بسم الله الرحمن الرحیم

النَّبِيُّ أَوْلي‏ بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلي‏ بِبَعْضٍ في‏ کِتابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُهاجِرينَ إِلاَّ أَنْ تَفْعَلُوا إِلي‏ أَوْلِيائِکُمْ مَعْرُوفاً کانَ ذلِکَ فِي الْکِتابِ مَسْطُوراً 

احزاب ایه 6

ترجمه

پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است ( اراده پیامبر درباره تصرف در جان و مال آنها بر اراده خودشان مقدم است ) و همسرانش ( در احترام و تحریم نکاح آنان به منزله ) مادران آنها هستند ، و خویشاوندان ( درباره بردن ارث ) نسبت به یکدیگر در کتاب خداوند ( لوح محفوظ یا قرآن ) از مؤمنان و مهاجران سزاوارترند مگر آنکه بخواهید به دوستانتان نیکی کنید ( که به غیر وارثتان مالی وصیت نمایید ) ، این ( حکم از قدیم زمان ها ) در کتاب ( لوح محفوظ یا قرآن ) نوشته شده است.

شأن نزول:

 مفسرین نقل نموده‌اند که چون حضرت رسالت صلّى اللّه علیه و آله به غزوه تبوک عزیمت فرمود، همه مسلمانان را به خروج امر نمود بعضى گفتند از پدر و مادر خود اجازه طلب کنیم؛ آیه شریفه نازل شد: «1» النَّبِیُّ أَوْلى‌ بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ‌: پیغمبر برگزیده سزاوارتر است و اولویت دارد به گروه گرویدگان از نفسهاى ایشان در همه کارهاى دین و دنیا، زیرا هر چه فرماید عنى صلاح بنده و محض فلاح او است به خلاف اوامر نفس انسانى که موجب غوایت و سبب شقاوت است، و لهذا اولویت آن حضرت نسبت به مؤمنین بر طریق اطلاق واقع شده و مقید نشده به بعضى دون بعضى، پس واجب است بر همه مؤمنان، که آن حضرت نزد آنها دوست‌تر باشد از نفس ایشان و امر او انفذ باشد از امر غیر او و اتمّ باشد از شفقت بر غیر او، و در حدیث صحیح وارد شده که فرمود آن حضرت:

ما من مؤمن الّا انا اولى به فى الدّنیا و الاخرة «2».

و نیز فرمود: و الّذى نفسى بیده لا یؤمننّ عبد حتّى اکون احبّ الیه من نفسه و ابویه و اهله و ولده و النّاس اجمعین. قسم به آن خدائى که جان من در تحت قدرت او است، ایمان نیاورد البته البته هیچ بنده‌اى و مؤمن نباشد تا آنکه نباشم من دوست‌تر به او از خود او و پدر و مادر او و اهل و اولاد او و مردم تماما «1».

پس باید فرمان آن حضرت از تمام فرمانها لازمتر باشد، و لذا صاحب عین المعانى گفته: محبت به آن حضرت سزاوارتر است از خود و غیر خود از اقارب و اجانب‌ «2».

وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ‌: و زنان او مادران ایشانند، یعنى نازل منزله ایشان در تعظیم و احترام نه در سایر احکام، زیرا دیدن آنها جایز نبوده و نسبت وراثت نداشته‌اند و به جهت احترام ایشان است تحریم نکاح آنان، پس در تحریم و استحقاق تعظیم مانند مادران، و در سواى آن در حکم اجنبیانند.

تنبیه: زنان پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله مادرهاى مؤمنینند در حرمت تزویج و استحقاق تعظیم، مادامى که باقى هستند در اطاعت خدا؛ و لذا در اکمال الدین صدوق روایت نموده: از حضرت قائم عجل اللّه فرجه سؤال شد از معنى طلاقى که تفویض فرمود حضرت رسول به امیر المؤمنین علیهما السّلام. در جواب فرمود: بدرستى که خداوند، عظیم کرد شأن زنان پیغمبر را و مخصوص نمود شرف آنها را به اسم امهات، پس حضرت رسول فرمود اى ابا الحسن، بدرستى که این شرف باقى است براى زوجات من مادامى که باقى باشند بر اطاعت خدا، پس هر یک از ایشان معصیت نمایند خدا را بعد از من به سبب خروج بر تو، طلاق بده تو او را در ازواج بودن و ساقط کن او را از شرف امهات بودن و از شرف مادر مؤمنین بودن‌ «3».

وَ أُولُوا الْأَرْحامِ‌: و خویشاوندان، بَعْضُهُمْ أَوْلى‌ بِبَعْضٍ‌: برخى از ایشان‌سزاوارترند در توارث، فِی کِتابِ اللَّهِ‌: در لوح محفوظ یا در آنچه نازل شده از قرآن، یعنى آیه موارث یا در این آیه شریفه یا در آنچه حق تعالى مکتوب و مفروض ساخته. و بهر تقدیر ایشان احقّند به میراث، مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُهاجِرِینَ‌: از ایمان آورندگان یعنى انصار و هجرت‌کنندگان که پیغمبر میان آنها برادرى داده یا از مؤمنان متؤاخى و مهاجران مکه و مدینه. این بیان «اولوا الارحام» است یعنى اقرباى از این گروه مذکور اولى هستند از جانب مؤمنین و مهاجرین بلکه میراث برند از یکدیگر.

تنبیه: آیه شریفه دلیل است بر آنکه با وجود آباء و اولاد، به برادران و خواهران ارث نمى‌رسد، زیرا آنها اقربند در طبقه اولى. و همچنین طبقه ثانیه که برادران و خواهرانند، اقربند از طبقه ثالثه که عمومه و خئوله‌اند، پس اولى به ارث باشند از ثالثه.

إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا: مگر آنکه بکنید، إِلى‌ أَوْلِیائِکُمْ مَعْرُوفاً: بدوستان خود از مؤمنین و مهاجرین نیکوئى، یعنى وصیت کنید بعضى از مال خود را براى هر که دوست دارید، یا در حال حیات چیزى از اموال خود به دوستان ببخشید. مراد وصیت شخص است براى اخوان دینى و نسبى خود در صورتى که زائد بر ثلث نباشد یا زائد بر شرط اجازه ورّاث، کانَ ذلِکَ فِی الْکِتابِ مَسْطُوراً: هست آنچه ذکر شد در این دو آیه از اولویت پیغمبر و توارث ذوى الارحام در قرآن یا در لوح محفوظ نوشته شده و ثابت گشته.

نکته: این جمله مستانفه که در حکم خاتمه آن چیزى است که مذکور شد.

تبصره: آیه شریفه دال است بر ولایت و خلافت حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام بدین تقریر که: بعد از آیه‌ «النَّبِیُّ أَوْلى‌ بِالْمُؤْمِنِینَ» خدا فرموده: «وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى‌ بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُهاجِرِینَ» پس اولى به ولایت مشروط است بر سه شرط: 1- قرابت، 2- ایمان، 3- هجرت.

در صورتى که «من» بیانیه باشد و یا مشروط است به یک شرط، لکن با دارا بودن دو شرط دیگر به قاعده بودن مفضّل از جنس مفضل علیه، پس در هر صورت شخص اولى به ولایت داراى هر سه صفت باشد از قرابت و ایمان و هجرت. بنابراین تمام امت دعوى خلافت را در حق پنج نفر گفتند: حضرت‌ امیر المؤمنین علیه السّلام، عباس و خلفاى ثلاث. اما خلفاى ثلاث اگرچه اهل ایمان و مهاجر بودند لکن از اقرباى حضرت پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله نبودند. اما عباس اگرچه از اقرباء و اهل ایمان بود ولى مهاجر نبوده بلکه طلیق (آزاد شده) بوده؛ پس امامت و خلافت مخصوص حضرت على علیه السّلام است که داراى هر سه صفت بوده. (جلد 10 - صفحه 409)

بیان دیگر: آیه‌ «النَّبِیُّ أَوْلى‌ بِالْمُؤْمِنِینَ» با ملاحظه آیه‌ «أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ» که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام نفس حضرت پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله است، و آنچه براى نفس پیغمبر باشد از اولویت بر مؤمنین، باید براى کسى که به منزله نفس اوست باشد، چنانچه تصریح به این فرموده در غدیر خم. فرمود:الست اولى بکم من انفسکم» تمام جمعیت گفتند: بلى یا رسول اللّه پس فرمود:

«من کنت مولاه فهذا علىّ مولاه» «1». فتأمل و تبصر و تفهم. پایگاهای اطلاع رسانی حوزه نت، تفسیر، تدبر و حرم مقدس امام علی علیه السلام

معاونت فرهنگی تربیتی

مرکزآموزش های غیرحضوری حوزه های علمیه خواهران

http://vufarhangi.whc.ir/

سلام علیکم با آرزوی بهره مندی از برکات و فیوضات ماه مبارک رمضان، بسته فرهنگی تربیتی- ویژه روز پنجم ماه مبارک رمضان به پیوست تقدیم می گردد
محتویات این بسته:

ترتیل جزء 5 قرآن کریم
شرح نکات کلیدی تفسیری جزء5
تصویر دعای روز5
شرح دعای روز پنجم حضرت ایت الله مجتهدی تهرانی ره
احادیث باموضوع فضیلت ماه مبارک رمضان-حدیث روز
مواعظ رمضانیه؛ مقام معظم رهبری مدظله العالی
درس اخلاق-حضرت ایت الله مظاهری دامت برکاته-جلسه پنجم با موضوع سخاوت
نسخه pdf کتاب چهل حديث معتبر به انضمام خطبه شعبانيه رسول اكرم صلي‌الله عليه و آله و سلم و خطبه اميرالمومنين عليه‌السلام پيرامون روزه و ماه رمضان
آیات الولایه- آیه پنجم -تفسیر آیه 7 سوره مبارکه آل عمران
زمزم احکام، ویژه ماه مبارک رمضان-
و…

سلام علیکم با آرزوی بهره مندی از برکات و فیوضات ماه مبارک  رمضان، بسته فرهنگی تربیتی- ویژه روز چهارم ماه مبارک رمضان به پیوست تقدیم می گردد
محتویات این بسته:

ترتیل جزء 4 قرآن کریم
شرح نکات کلیدی تفسیری جزء4
تصویر دعای روز4
شرح دعای روز چهارم حضرت ایت الله مجتهدی تهرانی ره
احادیث باموضوع فضیلت ماه مبارک رمضان-حدیث روز
مواعظ رمضانیه؛ مقام معظم رهبری مدظله العالی
درس اخلاق-حضرت ایت الله مظاهری دامت برکاته-جلسه چهارم با موضوع بخل
نسخه pdf کتاب پندهای اخلاقی به مناسبت ماه مبارک رمضان
آیات الولایه- آیه چهارم-تفسیر آیه 56 سوره زمر
زمزم احکام، ویژه ماه مبارک رمضان-
و…

معناى ميهمانى خدا
نخستين سؤالى كه درباره دومين ويژگىِ اين ماه مطرح است ، معناى ميهمانى خداى سبحان در اين ماه و ميزبانى او از دوستانش است . مگر همه مردم در همه اوقات، ميهمانان خدا نيستند كه بر سر سفره الهى فرود آمده اند ؟

 ميهمانى الهى
دومين ويژگى برجسته اى كه در فضاى اين ماه بافضيلت جلوه گر است ، وجود زمينه ها و ظرفيت هايى است كه براى ميهمانى خداى سبحان فراهم آمده اند ، آن گونه كه پيامبر خدا در توصيف اين ويژگى فرمود :

هُوَ شَهرٌ دُعيتُم فيهِ إلى ضِيافَةِ اللّهِ ، وَ جُعِلتُم فيهِ مِن أهلِ كَرامَةِ اللّهِ ؛

ماهى است كه در آن به ميهمانى خدا دعوت گشته ايد و از اهل كرامت خدا قرار داده شده ايد .

در حقيقت ، اين ويژگى ، ريشه ويژگى اوّل ، بلكه سرچشمه همه ويژگى ها و بركات اين ماه مبارك است . به عبارت ديگر ، مى توان گفت كه ميهمانى الهى در اين مقطع زمانى ، و غذاهاى معنوى ويژه اى كه خداوند براى پذيرايى از ميهمانانش در چنين ضيافتى فراهم ساخته است ، ريشه تحوّلات ژرف معنوى اى است كه در اين ماه بافضيلت ، بر زندگى انسان سايه مى افكنند ، و سفره اى است گسترده براى همگان كه هر كس ، مى تواند از بركات بى شمار آن برخوردار شود .

معناى ميهمانى خدا
نخستين سؤالى كه درباره دومين ويژگىِ اين ماه مطرح است ، معناى ميهمانى خداى سبحان در اين ماه و ميزبانى او از دوستانش است . مگر همه مردم در همه اوقات ، ميهمانان خدا نيستند كه بر سر سفره الهى فرود آمده اند ؟

به علاوه ، پايه ميهمانى ، همان خوردنى و آشاميدنى اى است كه ميزبان براى ميهمان فراهم مى كند . پس ، اين چه ضيافتى است كه پرهيز از خوردن و آشاميدن ، نخستين شرط آن است؟

پاسخ اين سؤال ، از تحليل واقع بينانه حقيقت انسان و شناخت بنيادهاى وجودى او به دست مى آيد . انسان از نگاه اسلام ، تركيبى از جسم و جان است . همان گونه كه جسم انسان براى تداوم وجود خويش نيازمند غذاهاى مادّى است ، هويّت و حقيقت انسانىِ او نيز نيازمند غذاهاى معنوى از سنخ خود است .

روشن است كه خداوند سبحان ، ميهمانى رمضان را براى پذيرايى از جسم و وجود مادّىِ دوستانش فراهم نساخته است؛ چرا كه بدن هاى آنان ، مثل همگان ، در ضيافت هميشگى خدايند ، و به تعبير سعدى شيرازى :

اديم زمين ، سفره عام اوست چه دشمن بر اين خوان يغما ، چه دوست

اين ، در حالى است كه اغلب دشمنان خدا از اين سفره گسترده ، بيش از ديگران بهره مى برند . نتيجه ، اين كه : ارزش پذيرايى از جسم و تأمين خواسته هاى مادّى ، هرگز به پاى تأمين نيازهاى معنوى نمى رسد ، بخصوص كه قرآن كريم تصريح مى كند : اگر بيم آن نبود كه همه مردم به كفر بگروند ، كافر به بالاترين امكانات مادّى ، نايل مى شد :

« وَ لَوْلاَ أَن يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً وَ حِدَةً لَّجَعَلْنَا لِمَن يَكْفُرُ بِالرَّحْمَـنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفًا مِّن فِضَّةٍ وَ مَعَارِجَ عَلَيْهَا يَظْهَرُونَ * وَ لِبُيُوتِهِمْ أَبْوَ بًا وَ سُرُرًا عَلَيْهَا يَتَّكِـئونَ * وَ زُخْرُفًا وَ إِن كُلُّ ذَ لِكَ لَمَّا مَتَـعُ الْحَيَوةِ الدُّنْيَا وَ الْأَخِرَةُ عِندَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِينَ » ؛  اگر بيم آن نبود كه مردم [در ، گم راهى] امّتِ واحد شوند ، براى خانه هاى كسانى كه به خداوندْ كافر مى شوند ، سقف هايى از نقره و نردبان هايى قرار مى داديم كه از آن بالا بروند * و براى خانه هايشان درها و تخت هايى كه بر آن تكيه زنند ، قرار مى داديم * و [نيز] انواع زيورها را . همانا همه اينها كالاى زندگى دنيايى است و سراى آخرت نزد پروردگارت براى تقواپيشگان است .

ادامه »

سلام علیکم با آرزوی بهره مندی از برکات و فیوضات ماه مبارک  رمضان، بسته فرهنگی تربیتی- ویژه روز سوم ماه مبارک رمضان به پیوست تقدیم می گردد
محتویات این بسته:

ترتیل جزء 3 قرآن کریم
شرح نکات کلیدی تفسیری جزء3
تصویر دعای روز
شرح دعای روز حضرت ایت الله مجتهدی تهرانی ره
احادیث باموضوع فضیلت ماه مبارک رمضان-حدیث روز
مواعظ رمضانیه؛ مقام معظم رهبری مدظله العالی
درس اخلاق-حضرت ایت الله مظاهری دامت برکاته-جلسه سوم با موضوع خیرخواهی
نسخه pdf کتاب راه بندگی شرحی گذرا بر دعاهای روزانه ی ماه رمضان
آیات الولایه- آیه سوم-تفسیر آیه 12 سوره یس
زمزم احکام، ویژه ماه مبارک رمضان-
و…

از میان تمام ماه ها ماه رمضان برتری خاصی دارد؛ چرا که در آن قرآن کریم نازل شده است و آن را منحصر نموده است.

خداوند ماه های گوناگونی، به منظور تنظیم اوقات شب و روز و همچنین حساب و کتاب سال ها بر ما مقرر داشته است؛ اما از میان همه ی آن ماه ها، ماه رمضان فضیلت و جایگاه خاصی دارد، به گونه ای که آن را از سایر ماه ها متمایز نموده است.

ماه رمضان فرصتی است برای ما آدم های اهل زمین، تا به اهل آسمان بپیوندیم و روح خویش را در دریای مناجات و عرفان، شستشو دهیم؛ در پرتو آن، خود واقعیمان را باز یابیم، آنچه را که از ما فوت شده، به دست آوریم و همچنین از فیوضات الهی بهره مند گردیم.

رمضان ماه متخلق شدن به اخلاقی الهی، رسیدن به بندگی، اوج کمال، قرب و لقای الهی است.

اهمیت آن تا بدین پایه است که امام سجاد(ع) هنگام ورود به ماه رمضان از پروردگار درخواست تطهیر از آلودگی ها، بازستانی حق خویش از ظالم، صلح و صفا با مخالفان و .. داشته اند و چنین بیان داشتند که:

«پروردگارا، در این ماه سعادتی نصیب ما فرما تا به ارحام و آشنایان خویش نیکی کرده و به آنها یاری رسانیم و همسایگان را با عطایا و هدایا خشنود سازیم و اموال و دارایی مان را از آلودگی ها تطهیر کنیم و کسانی را که آزرده ایم، از رنجش و آزردگی به در آوریم و حق خویش را از ظالم باز ستانیم و با مخالفان خود، از در صلح و صفا وارد شویم.

پروردگارا! بر روان مطهر محمّد و آل محمد درود فرست و ماه مبارک رمضان را با زینت طاعت و عبادت ما بیارای و در شبها و روزهای آن یار و مددکار ما باش تا در نماز و روزه خود سستی و کوتاهی نکنیم.»

ماه رمضان، ضیافتی الهی برای تمامی مؤمنین است. در این ضیافت فرقی ندارد که از کدام قبیله، با چه زبان و با چه رنگ پوستی باشیم. همه ی ما به آن دعوت شده ایم، تا از آن بهره‌مند گردیم.

همان طور که مقام معظم رهبری (مدظله العالی) نیز در ضمن یکی از گفتارهایشان چنین فرمودند:

«شروع ماه مبارک رمضان در حقیقت عید بزرگی برای مسلمانان است. جا دارد که مؤمنین، ورود این ماه را به هم تبریک بگویند و یکدیگر را به استفاده هرچه بیشتر از این ماه توصیه کنند، چون ماه ضیافت الهی است. در این ماه فقط مؤمنین و کسانی که اهل ورود در این ضیافت اند، بر سر سفره پروردگار منّان و کریم می نشینند. این، غیر از سفره عام کرم الهی است که همه انسانها، بلکه همه موجودات عالم از آن بهره‌ مندند. این، سفره خواص و ضیافت خاصان پروردگار است.»

لذا این ماه فضیلت بسیاری دارد که آن را خاص نموده است. برای نمونه، می توان موارد آن را چنین بر شمرد:

۱- برترین ماه سال

از میان تمام ماه ها ماه رمضان برتری خاصی دارد؛ چرا که در آن قرآن کریم نازل شده است و آن را منحصر نموده است.

پیامبر گرامی(ص) درباره ماه رمضان می فرماید:

«ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب هایش بر همه شب ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته اید، نفس های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است…. بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می کند.»( وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۳۱۳)

۲- نزول کتب آسمانی در این ماه

تمام کتب آسمانی چون: قرآن، تورات، انجیل، زبور و صحف در این ماه نازل شده است.

حضرت امام صادق(ع) می فرماید: «کل قرآن کریم در ماه رمضان به بیت المعمور نازل شد، سپس در مدت بیست سال بر پیامبر اکرم(ص) و صحف ابراهیم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و زبور در روز هیجدهم ماه رمضان نازل شد.»

۳- توفیق روزه داری

خداوند متعال توفیق روزه داری را به بندگان خویش در این ماه عنایت نموده است، لذا کسانی که توانایی به جا آوردن این فریضه را دارند، باید روزه بدارند.

انسان علاوه بر جنبه جسمی، دارای جنبه روحی نیز می باشد که هرکدام از آن‌ها، به‌منظور رشد و رسیدن به کمال خویش، نیازمند برنامه ریزی های خاص خود است. ماه رمضان علاوه بر برنامه ریزی جسمی به‌منظور تنظیم خوراک و کنترل شهوت خوردن، بُعد روحی انسان را نیز در پرتو دعا و مناجات تقویت نموده و رشد می‌دهد، تا سبب سعادت ما در دنیا و آخرت گردد. پس لازم است به فضیلت آن واقف گردیم تا بهره کافی و وافی در جهت استفاده مطلوب از فیوضات الهی ببریم.

خدیجه محمدجانی، عضو گروه نویسندگی صریر وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان

خبرگزاری رسمی حوزه