام عسكري علیه السلام رفتيم و بعد از كسب اجازه، يكي از خدمتگزاران، ما را به داخل منزل راهنمايي كرد. وقتي وارد محضر امام علیه السلام شديم، صحنه ملاقات چنان زيبا و ديدني بود كه گويا رخسار حضرتش مانند ماه شب چهارده مي‌درخشيد و كودكي روي زانويش نشسته بود كه در شكل و زيبايي به ستاره مشتري شباهت داشت؛ (4) موي سرش از دو سو تا بنا گوش مي‌رسيد و ميان آن باز بود؛ مانند الفي كه در بين دو واو قرار گيرد و در مقابل او انارى از طلا مزيّن به نگين و جواهرات گرانبها بود كه يكى از سران بصره به او اهدا كرده بود. و در دست مبارك امام عسكرى علیه السلام قلمى بود كه مطالبى را بر كاغذى مى نوشت و هر بار كه قصد نوشتن را مى كرد آن پسر بچّه دست او را مى گرفت و آن حضرت علیه السلام نيز آن انار طلايى را رها مى ساخت تا به‌دنبال آن رود و آن حضرت علیه السلام بتواند به نوشتن ادامه دهد.

دستان مطهر و اموال آلوده!
احمد بن اسحاق با خود كيسه‌اي داشت كه آن را با يك عباى طبرى پوشانده بود، و در آن حدود يك صد و شصت بسته دينار و درهم بود، و سر هر كيسه را صاحبش مهر زده بود. بعد از سلام و احوال‌پرسي، احمد بن اسحاق، عباى طبرى را گشود و كيسه سر به مهر خود را در مقابل امام عسكرى علیه السلام نهاد. امام علیه السلام به پسر بچّه نگريسته و فرمود: «مهر از هداياى شيعيان و دوستان خود بردار.»
آن كودك گفت: «يَا مَوْلَايَ أَ يَجُوزُ أَنْ أَمُدَّ يَداً طَاهِرَةً إِلَى هَدَايَا نَجِسَةٍ وَ أَمْوَالٍ رِجْسَةٍ؛ مولاى من! آيا جايز است دست پاك و مطهّرم را به هدايا و اموالى آلوده دراز کنم؟!» سپس ادامه داد: «اى ابن اسحاق! محتويات كيسه را بيرون آور تا من حلال و حرام آن را جدا كنم؛» سپس اوّلين كيسه اى كه خارج ساخت، آن پسر بچّه گفت: «اين مال فلانى از فلان محلّه در قم، شامل شصت و دو دينار است كه چهل و پنج دينار آن مربوط به بهاى فروش زمين سنگلاخى است كه صاحبش آن را از پدر خود به ارث برده و چهارده دينار آن مربوط به بهاى هفت جامه و سه دينار آن مربوط به اجاره دكّانها است.»

امام عسكرى علیه السلام فرمود: «راست گفتى پسر جان! اكنون آن مرد را راهنمايى كن كه حرام آن كدام است.» پسر بچّه گفت: «در اين مسكوكات دينارى است منسوب به شهر رى (رازى) كه تاريخ آن فلان سال است و نصف نقش آن محو شده؛ و سه قطعه طلاى آملى به وزن يك دانق و نيم در اين كيسه مى باشد، كه اين مقدار از آن حرام است، و علّت تحريم آن اين است كه صاحب آن در فلان سال و فلان ماه به يكى از همسايگان بافنده خود يك من و يك چارك نخ داده كه آن را ببافد، و مدّت زمان زيادى از آن گذشت تا اينكه دزدى آن را به سرقت برد و بافنده خبر دزدى را به او رسانيد، ولى او قبول نكرد و تصديقش ننمود و غرامت آن را يك من و نيم نخ باريك‌تر از وى باز ستانده است و از آن جامه اى بافته كه اين دينار و آن قطعه طلاى آملى بهاى آن است.» و چون سر كيسه را باز كرد در آن، دينارِ رازي و طلاى آملى را همان‌گونه كه گفته بود يافت.
سپس كيسه ديگرى را باز كرد، آن پسر بچّه گفت: «اين كيسه متعلّق به فلانى از فلان محلّه قم است، و مسكوكات آن پنجاه دينار است و در خور ما نيست كه دستانمان را بدانها نزديك كنيم.» گفت: «براى چه؟» پاسخ فرمود: «زيرا اين سكّه هاى طلا، بهاى گندمى است كه آن گندم متعلّق به صاحب آن و تعدادى زارع است؛ ولى فرستنده سهم خود را با پيمانه تمام برداشته؛ امّا سهم زارعان ديگر را با پيمانه ناتمام داده است.» در اينجا مولايمان امام عسكرى علیه السلام فرمود: «عزيزم! راست گفتى!»

جامه آن پيرزن را بياور!
سپس افزود: «اى پسر اسحاق! اين كيسه ها را برداشته و به صاحبان آنها برسان يا سفارش به رساندن آنها بكن؛ زيرا ما نيازى بدانها نداريم.»
سپس گفت: «جامه آن پيرزن را بياور!» احمد بن اسحاق گويد: «آن لباس در جامه دانى بود كه من فراموشش كرده بودم.» و تا احمد بن اسحاق رفت آن جامه را بياورد، مولايمان امام عسكرى علیه السلام نظرى به من انداخته و فرمود: «اى سعد! تو براى چه آمدى؟»
گفتم: «احمد بن اسحاق مرا تشويق به زيارت شما نمود.» امام فرمود: «پس سؤالاتى كه قرار بود از من بپرسى چه؟!» گفتم: «آنها نيز بر حال خود باقى است.» فرمود: «از نور ديده ام - و با دست مباركش به آن پسر بچّه اشاره فرمود- پاسخ آنها و هر سؤال ديگر كه مى خواهى بپرس!»

پرسشهايي از محضر جانشين امام عسكري علیه السلام

طلاق همسران پيامبر صلی الله علیه و آله توسط علي علیه السلام
1. طبق فرمان امام عسكري علیه السلام از آن كودك پرسيدم: «اى مولاى ما و اى فرزند مولاى ما! براى ما نقل شده است كه رسول خدا صلی الله علیه و آله مسئوليت طلاق همسران خود را بر عهده أمير المؤمنين علیه السلام نهاد، تا جايى كه در روز جمل به دنبال عايشه فرستاده و به او فرمود: «تو با اين فريب و نيرنگى كه نمودى، اسلام را در معرض هلاكت قرار داده و از روي جهالت، فرزندان خود را به لب تيغ نشاندى؛ اگر از پذيرش حق امتناع كنى، تو را طلاق گويم!» حال، شما اى مولاى من! بفرماييد كه معنى طلاقى كه رسول خدا صلی الله علیه و آله حكم آن را به أميرالمؤمنين علیه السلام واگذار فرموده بود، چيست؟
در پاسخ فرمود: «خداى تبارك و تعالى، قدر و مرتبه همسران پيامبر را گرامي داشته و ايشان را مشرّف به مقام امّ المؤمنينى نمود؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله نيز فرمود: «اى أبو الحسن! اين شرف براى آنان تا زمانى كه بر طاعت خدايند باقى است، پس هر كدام از همسرانم بعد از من با شورش عليه تو، از فرمان حقّ سر بر تافت، او را طلاق بده؛ يعني از مقام و شرف امّ المؤمنينى او را ساقط ساز.»

تفسير فاحشه مبيّنه
2. سپس پرسيدم: «بفرماييد مراد از آن فاحشه مبيّنه اى (5) كه در صورت ارتكاب، شوهر حقّ دارد كه زن را در ايّام عدّه اش از خانه خارج سازد، چيست؟»
فرمود: «مراد از آن فاحشه، مساحقه است، نه زنا؛ زيرا در صورت ارتكاب زنا بر او حدّ جارى شود، و مردى كه مى خواسته با او ازدواج كند نبايستى به‌خاطر اجراى حدّ از ازدواج با او امتناع ورزد؛ و اگر كسى مرتكب مساحقه شود، بايد سنگسار گردد؛ و سنگسار شدن خوارى است، و هر كه را خداوند امر به رجم او كرده باشد، او را خوار ساخته است و شايسته نيست هيچ كس با وى نزديكى نمايد.»

تاويل فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ
3. سپس پرسيدم: «اى زاده رسول خدا! در اين فرمايش خداوند به پيامبرش موسى علیه السلام كه فرمود: «إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوىً »؛ (6) «من پروردگار توام! كفشهايت را بيرون آر، كه تو در سرزمين مقدّس «طوى» هستى!» بفرماييد كه جنس آن نعلين از چه بوده؟ زيرا فقهاى فريقين مى پندارند آن از پوست مردار بوده. (و به همين خاطر امر به درآوردن آن شد).»
حضرت علیه السلام فرمود: «هر كه چنين گويد به موسى افترا بسته و او را در نبوّتش جاهل فرض كرده است؛ زيرا مطلب از دو حال خارج نيست: يا نماز موسى در آن پاي‌پوش جايز بوده يا نه؛ اگر جايز بوده، پس پوشيدن آن براى موسى در آن بقعه نيز روا بوده، هر چند آن بقعه مقدّس و مطهّر بوده باشد، و اگر اصل نماز در آن ناروا بوده لازم آيد كه موسى علیه السلام حلال و حرام را نشناخته، و ندانسته كه نماز در چه لباسى جايز است و در چه جامه اى جايز نيست، و اين خود كفر است.»
4. پرسيدم: «مولاى من! پس تأويل آيه «فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ » چه مي شود؟»
فرمود: «زمانى كه موسى علیه السلام در وادى مقدّس بود، عرضه داشت: «يَا رَبِّ إِنِّي أَخْلَصْتُ لَكَ الْمَحَبَّةَ مِنِّي وَ غَسَلْتُ قَلْبِي عَمَّنْ سِوَاك ؛ خدايا من محبّت خود را براى تو خالص ساختم و قلب خود را از غير تو شستم.» چون او خانواده اش را بسيار دوست مى داشت، خداوند تبارك و تعالى بدو فرمود: «نعلين را از پاى درآور؛» يعنى وقتي مي‌خواهي با ما سخن بگويي، اگر واقعاً محبّت و دوستى تو براى ما خالص است و قلبت از ميل به غير من شستشو داده شده است، محبّت خانواده ات را از قلب خود دور كن!»

معناي «كهيعص»
5. پرسيدم: «تأويل آيه«كهيعص» در اول سوره مريم را بفرماييد؟
فرمود: «اين حروف از اخبار غيب است. خداوند بنده خود زكريّا را بر آن واقف فرمود، سپس آن را براى محمّد صلی الله علیه و آله نقل فرمود؛ و داستانش از اين قرار بود كه زكريّا علیه السلام از پروردگارش خواست كه نامهاى پنجگانه را به او بياموزد، پس جبرئيل نازل شده و آنها را به وي آموخت. و زكريّا را رسم بر اين بود كه هر گاه به ياد محمّد صلی الله علیه و آله و على علیه السلام و فاطمه و حسن علیه السلام مى افتاد، اندوهش برطرف مى شد و گرفتاريش زايل مى گشت؛ ولى هر گاه نام مبارك حسين علیه السلام را ذكر مى كرد، بغض و اندوه گلويش را مى گرفت و مى گريست و نفسش بند مى آمد.
روزى عرضه داشت: «بار إلها! چرا وقتى نام آن چهار بزرگوار را ياد مى كنم با ذكر نام ايشان تسليت يافته و اندوهم بر طرف مى شود، ولى به محض ياد حسين علیه السلام اشك از ديدگانم روان شده و ناله ام بلند مى شود؟!» خداوند نيز اين‌گونه او را از قصّه اش باخبر ساخته و فرمود: «كهيعص»؛ حرف كاف نام «كربلا» است، و حرف هاء «هلاك شدن عترت» است، و ياء «يزيد» نام همان ستمگري كه به حسين علیه السلام ظلم مى كند، و «ع» «عطش و تشنگى» است، و صاد «صبر» و مقاومت او است.»
زكريّا علیه السلام به محض شنيدن آن فرمايشات، تا سه روز مصلاي خود را ترك نگفت و مانع مردم از ورود بدانجا شد، و پيوسته زار زار گريست و ناليد، و نوحه او چنين بود: «خدايا! آيا بهترين فرد خلقت را به مصيبت اولادش دردمند مى سازى؟! خدايا! مگر اين مصيبت را در آستان او نازل مى كنى؟! خدايا! مگر جامه اين مصيبت و اندوه را بر علىّ و فاطمه مى پوشانى؟! خدايا! آيا اندوه و درد اين مصيبت را بر ساحت آن دو نازل مى كنى؟!» سپس عرضه داشت: «خدايا! فرزند پسرى روزى ام فرما تا در پيري، ديدگانم بدان روشن شود؛ سپس مرا شيفته او گردان، آن‌گاه مرا به‌واسطه آن، همچنان كه محمّد صلی الله علیه و آله حبيب خود را دردمند ساختى، سرا پاى وجودم را دردمند ساز!»
پس خداوند نيز يحيى علیه السلام را روزى اش ساخته و زكريّا علیه السلام را بدو دردمند نمود. و ضمناً مدّت باردارى يحيى علیه السلام همچون حسين علیه السلام شش ماه بود.

چرا امام را بايد خداوند نصب كند؟
6. پرسيدم: «مولاى من! چه عاملي مردم را از انتخاب امام براى خود ممنوع ساخته؟»
فرمود: «گزينش امام مصلح يا مفسد؟» گفتم: «امام مصلح!»
فرمود: «آيا امكان دارد مردم فرد مفسدي را انتخاب كنند؟ زيرا هيچ‌كس از درون ديگرى مطّلع نيست كه صالح است يا فاسد؟» گفتم: «آرى ممكن است.»
فرمود: «علّت همين مى باشد؛ آيا برايت علّت ديگرى بياورم تا عقلت آن را بپذيرد؟»
گفتم: «آرى.»
فرمود: «بگو ببينم، پيامبران الهى كه خداوند ايشان را برگزيده و بر آنان كتاب نازل ساخته و با وحى و عصمت تأييدشان فرموده تا پيشوايان امّتها باشند، چگونه افرادى هستند؟ آيا افرادى همچون موسى علیه السلام و عيسى علیه السلام كه خود پيشوايان امّت‌اند، با وفور عقل و كمال علمى كه دارند، آيا ممكن است منافق را به جاى مؤمن انتخاب كنند؟» گفتم: «نه ممكن نيست!»
فرمود: «پس چرا موسى كليم اللَّه، با تمام عقل و علم و نزول وحى بر او، از اعيان قوم خود و بزرگان سپاهش براى ميقات پروردگارش هفتاد مرد را برگزيد و هيچ ترديدى در ايمان و اخلاص اينان نداشت؛ امّا بعداً نفاقشان ظاهر گشت؟! خداى تعالى مى فرمايد: «وَ اخْتارَ مُوسى قَوْمَهُ سَبْعِينَ رَجُلًا لِمِيقاتِنا »؛ (7) «موسى از قوم خود هفتاد مرد براى وعده گاه ما برگزيد.»
پس همچنان‌كه مي‌بينيم، منتخَب «پيامبر برگزيده خداوند» فاسد بوده و نه صالح، در حالي كه مى پنداشته آنان اصلح هستند. از همين‌جا پى مى بريم كه انتخاب، فقط از خداي داناى به درون سينه ها و ضمائر و سرائر مردم، ساخته است و انتخاب و گزينش مهاجران و انصار، ارزشى ندارد؛ در صورتي كه پيامبران بزرگ- ناخواسته - به جاى افراد صالح، افراد فاسد را انتخاب مي‌كنند.»

امّا پاسخ شبهه آن ناصبي متعصب!
سپس تنها يادگار امام عسكري علیه السلام فرمود: «اى سعد! هر كه- در مقام مناظره با تو- ادّعا كرد رسول خدا صلی الله علیه و آله با برگزيده اين امّت، به غار رفت؛ زيرا او (پیامبر صلی الله علیه و آله ) همان‌گونه كه بر جان خود در هراس بود، بر جان او (برگزیده امت) نيز بيم داشت؛ به اين علت كه مى دانست او جانشين و خليفۀ او خواهد بود و قرار هم نبود با كسى غير از او پنهان و مخفى شود؛ و اينكه براى اين [علت]، على علیه السلام را در بستر خود خواباند؛ زيرا مى دانست خللى كه از قتل أبوبكر پيش مى آيد، از كشته شدن او واقع نخواهد شد و فردى كه جانشين على باشد در ميان صحابه موجود است!
چرا تو با اين سؤال، كلام او را نقض نكردى كه «مگر شما معتقد نيستيد كه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: “خلافت پس از من سى سال است.” و اين سى سال، مدّت عمر خلفاى راشدين (أبوبكر، عمر، عثمان و على) است؛ زيرا اينان بنا بر اعتقادتان خلفاى رسول خدا صلی الله علیه و آله مى باشند؟»
وي در پاسخ تو چاره‌اي جز گفتن آرى نداشت. و اگر مطلب اين باشد كه أبوبكر خليفه پس از او باشد، بنابراين سه خليفه بعدى نيز خليفه امّت او هستند؛ پس چرا تنها يك خليفه (خليفه اول) را به غار برد و آن سه را نبرد؟ با ترك آن سه و تخصيص أبوبكر به همراهى خود، آنها را خوار ساخته؛ زيرا حقّ اين بود كه همان رفتارى كه با أبوبكر فرموده با ديگران نيز داشته باشد؛ با اين كردار حقوقشان را ناچيز شمرده و دلسوزى را بر ايشان ترك گفته؛ پس از آنكه بر آن حضرت صلی الله علیه و آله واجب بود بنا بر ترتيب خلافتشان بر آنان همان كند كه درباره أبوبكر انجام داد.» (8)

جواب شبهه دوم در موضوع امامت
و امّا پاسخ به مطلب خصم تو كه گفت: «آيا اسلام آن دو نفر با ميل و رغبت بوده يا زور و اجبار؟!»
چرا نگفتى اسلام آن دو از روى طمع بوده؟ زيرا آن دو با يهوديان مجالست داشتند و از پيشگوييهاى تورات و كتابهاى گذشتگان از خروج محمّد صلی الله علیه و آله و استيلاى او بر عرب و پايان كار او خبردار مى شدند؛ و ايشان پيشگويى كرده بودند كه محمّد صلی الله علیه و آله بر عرب مسلّط مى شود، همان‌گونه كه بخت نصر بر بنى اسرائيل مسلّط شد؛ جز آنكه محمّد صلی الله علیه و آله ادّعاى نبوّت مى كند، ولى او (بخت نصر) عارى از نبوّت بود. بنابراين وقتى نبوت رسول خدا صلی الله علیه و آله ظاهر و آشكار شد نزد وى شتافته و در نزد او زبان به شهادت لاإله إلّا اللَّه و محمّد رسول اللَّه گشودند و در ظاهر يارى كردند، به طمع آنكه چون امور او استقرار يافت هر كدام به حكومت شهرى برسند؛ ولى چون تيرشان به سنگ خورد با همفكران خود در شب عقبه ايستادند و به بالاى آن گردنه رفتند تا مركب رسول خدا صلی الله علیه و آله را پس از صعود به آنجا ساقط كنند تا آن حضرت هلاك گردد؛ ولى خداوند متعال آن حضرت را از شرّ ايشان محفوظ داشت و آنان نتوانستند كارى از پيش ببرند، و حالِ آن دو همچون رفتار طلحه و زبير بود آن هنگام كه نزد على علیه السلام رسيدند و به طمع آنكه هر كدام به حکومت شهرى برسند با آن حضرت علیه السلام بيعت كردند؛ ولى چون تيرشان به سنگ خورد و از رسيدن به حکومت نوميد شدند، بيعت او را شكسته و بر آن حضرت علیه السلام شورش كردند، تا عاقبت كارشان به همانجا ختم شد كه سرانجام هر عهدشكنى است.

پارچه پيرزن قمي در زير پاي امام علیه السلام
سپس مولايمان امام عسكرى علیه السلام براى نماز خود برخاست و همراهش حضرت قائم علیه السلام نيز بلند شدند؛ و من نيز از نزد آن دو بزرگوار خارج شده و در جستجوى احمد بن اسحاق برآمدم. ناگاه او با چشمى گريان با من روبرو شد. به او گفتم: «چرا تأخير كردى و چه چيز تو را به گريه انداخته؟»
گفت: «آن پارچه پيرزن قمي را كه مولايم مطالبه اش نمود، گم كرده ام.» گفتم: «مشكلى نيست، خودت برو به حضرت علیه السلام خبر بده.»
او نيز دوباره بر محضر امام عسكري علیه السلام وارد شد و با چهره اى خندان بيرون آمد، در حالى كه بر محمّد صلی الله علیه و آله و أهل بيت علیهم السلام او صلوات مى فرستاد. گفتم: «چه خبر؟» گفت: «آن جامه را به‌صورت باز و گشاده، زير دو قدم مبارك مولايم ديدم كه بر آن نماز مى گزارد.»

وداع ياران
سعد بن عبدالله، در بخش پاياني اين سفر علمي و معنوي و عرفاني مي‌گويد: «بر اين توفيق (ديدار امام عسكري علیه السلام و جانشين بزرگوارش) حمد و ثناى الهى را بجا آورديم و از آن روز به بعد چندين بار در منزل حضرت علیه السلام به محضرش شرفياب شديم؛ ولى ديگر آن پسر بچّه زيبا را نزد او نديديم. و چون روز خداحافظى رسيد، من با احمد بن اسحاق و جماعتى از بزرگان شهرمان، نزد آن حضرت علیه السلام شرفياب شديم. احمد بن اسحاق در برابر امام عسكري علیه السلام ايستاده و گفت: «يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَدْ دَنَتِ الرِّحْلَةُ وَ اشْتَدَّتِ الْمِحْنَةُ فَنَحْنُ نَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ يُصَلِّيَ عَلَى الْمُصْطَفَى جَدِّكَ وَ عَلَى الْمُرْتَضَى أَبِيكَ وَ عَلَى سَيِّدَةِ النِّسَاءِ أُمِّكَ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ وَ عَلَى سَيِّدَيْ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ عَمِّكَ وَ أَبِيكَ وَ عَلَى الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِمَا آبَائِكَ وَ أَنْ يُصَلِّيَ عَلَيْكَ وَ عَلَى وَلَدِكَ وَ نَرْغَبُ إِلَيْهِ أَنْ يُعْلِيَ كَعْبَكَ وَ يَكْبِتَ عَدُوَّكَ وَ لَا جَعَلَ اللَّهُ هَذَا آخِرَ عَهْدِنَا مِنْ لِقَائِك ؛ اى زاده رسول خدا! وقت خدا حافظي رسيده و دلهاي ما از شدّت غم فراق در تب و تاب است. و ما همگى از خداوند مى خواهيم تا بر جدّ بزرگوارت محمّد صلی الله علیه و آله و بر پدرت على علیه السلام و بر مادرت فاطمه زهرا سرور زنان عالم، و بر دو آقاى بهشتى، عمو و پدرت، و بر تمام امامان پاك پس از آن دو؛ پدرانت و بر شخص شما و بر فرزندت صلوات فرستد. و اميدواريم كه خداوند شما را برترى بخشد و دشمنانتان را سركوب كند و اين ملاقات را آخرين ديدار ما قرار ندهد!»

وقتى احمد بن اسحاق اين كلمات را بيان مي‌كرد، مولايمان حضرت عسكري علیه السلام چنان متأثر بود كه حلقه‌هاي اشك از چشمان مباركش سرازير شده و بر پهناي صورت نوراني‌اش مي‌لغزيد. امام علیه السلام در اين حال فرمود: «يابْنَ إِسْحَاقَ! لَا تَكَلَّفْ فِي دُعَائِكَ شَطَطاً فَإِنَّكَ مُلَاقٍ اللَّهَ فِي صَدَرِكَ هَذا؛ اى پسر اسحاق! در دعا خود را به تكلّف مينداز؛ زيرا تو در همين سفر به ملاقات خدا خواهى رفت!»
با شنيدن اين سخن احمد بي‌هوش نقش بر زمين شد و چون حالش جا آمد، گفت: «تو را به‌ خدا و به احترام جدّت كه لباسي به من عطا فرماييد تا آن را كفن خود سازم!»
آن حضرت علیه السلام نيز دست مباركش را به زيرِ زيرانداز برد و سيزده درهم بيرون آورد و فرمود: «اين را بگير و آن را جز براى خودت خرج نكن كه خواسته ات را از دست نخواهى داد، و خداى تعالى پاداش نيكوكاران را ضايع نمى كند.»

حضور نماينده امام عسكري علیه السلام در كرمانشاه
وقتى از خدمت آن حضرت مرخص شديم، در راه بازگشت، سه فرسخ مانده به شهر حلوان (سر پل ذهاب) احمد تب كرد، و شدّت بيمارى به حدّى رسيد كه از ادامه حيات نااميد گشت. چون به شهر حلوان رسيديم و در يكى از كاروانسراهاى آن مستقر شديم، احمد در پى يكى از همشهريانش كه ساكن آنجا بود فرستاد؛ سپس گفت: «امشب مرا تنها بگذاريد! ما نيز از نزدش بيرون آمديم و هر يك به خوابگاه خود رفتيم.»
نزديك صبح، هراسان بيدار شدم و ناگهان دو چشمم به «كافور» خدمتكار امام حسن عسكرى علیه السلام افتاد كه به شهر سر پل ذهاب آمده بود. همين كه مرا ديد گفت: «أَحْسَنَ اللَّهُ بِالْخَيْرِ عَزَاكُمْ وَ خَتَمَ بِالْمَحْبُوبِ رُؤْيَتَكُمْ قَدْ فَرَغْنَا مِنْ غُسْلِ صَاحِبِكُمْ وَ مِنْ تَكْفِينِهِ فَقُومُوا لِدَفْنِهِ فَإِنَّهُ مِنْ أَكْرَمِكُمْ مَحَلًّا عِنْدَ سَيِّدِكُمْ؛ خدا در اين مصيبت به شما جزاى خير دهد و مصيبت شما را به خوبى جبران فرمايد. ما از غسل و تكفين دوست شما فارغ شديم، پس براى دفن او از جاى برخيزيد؛ زيرا جايگاه او در نزد سرورتان از همه شما گرامى تر بود.» سپس از ديدگان ما نهان شد. ما نيز با گريه و ناله و زارى بر كنار پيكر احمد حاضر شديم و حقّ او را ادا كرديم و از كار دفن او فارغ گشتيم؛ خداى او را رحمت كناد!. (9)
و اين‌گونه بود كه ستاره تابناك شهر مقدس قم، بعد از يك عمر تلاش در راه احياء ارزشهاي اسلامي و معنويات ائمه اطهار علیهم السلام خبر رحلت خويش را همراه با كفن، از محضر امام عسكري علیه السلام دريافت و مهم‌تر اينكه قرائن نشان مي‌دهد كه امام علیه السلام به همراه خادم ويژه خود براي تكفين و تجهيز او تشريف آورده اند. احمد بن اسحاق در حدود سالهاي (260 تا 263 هـ. ق) در استان كرمانشاه ديده از جهان فرو بست و مقبره‌اش – كه به طرز زيبايي ساخته شده و در زمان جنگ تحميلي محل آرامش رزمندگان اسلام بوده - امروزه در شهر سر پل ذهاب، زيارتگاه شيفتگان اهل بيت علیهم السلام شده است. (10)

يادگاري جاويدان
مسجد امام حسن عسكري علیه السلام در شهر مقدس قم، يكي از مهم‌ترين آثار احمد بن اسحاق قمي به فرمان امام عسكري علیه السلام است كه در مناسبتهاي گوناگون و مراسمات مذهبي همچون اعتكاف و غيره، مملوّ از انسانهاي وارسته و خداجوي مي‌شود و از زمانهاي گذشته تا به حال هميشه علماي بزرگ و متقي همانند آيت الله اراكي در اين مسجد كه شبستانهاي متعدد دارد امامت نموده‌اند. نگارنده نيز در نماز جمعه حضرت آيت الله اراكيرحمه الله در اين مسجد توفيق حضور داشته‌ام. البته امروزه اين مسجد به طور شايسته‌اي توسعه يافته و در جوار حرم ملكوتي حضرت معصومه سلام الله علیها، محل مناسبي براي تمركز زائرين و مجاورين كريمه اهل بيت علیهم السلام مي‌باشد.

1) ابو القاسم سعد بن عبدالله بن ابي خلف اشعري از فقهاي بزرگ شيعه در نيمه دوم قرن سوم و معاصر با حضرت عسكري علیه السلام عالمي مورد اعتماد و والامقام بود. به گفته نجاشي سعد بن عبدالله اشعري، فقيه و محدثي جليل القدر و موثق، از بزرگان خاندان اشعري و از استادان آن بود. او در سلسله سند نزديك به 1142 حديث قرار دارد و چهل اثر از او به جا مانده است. «بصائر الدرجات» معروف‌ترين نوشته سعد بن عبدالله به شمار مي رود. ظاهراً سعد اين كتاب را به پيروي از كتاب بصائر الدرجات تأليف محمد بن حسن صفار قمي معاصر خود تأليف كرد و موضوع آن هم فضائل و مناقب ائمه اطهارعلیهم السلام است. آثار وي در موضوعات مختلف (فقه، كلام، تفسير، رجال و …) است كه تعداد اندكي از اين آثار در لابلاي كتابهاي روايي و حديثي موجود است. تنها كتابي كه تا كنون به صورت مستقل به چاپ رسيده، «المقالات و الفرق» است كه به گفته محقق آن كتاب، به تازگي نسخه‌اي از آن به دست آمده و پس از اصلاح، اضافات و توضيحات به زيور چاپ آراسته شده است. وي در اين كتاب به بيان فرقه هاي مختلف شيعي (از زمان حضرت رسول صلی الله علیه و آله تا زمان تأليف) پرداخته، ادله و ديدگاههاي آنان را طرح و گاه نقد كرده است.با نگاهي گذرا به روايتهاي اشعري در مي‌يابيم كه وي در نقل رواياتي كه مورد استناد فقيهان شيعي قرار گرفته، سهم بزرگي دارد و روايات فراوان او در كتب اربعه افزون بر 770 حديث است كه در كتاب وسائل الشيعه ذكر شده است. بيشتر اين روايات از امام معصوم علیه السلام درباره احكام طهارت، صلوه، صوم، حج و … نقل شده است. البته در فقه شيعه پذيرش روايات و عمل به مفاد آنها مبتني بر رعايت قواعد و اصولي است كه فقيه بر آنها آگاهي كامل دارد و بر اين اساس فقيهان رواياتي را كه از لحاظ سند و مضمون با مباني فقهي شيعه مغايرت ندارد، مي‌پذيرند و بر پايه آن فتوا مي‌دهند. سعد براي نشر فرهنگ تشيع و نقد مكتبهاي غير شيعي، به برگزاري مجالس بحث ومناظره روي مي‌آورد كه روايت متن نشانگر آن است. او به تشكيل چنين محافلي اشاره مي‌كند و مي‌نويسد: «اشتياق فراواني به جمع‌آوري كتابهايي مشتمل بر مباحث دقيق داشتم. علاقه‌ام به اين جهت بود كه دانشهاي مفيد را بياموزم و مسائل پيچيده را در نشستهاي علمي با مخالفان مطرح سازم. با تمام وجود به مذهب اماميه اعتقاد كامل داشتم. به راحتي و سلامتي و امنيت خود نمي‌انديشيدم و بيش تر به نقد ديدگاههاي آنان در مباني ولايت و خلافت پرداخته، از ستمهاي حاكمان در اين‌باره سخن مي‌گفتم. البته كتابهاي سعد كه درباره فرقه‌هاي مختلف شيعه، مناقب شيعه، الامامه و … نوشته شده، خود گوياي اين حقيقت است كه او اهل بحث، استدلال و مناظره بود.سعد بن عبدالله اشعري پس از سالها كوشش در راه تحصيل، تعليم معارف دين، نشر احكام شريعت و ارشاد مردم، در روز چهارشنبه 27 شوال سال 300 هـ ق به ديدار معبود شتافت. مرقدش در قم (قبرستان شيخان) نزديك مرقد زكريا بن آدم اشعري و زكريا بن ادريس اشعري قرار دارد. (رجال نجاشي، ص 177، رقم 9؛ بحار الانوار، ج 52، ص 78؛ معجم رجال الحديث، ج 9، ص76 و 83؛ ماهنامه كوثر، ش7، ص 36؛ ستارگان حرم، ج 4، ص 152.)
2) پاسخ هر دو شبهه، توسط وجود مقدس امام زمان علیه السلام به دستور پدر بزرگوارش در ادامه روايت خواهد آمد.
3) احمد بن اسحاق محدث بزرگوار قرن سوم از چهره‌هاي درخشان شهر قم است كه مورد عنايت امام زمان خويش قرار گرفت. او عالمي جليل القدر، فقيهي پرهيزگار و نماينده و مورد اعتماد ويژه امام عسكري علیه السلام در شهر قم بود. افزون بر آن مرجعيت ديني ويژه‌اي نيز در قم داشت، حتي زماني متولي اوقاف و روزگاري هم كارگزار پيشواي يازدهم شد. احمد به عنوان دوست خصوصي و محرم راز امام عسكري علیه السلام و رابط بين حضرت علیه السلام و شيعيان قم بود. او وجوهات جمع آوري شده را در سفرهاي متعدد به حضور امام علیه السلام تقديم مي‌كرد. همچنين براي تحصيل علم و كمال از محضر پيشوايان معصومعلیهم السلام مسافرتهايي به سامره و ناحيه حجاز داشته است. او به محضر سه امام (امام جواد و امام هادي و حضرت عسكريعلیهم السلام ، نيز نائل آمد. معجزاتي را از آن بزرگوار مشاهده كرد و جواب نامه‌هايي هم از طرف آن حضرت علیه السلام (كه اصطلاحا توقيع گفته مي‌شود) دريافت داشت.احمد بن اسحاق كسي است كه امام عسكري علیه السلام وي را داراي مقام و منزلت در نزد خداوند و اهل بيتعلیهم السلام مي‌دانست. زماني كه در اثر اختناق سياسي كه از سوي حكمرانان عباسي اعمال مي‌شد، موضوع جانشيني بعد از حضرت عسكري علیه السلام در هاله‌اي از ابهام قرار داشت و غير از دوستان مورد اعتماد كسي از آن آگاه نبود، شيعيان در اين‌باره از احمد بن اسحاق كه نماينده حضرت عسكري علیه السلام بود، سؤالاتي كردند و او براي اينكه در اين باره اطلاعات بيش تري كسب كند و جانشين حضرت علیه السلام را با چشم خود ببيند، عزم سفر كرد و در شهر سامرا به محضر حضرت عسكري علیه السلام شرفياب شد. قبل از اينكه لب به سخن بگشايد و در مورد جانشين سؤال كند، امام حسن عسكري علیه السلام فرمود: «اي احمد بن اسحاق! خداوند متعال از اول خلقت آدم تا امروز زمين را خالي از حجت قرار نداده است و تا قيامت هم خالي نخواهد گذاشت؛ حجتي كه به واسطه او گرفتاريها را از اهل زمين دفع مي‌كند و به سبب او باران نازل مي‌شود و به ميمنت وجود وي بركات نهفته در دل زمين را آشكار مي‌سازد.»احمد پرسيد: «يابن رسول الله! حجت خدا بعد از شما كيست؟» حضرت به درون خانه رفت و لحظه‌اي بعد كودكي سه ساله را كه رخسارش همچون ماه شب چهارده مي‌درخشيد، در آغوش گرفته، بيرون آورد و فرمود: «اي احمد بن اسحاق! اگر در نزد خداوند متعال و ائمه اطهارعلیهم السلام مقامي والا نداشتي، فرزندم را به تو نشان نمي‌دادم. اين كودك هم نام و هم كنيه رسول خدا صلی الله علیه و آله است و همين كودك است كه زمين را بعد از آنكه از ظلم پر شد، پر از عدل خواهد كرد. اي احمد بن اسحاق! فرزندم همانند خضر و ذوالقرنين است. به خدا سوگند او غيبتي خواهد داشت و در زمان غيبت، غير از شيعيان ثابت قدم و دعا كنندگان در تعجيل فرجش، كسي اهل نجات نخواهد بود.» احمد از امام علیه السلام پرسيد: «سرورم! آيا نشانه‌اي هست كه مطمئن شوم اين كودك همان قائم آل محمد صلی الله علیه و آله است؟ در اين هنگام كودك لب به سخن گشود و گفت: «انا بقيةالله في ارضه و المنتقم من اعدائه فلا تطلب اثرا بعد عين يا احمد بن اسحاق؛ من آخرين حجت خدا بر روي زمين هستم و از دشمنان او انتقام خواهم گرفت. اي احمد وقتي حقيقت را با چشم خود ديدي، ديگر نشانه‌اي مخواه.»احمد از اينكه توانسته بود هم پاسخ سؤال خويش را دريافت كند و هم آخرين سفير خداوند را مشاهده كند، چهره‌اش از شادي بسيار شکفته شد. فرداي همان روز با اشتياقي افزون‌تر به ديدار امام عسكري علیه السلام شتافت و پاسخ بقيه سؤالات خويش را دريافت كرد. .(براي اطلاعات بيش تر به مقاله نگارنده، در شرح حال احمد بن اسحاق، در جلد چهارم ستارگان حرم صفحه 101 مراجعه شود.)
4) كَأَنَّ وَجْهَهُ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ وَ قَدْ رَأَيْنَا عَلَى فَخِذِهِ غُلَاماً يُشْبِهُ الْمُشْتَرِيَ فِي الْحُسْنِ وَ الْجَمَالِ.
5) وَ لا يَخْرُجْنَ إِلاَّ أَنْ يَأْتينَ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَة؛ آنان را (در ايام عده) از خانه هايشان بيرون مكنيد، و بيرون نروند مگر آنكه مرتكب كار زشت آشكارى شده باشند. (طلاق / 1)
6) طه /12.
7) اعراف / 155.
8) يعنى چون مى دانست خليفه پس از وى أبوبكر و عمر و عثمان و على علیه السلام خواهند بود، بايد همه ايشان را به غار مى برد و بر جانشان مى ترسيد، و اين سخن را امام علیه السلام در مقام جدل مي‌فرمايد نه تأييد سخن ناصبي.
9) إحتجاج طبرسي، احمد بن على طبرسى ، نشر مرتضى ، مشهد ، 1403 هـ ق ، ج 2، ص 462 تا ص 466؛ احتجاج، طبرسي با ترجمه بهداد جعفرى، نشر اسلاميه، تهران، 1381 ش ، ج 2، ص 580؛ بحارالأنوار، علامه محمد باقر مجلسى، مؤسسه الوفا، ج30، ص182؛ كمال الدين و تمام النعمة، شيخ صدوق ، نشر اسلاميه ، تهران ، 1395 ق ، ج 2، ص 455؛ منتخب الأنوار المضيئة، سيد بهاء الدين نجفي، نشر مؤسسة إمام هادي علیه السلام ، ذي القعدة 1420 - 1378 ش، قم، ص 146؛ مدينة المعاجز، سيد هاشم بحراني، نشر مؤسسة معارف إسلامية ، قم، 1415هـ ق، ج 7، ص 589؛ معجم أحاديث الإمام المهدي علیه السلام ، شيخ علي كوراني عاملي، نشر مؤسسة معارف إسلاميه، قم، 1411 هـ ق، ج 4، ص 263.
10) ناگفته نماند كه در مورد وفات احمد بن اسحاق در ميان رجال شناسان اتفاق نظر وجود ندارد. بعضي از روايات دلالت مي‌كند كه وفات او در زمان حيات حضرت امام حسن عسكري علیه السلام اتفاق افتاد و خبر فوت، دفن و كفن وي توسط آن حضرت علیه السلام بود كه تحقيق آن از عهده اين نوشتار خارج است و همچنين در مورد محل دفن وي بعضيها معتقدند كه در منطقه طبس مي‌باشد. علاقه‌مندان مي‌توانند در اين زمينه به منابع مفصل مراجعه كنند. روايت ديگر در مورد زمان وفات وي كه حاكي از رحلت او بعد از شهادت امام عسكري علیه السلام است در رجال كشي چنين نقل شده: «شيخ ابو عمر و كشي مي‌گويد: ابو عبدالله بلخي طي نامه‌اي كه به من نوشت از حسين بن روح قمي سخن به ميان آورد و از جمله در آن نامه نوشته بود كه حسين بن روح مي‌گويد: احمد بن اسحاق نامه‌اي به ناحيه مقدسه امام زمان علیه السلام نوشت و اجازه خواست كه به حج برود. حضرت نيز به وي اجازه داد و پارچه‌اي هم برايش فرستاد. احمد وقتي پارچه را ديد گفت: امام علیه السلام خبر مرگ مرا داده است و هنگام بازگشت از سفر حج در حلوان (سر پل ذهاب) در گذشت (رجال كشي، 466).

منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره137.

به حسن خُلق و وفا، کس به یار ما نرسد

ترا در این سخن انکارِ کار ما نرسد

اگر چه حُسن فروشان به جلوه آمده اند

کسی به حُسن و ملاحت به یار ما نرسد

به حقّ صحبت دیرین که هیچ محرم راز

به یارِ یکجهت حقگزار ما نرسد

هزار نقد ببازار کائنات آرند

یکی به سکه ی صاحب عیار ما نرسد

هزار نقش برآید ز کلک صنع و یکی

به دلپذیری نقش نگار ما نرسد

بسوخت حافظ و ترسم که شرح قصّه ی او

به سمعِ پادشه کامکار ما نرسد[1]

پاکیزه ای در راه است و شکوفه ی عشق و نسیم بهاران را به همراه دارد! از راه های دور می رسد! از سرزمین نُوبه در جنوب مصر، تقدیر الهی او را به ساحل زیبایی هدایت می کند! اکنون می تواند، نگاهی عمیق بر دریا کند و مرواریدهای حقیقت و دانش را به حضور طلبد! جلوه ی عفّت و متانت و پاکی اش آن چنان رخشنده است که در نخستین دیدار، امام هادی علیه السلام به او فرمود: «سلیل مسلولةٌ من الآفات و الارجاس والانجاس؛ این بانو که نامش سلیل است، از هر گونه آفات و پلیدی ها و ناپاکی ها پیراسته است.»[2] پس راه را گم نکرده است، به مقصد رسیده است. همه چیز آماده است به خانه ی اهل بیت رسالت علیهم السلام همان که خداوند رخصت به رفعت آن داده، خانه ای که در آن ذکر نام خدا می شود و صبح و شام تسبیح ذات پاک او کنند.[3] این چنین است که می تواند تجلّی بخش نور امامت یازدهمین پیشوای معصوم علیه السلام گردد زیرا دامن های پاک است که می تواند محل رشد امامی معصوم باشد. «والبلد الطیب یخْرُجُ نباتُه باذن ربّه»[4] اینک سلیل و در نامی دیگر سوسن حُدَیثه ـ حُریبه خانه امام هادی علیه السلام را روشن نموده[5] و در پیوندی مبارک زندگی آن حضرت را صفایی دیگر بخشیده است.

هشتم ربیع الثانی سال 232 فرا می رسد و شهر مدینه به میلاد نور عسکری علیه السلام روشن می گردد.[6] در این زمان سلیل پس از همسری امام هادی علیه السلام به فضیلتی دیگر دست یافته و آن مادری امام معصوم علیه السلام است.

این نیز از معجزات تربیتی ادیان الهی است که این چنین فضا را برای پرواز روح های آماده باز می کند. آن را وسعتی درخور می بخشد و در این راه زن و مرد نمی شناسد، بلکه مخاطبش فطرت های پاک انسان هاست. بدین جهت است که تعدادی از زنان به مرحله ای دست یافته اند که کمتر مردانی غیر از معصومین بدان نائل شده اند. ساره، همسر ابراهیم، مخاطب ملائکه قرار می گیرد و مژدگانی اسحاق و یعقوب علیهما السلام، دو پیامبر بزرگ الهی، را دریافت می کند. «فبشرناها باسحق و من وراء اسحق یعقوب»[7] و زمانی که از پیری خویش و کهن سالی همسرش دچار شگفتی می شود، ملائکه پاسخ می دهند: ««اَتَعْجبین من امر اللّه رحمت الله و برکاته علیکم اهل البیت؛ آیا از کار خدا عجب داری این رحمت و برکات خدا بر شما خانواده است.»[8] مریم قدّیسه که قرآن درباره اش می فرماید: «خداوند او را به نیکویی پذیرفت و به طرز شایسته ای «نهال وجود» او را رویانید (و پرورش داد) و کفالت او را به زکریا سپرد»[9] آن چنان در پرواز معنویش اوج می گیرد که زکریای پیامبر علیه السلام را به اعجاب و شگفتی وا می دارد. «کلّما دخل علیها زکریا المحراب وجد عندها رزقا قال یا مریم اَنّی لک هذا قالت هو من عنداللّه انّ اللّه یرزق من یشاء بغیر حساب هنالک دعا زکریا ربّه قال ربّ هب لی من لدنک ذریةً طیبَة» ؛ هرگاه زکریا وارد محراب او می شد غذای مخصوصی نزد او می دید. گفت: ای مریم این غذا را از کجا آورده ای؟ او پاسخ می دهد که: «از سوی خداست، خداوند به هرکس بخواهد بی حساب روزی می دهد. در آن جا زکریا رو به پروردگار خویش می گوید «خداوندا از طرف خود فرزند پاکیزه ای (نیز) به من عطا فرما.»[10] کدامین واژه می تواند تفسیر حقیقت عروج معنوی مادر موسی را بنماید که قرآن درباره اش می فرماید: «و لَقَد منَنّا علیک مرّةً اخری اِذْ اوحینا اِلی امِّک ما یوحی»: ما بار دیگر بر تو منت نهادیم آن زمان که به مادرت آنچه الهام شده [و لازم بود] الهام کردیم[11]، و سلیل مادر امام حسن عسکری علیه السلام در استمرار همین سنّت الهی است.

فضیلت او به همین جا ختم نمی شود. در استمرار این مادری بعدها به جدّه لقب می یابد. مادر بزرگ حضرت بقیة اللّه تا برای همیشه ی تاریخ این افتخار را با خویش به همراه داشته باشد. بعدها و پس از وفات فرزندش امام عسکری علیه السلام پناهگاه شیعیان می شود. امام هادی علیه السلام به او این بشارت را داده بود که خداوند حجّت خود را بتو عطا خواهد کرد. همان که زمین را پر از عدل و داد کند همان گونه که از ستم و بیدادگری پر شده است.[12] مرحوم صدوق از احمد ابن ابراهیم نقل می کند که گفت: «سال 262 به خدمت حکیمه عمّه ی امام عسکری علیه السلام وارد شدم. از پشت پرده با او سخن گفتم. از اعتقادات او پرسیدم. پیشوایان معصوم و بحقّ را برایم برشمرد تا به حضرت حجة ابن الحسن علیه السلام رسید، پرسیدم. در کجا می توان سراغش را گرفت؟ گفت: در سرا پرده ی غیب است گفتم: پس شیعه به کجا پناه می برد؟ گفت: به جدّه؛ مادر ابی محمد «عسکری علیه السلام ».

گفتم: به کسی که وصی او از زنان است، اقتدا کنم. پاسخ داد: به امام حسین علیه السلام اقتدا کن که به ظاهر به خواهرش زینب علیها السلام وصیت نمود امّا در واقع دانش نزد امام زین العابدین علیه السلام بود که بر زبان زینب جاری می گشت و نسبت به زینب داده می شد تا امام زین العابدین از دید دشمن محفوظ بماند.[13] و جدّه نیز این چنین بود و جهت حفظ و نگاهبانی از حضرت بقیة اللّه الاعظم به نام خود ولی در واقع پیام حضرت بقیة الله را به شیعیان ابلاغ می نمود.

سیمای امام حسن عسکری علیه السلام
مولود پاکیزه ای که خانه ی امام هادی علیه السلام را روشن نموده است، دارای چهره ای زیبا و جاذبه ای فوق العاده است. احمد ابن خاقان ـ که مدّتی در سامرا زندگی کرده است ـ امام را این چنین توصیف می کند: «رجُلٌ اَسْمر، اَعْین، حَسَنُ القامه، جَمیلُ الوجه، حَیدُ البدن، حَدِیث السنّ لَهُ جلالَةٌ وَ هَیبَة؛ مردی گندمگون گشاده چشم، نیکو قامت، زیبا رو، نیکو بدن، نوجوان و برخوردار از بزرگی و شکوهمندی بود.»[14] امام عسکری به صفت «هیبَت»، «رُواء» و «خوش سیمایی» مشهور شده و مردم آن حضرت را به هیبت و جلال می شناختند زیرا آن حضرت به شکل عجیبی افراد را تحت سیطره و جذبه ی خویش قرار می داد که موارد زیر از آن جمله است:

1 ـ مرحوم کلینی می نویسد: امام عسکری علیه السلام را نزد علی ابن «نارْمَش» زندانی کردند. او ناصبی بود و بر آل علی علیه السلام سخت می گرفت. درباریان به وی سفارش کردند که بر حضرت سخت بگیرد ولی هنوز یک روز از زندانی شدن امام علیه السلام نگذشته بود که ابن نارمش تحوّل یافت و چنان شد که از عظمت و جلالت امام چشم از زمین برنمی داشت و در ردیف شیعیان آن حضرت قرار گرفت.[15]

2 ـ زمانی که امام عسکری علیه السلام زندانی صالح ابن وصیف بود، بنی عباس پیش او آمدند و از او خواستند که بر آن حضرت سخت بگیرد. صالح گفت: «چه کاری می توانم انجام بدهم. دو نفر از بدترین انسان ها را بر او گماشتم. اینک آن دو نفر اهل نماز و روزه گشته اند و در عبادت و نماز به مرتبه ای والا رسیده اند. سپس دستور داد آن دو را احضار کنند و از آن ها پرسید. وای بر شما! چه شده است شما را با این زندانی؟ گفتند: و چه بگوییم درباره ی کسی که روزها را روزه می گیرد و شب ها تا به صبح به عبادت مشغول است. سخنی نمی گوید و کاری جز عبادت ندارد. نگاهش آن چنان نافذ است که بدن ما می لرزد و چنادن می شویم که مسلّط بر خویشتن نیستیم، بنی عبّاس چون این را شنیدند، نومیدانه و با خواری برگشتند.»[16]

3 ـ احمد ابن عبیداللّه ابن خاقان ـ که والی اوقاف و صدقات قم بود ـ علی رغم عداوتی که نسبت به اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله داشت درباره ی امام عسکری علیه السلام می گوید: «زمانی که در سامرا بودم، کسی را در دانش، زهد، وقار، مهابت، عفّت، حیا، شرف و قدر و منزلت همانند حسن ابن علی عسکری نیافتم.

نزد خلفا و کارگزاران حکومتی جایگاه ویژه ای داشت. همگی او را تعظیم و تکریم می نمودند.

روزی بالای سر پدرم ایستاده بودم. چون نگاه پدرم به او افتاد، از جای خویش حرکت نمود و به استقبالش شتافت. دست در گردن او در آورد و دست های او را بوسید و در جای خود نشاند و با ادب در خدمت او نشست و با او سخن می گفت و از جهت تعظیم او را با کنْیه خطاب می نمود. تعجّب کردم. در این حال گفتند: موّفق برادر خلیفه ی عباسی (معتمد) می آید، با این وجود باز پدرم روی به او داشت و با او سخن می گفت. تا آن که غلامان مخصوص او نزدیک شدند، پدرم برخاست و او را با تعظیم و تکریم بدرقه نمود و سپس به استقبال موّفق رفت. درباره ی او از خدمتکاران پدرم جویا شدم. گفتند: مردی است از بزرگان عرب، «حسن ابن علی» معروف بابن الرّضا علیه السلام، تمام آن روز در فکر فرو رفته بودم. شبانگاهان نزد پدرم آمدم. درباره ی امام عسکری علیه السلام از او سئوال کردم. گفت: او امام رافضیان است، سپس گفت: ای فرزند! اگر خلافت از بنی عباس بیرون رود، کسی از بنی هاشم غیر او شایستگی آن را ندارد زیرا که صفات زهد، عبادت، فضل، کمال، علم، عفّت نفس، شرافت، نسب و برتری حسب از او شخصیتی شایسته ساخته است، پس از آن از مردم نیز درباره ی او پرسیدم. دوست و دشمن به بزرگواری، فضل و جلالت او معترف بودند.»[17] این ها همه بیانگر جلالت و مهابت آن امام همام است که دل ها را در مقابل نورانیت و چهره ی ملکوتی خویش خاضع و انسان ها را به تکریم و نکو داشت او وا می داشت.

القاب امام حسن عسکری علیه السلام
امام جام جهان بین است و وجودش آئینه ی تمامی زیبائی ها و جلالت هاست. القاب ائمه اطهار علیهم السلام هر یک بیانگر بعدی از ابعاد وجودی آنان و هر یک از این زیبائی هاست.

امام عسکری علیه السلام همچون دیگر ائمّه علیهم السلام القابی دارد که می تواند پرتوی از گستره ی وجودی آن حضرت را نشان دهد. از جمله:

الف ـ عسکری[18]

در عصر امام علیه السلام انقلاب ها و حرکت های زیادی به صورت مسلّحانه علیه خلافت بنی عباس انجام می شد. بعضی از آن ها شیعی بود. مثل نهضت یحیی ابن عمر طالبی ـ که بر کوفه تسلّط یافت و زندانیان را آزاد نمود ـ این گونه قیام ها خلافت عباسی را هراسان ساخته بود.[19] به ویژه اگر رهبری آن را شخصیت بی نظیری مثل امام عسکری علیه السلام عهده دار می شد. از سویی دیگر طبق احادیث منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، خلفای بنی عباس می دانستند که حضرت مهدی علیه السلام از خاندان علی و فاطمه است و اوست که بساط ستمگری را بر می چیند و عدالت و قسط را برقرار می کند. بدین جهت هر چه تاریخ ولادتش نزدیکتر می شد، سختگیری های آنان بیشتر می شد. امام هادی علیه السلام را به همراه فرزند بزرگوارش حضرت عسکری علیه السلام به سامرا احضار کردند تا کاملاً آن حضرت را زیر نظر داشته باشند. به آن هم اکتفا نکردند. بلکه آنان را در سامرا، در محلّه ای به نام «عسکر» سکونت دادند تا از دید نظامیان پنهان نمانند و رفت و آمدها را کنترل کنند. بر این اساس هر دو امام به «عسکریین» لقب یافتند.

ب ـ زکی[20]

پاکی امامان معصوم علیهم السلام عاملی بود که دل های مردم را بدان سوی هدایت می کرد. آنان خورشیدهایی فروزان بودند که تقوا و عدالت را به جان های مستعدّ هدیه می کردند. دشمنان غافل از مقام عصمت با دید باطل و ظاهربین خویش می خواستند این حقیقت ممتاز را در میان مردم خدشه دار کنند و این توطئه ای بود که پیشتر در زمان امام جواد علیه السلام شروع شده بود.

خلیفه عباسی به «مُخارق» ـ یکی از دلقک ها و آوازه خوان های دربار ـ گفت: «می خواهم کاری کنی که او به لهو و لعب مشغول شود.» اما توطئه آنان با ناکامی مواجه می شد چنان که در همان مجلس امام جواد علیه السلام آن چنان به او نهیب زد که تمامی نقشه های او به هم ریخت و با جمله «یا ذاالعُثنون اتّق اللّه» جلوه هائی دیگر از تقوای خویش را فرا راه عبّاسیان قرار داد.[21] در زمان امام عسکری علیه السلام نیز توطئه هایی از این دست تدارک دیدند. جعفر برادر آن حضرت را بسوی لهو ولعب کشاندند امّا در مقابل عصمت امام عسکری علیه السلام ناتوان ماندند و جذبه های عبادت و بندگی و تقوای آن حضرت بگونه ای بود که نه تنها نتوانستند نقطه ضعفی پیدا کنند بلکه همان گونه که گذشت، مأموران دژخیم آنان را به سوی عبودیت و بندگی رهنمون می شد. در این زمان بود که صفت «زکی» (پاک و آراسته) زیبنده وجود او شد و او را یادگاری صالح و تجسّمی زیبا از آیه ی «انّما یرید الله لیذهب عنکم الرّجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیرا»[22] قلمداد می کردند.

ج ـ صامت[23]

یکی از صفات ارزشمند و متعالی انسانی سکوت و لب فروبستن از سخنان بی فایده و غیر اخلاقی است.

در جهت اهتمام به این صفت در ادیان گذشته نیز دستورالعمل هایی برای آن مقرّر شد که از آن جمله روزه ی سکوت بود. در تفسیر آیه ی شریفه ی «اِنّی نَذَرْتُ لِلرّحمانِ صَوما»[24] گفته اند: منظور روزه ی سکوت است[25] و این بالاتر از ترک محرّمات مثل غیبت و تهمت می باشد.

همین صفت حضرت بود که گاه موجب هدایت انسان ها می گشت. در توضیح صفت مهابت و شکوه حضرت خواندیم که یکی از ویژگی هائی که موجب شیفتگی زندانبانان حضرت شد، این بود که می گفتند: «او جز به ذکر خدا سخنی نمی گوید» بدین خاطر حضرت به صامت لقب یافت. ممکن است این صفت اشاره ای به شرایط اجتماعی ـ سیاسی دوران آن حضرت نیز داشته باشد که ظلم و خفقان آن چنان در زمان آن بزرگوار حاکم بود که حضرت سکوت را به عنوان شیوه رفتاری با آنان برگزیده بود.

زندانهای متعدد از سویی و محاصره ی آن بزرگوار در محلّه ی «عسکر» از سوی دیگر موجب می شد که آن حضرت نتواند مسائل دینی و الهی را بازگو کند. شیعه که آن حضرت را منزوی استکبار و استبداد می دید، با صفت «صامت» از آن حضرت یاد می کرد تا خود حکایت درد و هجران شیعه و باطل بودن خلافت بنی عباس بوده باشد.

صفات دیگری نیز برای آن حضرت از قبیل خالص (منزّه از هر عیب)، هادی (هدایت کننده) و سراج (چراغ فروزنده)، تقی[26] (پرهیزکار و تقواپیشه) شمرده شده است که هر کدام به سهم خود می تواند پرتوی از نور پرفروغ آن حضرت باشد.

میلادش بر همگان مبارک باد

پی نوشت ها:

[1] دیوان حافظ.

[2] اثبات الوصیة، ص 207.

[3] نور / 36.

[4] اعراف / 58.

[5] حیاة الامام الحسن العسکری، ص 17.

[6] بحار الانوار، ج 50، ص 236.

[7] هود / 71.

[8] هود / 73.

[9] آل عمران / 37.

[10]آل عمران / 37 و 38.

[11] طه / 37 و 38.

[12] اثبات الوصیّة، ص 207.

[13] الانوار البهیّة، ص 152.

[14] بحار الانوار، ج 50، ص 326.

[15] بحار الانوار، ج 50، ص 307 و 308.

[16] همان.

[17] همان، ص 326.

[18] همان، ص 237.

[19] حیاة الامام العسکری، ص 216.

[20] بحار، ج 50، ص 236.

[21] همان، ص 62.

[22] احزاب / 33.

[23] مناقب، ج 4، ص 421؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236.

[24] مریم / 26.

[25] مجمع البیان، مریم / 26.

[26] حیاة الامام العسکری، ص 20.

منبع: پايگاه اطلاع رساني حوزه