ماه محرم، ماه حماسه و شجاعت و فداکاری آغاز شد، ماهی که خون بر شمشیر پیروز شد. ماهی که قدرت حق، باطل را تا ابد محکوم و داغ باطله بر جبهه ی ستمکاران و حکومتهای شیطانی زد، ماهی که به نسلها در طول تاریخ، راه پیروزی بر سرنیزه را آموخت

سخنان حضرت امام(ره)
ماه محرم، ماه حماسه و شجاعت و فداکاری آغاز شد، ماهی که خون بر شمشیر پیروز شد. ماهی که قدرت حق، باطل را تا ابد محکوم و داغ باطله بر جبهه ی ستمکاران و حکومتهای شیطانی زد، ماهی که به نسلها در طول تاریخ، راه پیروزی بر سرنیزه را آموخت، ماهی که شکست ابرقدرتها را در مقابل کلمه ی حق به ثبت رساند، ماهی که امام مسلمین، راه مبارزه با ستمکاران تاریخ را به ما آموخت، ماهی که باید مشت گره کرده ی آزادیخواهان و استقلال طلبان و حق گویان بر تانک ها و مسلسلها و جنود ابلیس غلبه کند و کلمه ی حق، باطل را محو نماید.[1]

محرم، چه ماه مصیبت زا و چه ماه سازنده و کوبنده ای است. محرم، ماه نهضت بزرگ سیّد شهیدان و سرور اولیای خداست، که با قیام خود در مقابل طاغوت، تعلیم سازندگی و کوبندگی به بشر داد و راه فنای ظالم و شکستن ستمکار را به فدائی دادن و فدائی شدن دانست و این خود، سرلوحه ی تعلیمات اسلام است برای ملّت ما تا آخر دهر.[2]
محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.[3]
باید محرم و صفر را زنده نگه داریم به ذکر مصائب اهل بیت علیهم السلام که با ذکر مصائب اهل بیت علیهم السلام زنده مانده است این مذهب تا حالا.[4]
علل و عوامل قیام عاشورا
در صدر اسلام، پس از رحلت پیغمبر پایه گذار عدالت و آزادی، می رفت که با کجرویهای بنی امیه، اسلام در حلقوم ستمکاران فرو رود و عدالت در زیر پای تبهکاران نابود شود که سید الشهدا علیه السلام، نهضت عظیم عاشورا را برپا نمود.[5]
مکتبی که می رفت با کجرویهای تفاله ی جاهلیت و برنامه های حساب شده ی احیای ملی گرایی و عروبت با شعار «لا خَبر و لا وحیٌ نَزَل»[6] محو و نابود شود و از حکومت عدل اسلامی یک رژیم شاهنشاهی بسازد و اسلام و وحی را به انزوا کشاند که ناگهان شخصیت عظیمی که از عصاره ی وحی الهی تغذیه و در خاندان سید رسل، محمد مصطفی(ص) و سیّد اولیاء علی مرتضی علیه السلام تربیت و در دامان صدّیقه ی طاهره سلام الله علیها بزرگ شده بود قیام کرد و با فداکاری بی نظیر و نهضت الهی خود، واقعه ی بزرگی را به وجود آورد.[7.

خداوند در قرآن کریم با صراحت تمام بیان می‌کند که تمام مدعیان ایمان امتحان خواهند شد، هیچگاه رها نبوده و نیستند: «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُون [عنکبوت/۲] آيا مردم پنداشتند كه تا گفتند ايمان آورديم رها مى ‏شوند و مورد آزمايش قرار نمى‏ گيرند».
و فرموده دنیا زیباست و این زیبایی برای امتحان بندگان است: «إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الأرْضِ زِینَهً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلا [کهف/۷] ما آن چه را روی زمین است زینت آن قرار دادیم تا آنها را بیازماییم کدامینشان بهتر عمل می کنند».
و نیز خداوند بیان داشته که علت امتحان بندگان، شناسایی مجاهدان و صابران است: «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ حَتَّى نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِینَ مِنْکُمْ وَالصَّابِرِینَ [محمد/۳۱]و هر آينه شما را بيازماييم تا مجاهدان و شكيبايان- پايداران- شما را معلوم كنيم». با این وجود باز عده‌ای امتحان الهی را فراموش می‌کنند و خود را به هلاکت ابدی دچار می‌سازند. گاهی نیز شکست در امتحان خدا برابر با از دست دادن جانشین الهی؛ پیامبر یا امام است. این نکته را امام حسین (علیه‌السلام) در اولین سخنرانی خود در کربلا اعلام داشتند. در این مطلب ضمن بیان نحوه ورود امام به کربلا به بیان درس‌هایی از آن می‌پردازیم.

تا کربلا
عبیدالله‌بن‌زیاد وقتی از حرکت حضرت اباعبدالله‌الحسین (علیه‌السلام) به کوفه آگاه شد، ۴۰۰۰ نفر را برای جلوگیری از حرکت امام به منطقه اعزام کرد. کاروان امام و سپاهیان ابن‌زیاد به فرماندهی حربن‌یزیدریاحی در بین منزلگاه شراف و ذوحسم به یکدیگر رسیدند.[۱] امام آنها و اسبان آنها را سیراب کرد. با یکدیگر نماز می‌خواندند و به امام اقتدا می‌کردند. منزل به منزل هم با هم به سوی کوفه رهسپار بودند. تا اینکه پیک، نامه ابن زیاد را برای حر آورد. در نامه ابن زیاد دستور داده بود: چون نامه من به تو رسید و فرستاده من نزد تو آمد، بر حسین(ع) سخت گیر، و او را فرود نیاور مگر در بیابان بی‌حصار و بدون آب. به فرستاده‌ام دستور داده‌ام از تو جدا نشود تا خبر انجام دادن فرمان مرا بیاورد، والسلام[۲]
با وجود نامه ابن‌زیاد حضرت امام حسین (علیه‌السلام) به راه خود ادامه داد، حر هم سپاهیانش را راهی کرد تا اینکه به کربلا رسیدند. در آن منزل حر اجازه حرکت را دیگر نداد و جلوی کاروان امام را گرفت.

ظهر دوم محرم
ظهرگاه پنجشنبه، دوم محرم سال ۶۱ هجری قمری کاروان امام به کربلا وارد شد.[۳] حر به امام گفت: همین جا فرود آیید که فرات نزدیک است. امام نام مکان را پرسیدند. گفتند: کربلا. امام فرمود: اینجا، جایگاه کَرْب (رنج) و بَلاست. پدرم هنگام حرکتش به سوی صفین، از اینجا گذشت و من با او بودم. ایستاد و از نام آن پرسید. نامش را به او گفتند. پس فرمود: اینجا، جایگاه فرود آمدن مَرکب‌هایشان، و اینجا، جایگاه ریخته شدن خون‌هایشان است. موضوع را پرسیدند. فرمود: کاروانی از خاندان محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، اینجا فرود می‌آیند.[۴]
در ادامه امام حسین (علیه‌السلام) فرمودند: «هَذا مَوضع كَربٍ وبَلاء،  انزلوا، هَاهُنا مَحطُّ رِحالِنا، ومَسفَكُ دِمائِنَا، وهَاهُنا مَحلُّ قبورِنا ، بِهَذا حدَّثني جَدِّي رسول الله ( صلى الله عليه وآله)[۵] اینجا جایگاه رنج و بلا است. فرود آیید. اينجا محل بارنهادن ما و ريخته شدن خون ماست و اينجا محل قبور ماست، اين گونه جدم رسول خدا صلي الله عليه و آله بر من بيان فرمود.
سپس امام فرمودند: «اَلنَّاسُ عَبِیدُ الدُّنْیا وَ الدِّینُ لَعْقٌ عَلَی أَلْسِنَتِهِمْ یحُوطُونَهُ مَا دَرَّتْ مَعَایشُهُمْ فَإِذَا مُحِّصُوا بِالْبَلَاءِ قَلَّ الدَّیانُونَ[۶] مردم بندگان دنیا هستند و دین لقلقه زبانشان؛ حمایت و پشتیبانی از دین تا آنجاست که زندگی‌شان در رفاه است پس هر‌گاه بلاء و سختی حادث شود دینداران کم می‌شوند».
این سخن امام حسین (علیه‌السلام)،سخن بسیار مشهور است که به ما هشداری جدی می‌دهد. در این فرمایش حضرت فرمودند که نباید به ظواهر توجه کرد. در ظاهر همه بندگان خدا، همه دوستدار اهل بیت و در روزگار ما همه منتظر امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) اند. اما در واقع مسئله به نوعی دیگر است. این مردمی که فکر می‌کنند بندگان خدا هستند وقتی پایشان به میدان امتحان الهی باز شود و بین دوراهی دنیاپرستی و خداپرستی قرار بگیرند آن وقت است که عیار ایمان‌ها معیّن می‌شود.
امام حسین (علیه‌السلام) این هشدار را به تمام مدعیان می‌دهد که مراقب باشند، دچار ادعاهای دروغین نشوند. ادعاهایی از جنس دروغ و دروغ‌هایی که خودشان هم آنها را باور کنند. مشکل کوفیان همین مسئله بود. آنها با اصرارهای فراوان ادعا کردند منتظر امام حسین (علیه‌السلام) اند. برای امام دعوتنامه فرستادند، ادعای تشیع کردند، ندای العجل العجل سر دادند و گفتند:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. إِلَى الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ مِنْ شِیعَتِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُسْلِمِینَ أَمَّا بَعْدُ فَحَیَّهَلَا فَإِنَّ النَّاسَ یَنْتَظِرُونَکَ لَا رَأْیَ لَهُمْ غَیْرُکَ فَالْعَجَلَ الْعَجَلَ ثُمَّ الْعَجَلَ الْعَجَلَ وَ السَّلَامُ.[۷] به نام خداوند بخشنده و مهربان. نامه‌ای است به حسین بن علی از سوی شیعیان او از مؤمنان و مسلمانان. امّا بعد، بشتاب، زیرا که مردم منتظر شما هستند و همه بر شما اتفاق نظر دارند، پس بشتاب بشتاب! و باز بشتاب بشتاب! والسلام.

درس‌هایی برای امروز
از ظهر دوم محرم سال ۶۱ تا ظهر عاشورای ۶۱، امام حسین(علیه‌السلام) به سپاه ۴۰۰۰ نفری کوفیان فرصت داد تا بیاندیشند چرا دیندار واقعی نیستند؟ به این فکر کنند که آیا ارزش دارد نوه پیامبراکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را قربانی طمع‌های دنیایی خود کنند؟ حتی امام به آنها هشدار داد که این میدان امتحان الهی است و دلسوزانه آنها را آگاه کرد؛ اما آنها بر باطل خود پافشاری کردند و نتیجه تنهایی و غربت امام حسین (علیه‌السلام) میان گودی قتلگاه شد.
و این روزها که عصر غیبت آخرین امام، حضرت ولی‌عصر (علیه‌السلام) است؛ هر روز و نهایتاً هر صبح جمعه ندای العجل العجل در کوچه و خیابان طنین انداز می‌شود. ندایی که برخاسته از شیعیانی منتظر است. اما این نداها تا به امروز بدون جواب مانده است. چرا؟ آیا دعوت‌های ما نیز ادعاهای دروغی است که خودمان هم آنها را باور کردیم؟ و خدا دیگر نمی‌خواهد آخرین بازمانده از نسل امامت مانند جدش اباعبدالله (علیه‌السلام) در گودال غربت و تنهایی شهید شود.دوم  آیا وقت آن نرسیده که در وجود خود جستجویی کنیم تا بفهمیم جنس ادعای ما از کدام نوع است، راستین یا دروغین؟ هنگامه امتحان ما کدامین راه را انتخاب می‌کنیم: بندگی خدا و یاری امام زمان (علیه‌السلام) یا بندگی دنیا و یاری دشمنان؟

پی‌نوشت
[۱] . طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۰۰
[۲] . همان، ج۵، ص۴۰۸
[۳] . همان، ج۴، ص۵۲
[۴] . مقرم، مقتل‌الحسین(ع)، ص۱۹۲
[۵] . سیدبن‌طاووس، اللهوف، ص ۳۵
[۶] . خوارزمی، مقتل‌الحسین، ج۱، ص۳۳۷
[۷] . تاریخ طبری، ج ۴، ص ۲۶۲

چرا امام حسین (ع) خانواده خود را به کربلا برد؟!

روز اول محرم و دوم محرم امام حسين ـ عليه السلام ـ به کربلا نرسيده بود بلکه پس از روز دوم به کربلا رسيد. در روز اول محرم با سپاه حر ديدار کرد و حر و سپاه او توسط امام از آب سيراب شدند. نقل شده که ظاهرا در اول محرم بوده که کاروان حسيني در حرکت بودند و امام ـ عليه السلام ـ در صبحگاه دستور دادند که ظروف و مشک ها را پر از آب کنيد، حرکت کردند، ناگهان يکي از ياران امام با صداي بلند تکبير گفت، و گفت از دور نخلستاني پيداست. امام فرمود چه مي بينيد؟ عده اي گفتند نخلستان نيست گوشهاي اسب از دور چنان مي نمايد که نخل است آنها نزديک شدند تعداد هزار سواره نظام به فرماندهي حر مأمور از طرف عبيدالله بن زياد لعنه الله عليه. امام به يارانش فرمود از آنها پذيرايي و آن ها را که تشنه اند سيراب کنيد.[1]

تا روز دوم حر اصرار داشت حضرت را همراه کاروان به سوي کوفه ببرد بين امام و حر گفتگوهايي صورت مي گرفت و امام ـ عليه السلام ـ وقت نماز ها، نماز را اقامه مي کرد و سپاه حر نيز با حضرت و به اقتدا به امام نماز جماعت مي خواندند بدين ترتيب امام پس از نماز ظهر و عصر بر آنها موعظه و اتمام حجت مي نمود. حر نيز به خواسته و مأموريت خود پافشاري مي کرد اما امام ـ عليه السلام ـ از قبول درخواست او امتناع مي کرد، حر به امام عرض کرد که در اين واقعه تو و همراهانت کشته مي شوند اگر اصرار و پافشاري برمخالفت کني. حضرت در اين حال به شعر يکي از صحابه استناد فرمود و گفت تو مرا از مرگ مي ترساني مرگ بر جوان مرد عار نيست وقتي آرزوي حق و قصد دفاع از حق را داشته باشد و جهاد کند… وقتي حر اين اشعار را از امام شنيد به کناري رفت و با سپاه خود حرکت کرد امام نيز با قافله خود در حرکت بودند تا به منزلگاه بيضه رسيدند. امام براي اتمام حجت خطبه اي خواند و اهداف خويش را آشکار نمود و با استناد به سخنان پيامبر اکرم(ص) فرمود که هر کس سلطان ستمگري را بنگرد که حرام خدا را حلال مي کند و عهد شکن است، بر مسلمانان است که در مقابل او اعتراض کند.[2]

در مسيري که امام از مکه حرکت کرد روز هشتم ذي حجه تا رسيدن به کربلا با افراد و کاروان هاي مختلفي ديدار و ملاقات داشت. از جمله اين ديدادها ديدار با عبدالرحمن حر بود که امام از او خواست به کاروان کربلا بپيوندند او امتناع کرد و اسب خود را به امام پيشکش نمود. حضرت امتناع از قبول کرد. در آخر شب جوانان را دستور داد تا مشک ها را پر از آب کنند، سپس دستور داد از منزل قصر بني مقاتل حرکت کنند حرکت کردند، حضرت بر پشت اسب خود چرتي زد، و بيدار شد و فرمود« انا لله و انا اليه راجعون» دوبار کلمه استرجاع بر زبان آورد، در اين حال فرزندش علي اکبر به پيش او آمد و علت را پرسيد. حضرت فرمود: فرزندم در عالم رويا ديدم که سواره اي ندا داد مرگ بر ديدار اهل کاروان مي آيد، و اهل کاروان به سوي مرگ در شتابند. علي سئوال کرد: اي پدر آيا ما بر حق نيستيم، فرمود: اين فرزندم ما بر حقيم و بازگشت بندگان به سوي خداوند است، اکبر عرضه داشت: پس اي پدر مهربانم چه باکي از مرگ داريم امام از کلام علي خوشحال شد و دعايش کرد.[3]
وقتي صبح شد کاروان حسين نماز صبح را خواندند و با عجله حرکت کردند، ياران حر، به سوي آنان آمده تا کاروان را به سوي کوفه بکشند، آنها امتناع کردند و زهير گفت مولاي من با همين سپاه کم نبرد کنيم که شکست آنها براي ما سهل است. امام فرمود : من هرگز آغاز گر جنگ نخواهم بود. در اين روز پيکي از کوفه آمد و کاروان حسيني؛ با اصرار حر به سوي نينوا در حرکت بودند به شهر و يا آبادي غاضريه رسيدند. پيک از سوي عبيدالله برای حر پيامي آورد، که حسين را يا وادار به بيعت کن يا در سرزمين بدون آب و علف و بدون قلعه و پناهگاه فرود آور و منتظر دستور بعدي باشد.

حر امام را از مضمون نامه آگاه کرد. امام فرمود اي حر ما را رها کن در اين قريه اقامت کنيم، حر پاسخ داد اين مرد جاسوس و پيک عبيدالله است که کارهاي مرا زير نظر دارد، من از خواسته ي تو معذورم. امام و یارانشان، حرکت کردند و به دشتي بـي­آب و علف رسيدند. اسب امام ايستاد، امام فرمود نام اين زمين چيست، زهير گفت: نام هاي مختلف دارد، يکي از نام هايش عقر و نام ديگرش کربلا است. امام فرمود: اينجا قافله را نگه دارید و خيمه ها را بپاداريد اين جا نامي است آشنا، وقتي با پدرم به سوي صفين مي رفتيم اينجا استراحت کرد و از خواب بيدار شد و گفت در خواب ديدم اين دشت پر از خون است و حسين در آن خون غوطه ور است. روزي که کاروان حسين به کربلا رسيد روز دوم محرم سال 61 هجري قمري بود. پس از اين روز کار بر آنان سخت شد و هر روز محاصره سپاه کوفه تنگ و تعداد آنان افزوده مي شد به نحوي که امام ـ عليه السلام ـ جنگ را قطعي مي دانست.
در روز سوم عمر سعد با چهار هزار سوار به کربلا وارد شد و فردي را مأمور کرد تا از امام بپرسد براي چه به اينجا آمده است. فردي آمد امام فرمود: زيرا دعوت کرده اند به دعوت بزرگان اين شهر که نامه هايشان موجود است. اگر انکار کنند از همان راه بر مي گردم، عمر سعد وضع را به کوفه گزارش داد ، از کوفه فرمان رسيد از حسين بيعت بگيرد. امام از بيعت امتناع کرد، نامه اي ديگر آمد که بين حسين و آب مانع شود و قطره اي آب به آنها نده.[4] روز ششم نيز سپاهي از کوفه رسيد.
روز پنجم پس از رسيدن اين فرمان لشگر در کربلا زياد شد و حضرت محاصره شد تا مانع آب شوند. پس از اين روز به تدريج آب در خيمه ها کم ياب بود و جنگ بين دو سپاه قطعي مي شد. تا روز هفتم اين وضع ادامه داشت مأمورين حائل آب بين خيام حسين به فرماندهي عمر بن حجاج و عبدالله بن حصين ازدي بودند. گفته شده او خطاب به امام گفت اي حسين اين آب را مي بيني که مثل سينه آسمان برق مي زند به خدا قسم قطره اي ازآن نخواهي نوشيد، امام در حق او نفرين کرد: خدا يا هرگز او را سيراب نکن و نبخش.

دعاي امام در حق او قبول شد. نقل شد هر قدر آب مي خورد تشنگي او خاموش نمي شد. تا روز هفتم اين محاصره شديد ادامه داشت. شبي امام پيام فرستاد به عمر سعد که مي خواهم ترا از نزديک ببينم. امام مي خواست به او اتمام حجت نمايد. شب هشتم بود که به مدت طولاني بين آنها مذاکره بود. عمر سعد پس از اين ديدار نامه اي به عبيدالله فرستاد و نوشت: شکر خداوند آتش جنگ خاموش شد. حسين قبول کرد برگردد و از کوفه چشم بپوشد و به يکي از شهرهاي مرزي رفته و در صلح زندگي کند. اين نامه به کوفه رسيد و عبيدالله از اين حالت خوشحال شد. شمر بن ذي الجوشن لعنه الله عليه در اين مجلس حاضر بود، گفت: آيا اين گفتار را قبول مي کني که حسين را به اين راحتي از دستت خارج نمائي. اگر برود شورشي بزرگ بر عليه خليفه به راه مي اندازد. او را رها نکن تا مطيع فرمان تو شود… ابن زياد گفت تو راست گفتي و نظر تو کار آمد است. تو را مأمور مي کنم با نامه اي به سوي عمر سعد برو و بگو که اگر در اجراي دستور کوتاهي کني من فرمانده سپاه هستم و تو از اين منصب معزولي .
در روز 9 محرم که شمر آمده بود دوباره حال و هواي جنگ قوت گرفت، شمر آمد به طرف خيمه هاي حسين و گفت من به فرزندان خواهرم امان مي دهم ( منظور فرزندان ام البنين بودند که مادرشان از قبيله ي بني کلب بودند و شمر نيز از همين قبيله بود ) . به همين مناسبت آنها را خواهرزاده خطاب کرد، و آنها برادران حسين يعني عباس ـ عليه السلام ـ و برادرانش بودند، حضرت عباس سلام الله عليه خطاب به او فرمود: لعنت خدا به تو که به ما امان مي دهي و فرزند رسول الله را امان نمي دهي.

در اين روز که شمر لعنه الله عليه آتش جنگ را فروزان کرد. عمر سعد با حضور او و به خاطر از دست ندادن فرماندهي لشکر به سپاه خود دستور داد به خيام حسين يورش ببرند. پس از نماز عصر بود که امام حسين ـ عليه السلام ـ در مقابل خيمه اش نشسته بود، ناگاه صداي ناله ي زينب را شنيد که به سوي برادرش مي آمد و مي گفت اي برادر مگر نمي شنوي صداي لشکر عمر سعد را که نزديک خيمه ها شده اند، امام سرش را بلند کرد و فرمود خواهرم رسول خدا را در خواب ديدم که فرمود به سوي ما مي آيي! زينب شيون کرد و گريست. عباس نيز به صداي شيون زينب از خيمه اش بيرون آمد، به محضر امام رسيد امام فرمود اي برادر برو ببين اين ها چه قصدي دارند، عباس با 20 سواره رفت و گفت چه مي خواهيد گفتند دستوري از عبيدالله رسيده که يا بيعت کنيد يا جنگ. بايد موضع دقيق خود را اعلام نمائيد. عباس فرمود باشد تا سخن شما را به برادرم برسانم. عباس برگشت و امام به او فرمود امشب را به ما مهلت بدهند شب عاشورا (دهم محرم) بود تا قرآن بخوانيم و نماز بگذاريم که خداوند مي داند من نماز و تلاوت قرآن و دعا و استغفار را دوست مي دارم.[5] شب را مهلت دادند که شب عجيبي بود صداي تلاوت قرآن و نماز شب و دعا از خيمه­هاي اباعبد الله عليه السلام به آسمان بلند بود و فرشتگان از اين صحنه حيرت زده بودند روز عاشورا رسيد جنگ شروع شد و تا ظهر عاشورا و پس از ظهر همه ياران امام شهيد شدند و امام نيز به شهادت رسيد. 

پاورقي ها:
[1]. شيخ مفيد، الارشاد، چاپ اول، قم، آل البيت، 1414، ج2، ص 77 ـ 78.
[2]. شيخ مفيد، همان، ص 82.
[3]. شيخ مفيد، همان، ج2، ص 83 - 84.
[4]. شيخ مفيد، پيشين، ج2، ص 84.
[5]. همان، ص 106.

لباس سیاه مانند دیگر رنگ ها از ابتدا در میان مسلمانان وجود داشت و در عزاداری ها نیز مورد استفاده قرار می گرفت. وقتى حسین بن على(ع) کشته شد زنان بنی هاشم لباس مشکى پوشیدند. از گرما و سرما شکایتى نداشتند. حضرت على بن الحسین(ع) به علت این که آنان ماتم زده بودند براى ایشان غذا می فرستاد.[1]
اما این که چرا مردم در مصیبت ها و عزاداری ها لباس سیاه بر تن می کنند، یا پرچم های سیاه برپا می نمایند؛ دلیلش این است که رنگ سیاه شاد نیست، از این جهت با مصیبت زدگی هماهنگ است. این مسئله نه تنها میان ایرانیان و مسلمانان، بلکه در کشورهای دیگر نیز رواج داشته و جزو سنّت ها و فرهنگ های کشورها است.
اینک به روایاتی اشاره می شود که از آنها پیشینه پوشیدن لباس سیاه در عزاداری ها فهمیده می شود:
1. رسول اکرم(ص) در آستانه  رحلت خود سیاه پوشیده بودند؛ امام صادق(ع) در این باره می فرماید: «رسول خدا هنگام رحلت پیراهنی سیاه بر تن کرده بود».[2]
2. بعد از شهادت امام علی(ع)، عبدالله بن عباس به سوی مردم بیرون آمد و گفت: امیرالمؤمنین از میان ما رفت و برای خود جانشینی گذاشت که اگر دوست دارید به سوی شما بیرون آید، وگرنه کسی را بر کسی [اجباری] نیست. مردم به گریه افتادند و گفتند: بیرون آید، پس امام حسن(ع) در حالی که جامه های سیاه پوشیده بود به سوی مردم بیرون آمد و برای آنان خطبه خواند.[3]
3. سکینه دختر امام حسین(ع) خطاب به یزید گفت: «دیشب خواب دیدم که … خادم بهشتی دستم را گرفت و داخل قصر نمود. آن جا با پنج بانوی بزرگ و نورانی روبرو شدم که در میان آنها زنی بزرگوار و نورانی تر از همه به چشم می خورد که موی پریشان کرده و لباس سیاه پوشیده بود و در دستش پیراهنی خون آلود … او فاطمه زهرا(س) بود».[4]
با این وجود، لباس سیاه تا اواخر زمان بنوامیه و خروج سیاه جامگان و به قدرت رسیدن بنی عباس، هیچ گاه به عنوان لباس رسمی مسلمانان به شمار نمی آمد.

&&&&&&&&&& پی نوشتـــــــــــــــــها :
[1]. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، ج ‏2، ص 420، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم،‏ 1371ق.
[2]. شیخ صدوق، الامالی، ص 183، تهران، کتابچی، چاپ ششم، 1376ش.
[3]. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، ج ‏16، ص 22، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، 1404ق.
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏45، ص 195 – 196، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

از همه رده های سنّی در صحنه عاشورای حسینی حضور داشته که هرکدامشان، همانند ستاره ای درخشان، آسمان قیام حسینی را زینت داده و پیروان سالار شهیدان را الگو شده اند. حضرت قاسم ابن حسن علیه السلام نوجوانی کم سنّ و سال است…
عروسی؛ وصله ناجور تاریخی کربلا
از همه رده های سنّی در صحنه عاشورای حسینی حضور داشته که هرکدامشان، همانند ستاره ای درخشان، آسمان قیام حسینی را زینت داده و پیروان سالار شهیدان را الگو شده اند. حضرت قاسم ابن حسن علیه السلام نوجوانی کم سنّ و سال است که غربت عموی عزیزش را تاب نیاورده و با شرحی عجیب و غریب، راهی میدان می شود و در آخرین لحظات عموی خود را از میانه میدان صدا می زند.

 کربلا و قاسم شناسی
با  سن کمی که برای یادگار امام مجتبی علیه السلام یعنی حضرت قاسم نقل شده است، قطعاً نباید تاریخچه منقول مفصّلی از زندگی کوتاه ولی پرفروغ ایشان انتظار داشته باشیم. اکثر قریب به اتّفاق نقل های تاریخی که در مورد حضرت قاسم علیه السلام به دست ما رسیده است تنها مربوط به عاشوراست و نحوه کارزار و شهادت ایشان را در بر می گیرد. امّا همین اندک نیز، به خوبی پرده از اوج معرفت، درایت، بصیرت و شجاعت یادگار امام مجتبی علیه السلام بر می دارد. امام سجّاد علیه السلام از جمله وقایع شب عاشورا را اینگونه بیان می کنند: فَقَالَ لَهُ القَاسِمُ…: یَا عَمّ! و أنَا أُقتَلُ؟ فَأَشفَقَ عَلَیهِ، ثُمَّ قَال عَلَیهِ السَّلَامُ: یَابنَ أَخِی! کَیفَ المَوتُ عِندَکَ؟ قَالَ: یَا عَمّ! أَحلَی مِنَ العَسَلِ! قَالَ: إی وَ اللّهِ فَذَلِکَ أَحلَی؛ قاسم گفت: عموجان! آیا من کشته می شوم؟ امام حسین علیه السلام با او مهربانی کرد و فرمود : «ای برادرزاده! مرگ در نظرت چگونه است؟» گفت: عمو جان! شیرین تر از عسل. فرمود: «آری. به خدا سوگند، شیرین تر است.» { الهدایة الکبری، ص 204} جمله ای که امام حسین علیه السلام در تأکید و تأیید او می فرمایند، به خوبی انطباق دقیق معرفتی او با منطق و راه امام حسین علیه السلام را نشان می دهد؛ و اینکه حتّی در اوان جوانی نیز می توان به این درجه از درایت و فهم رسید. این مهم، الگوی همه ما به خصوص جوانان است. حضرت قاسم علیه السلام به همه تاریخ فهماندند که بزرگی به سنّ نیست، بلکه به بصیرت و ایمان است.

در شرایطی که همه چیز بوی خون و جنگ می داد! تا حدّی که برای بجای آوردن دو رکعت نماز در صحرای کربلا مهلت داده نمی شد لذا تعدادی فقط برای حفاظت از امام حسین علیه السلام کشته شدند، چه چیزی باعث می شود تا در برخی نقلهای غیر معتبر، عروسی حضرت قاسم علیه السلام را به حماسه شورانگیز عاشورا وصله کنند. به راستی که این، وصله ای ناجور است. این قضیه، بعد از نقل ملّا حسین کاشفی در کتاب روضة الشهداء رواج پیدا کرده است. ضمن اینکه بسیاری از علماء و مورّخان، آن را نامعتبر می دانند، برگزاری چنین مراسماتی در حین عزاداری بر سیّد الشهداء قطعاً موجب وهن شیعه و مجالس اهل بیت خواهد بود. میرزا حسین نوری می نویسد: قصّه عروسی قبل از روضه روضه الشهداء ، از عصر شیخ مفید تا تألیف کتاب فوق در هیچ کتابی دیده نشده است، چگونه می شود قضیه ای به این عظمت و قصّه ای چنین آشکار، محقق و مضبوط باشد و به نظر تمام این جماعت نرسیده باش! {لؤلؤ و مرجان، میرزا حسین نوری، ص۱۹۳}

برات میدان، به قیمت اشک و التماس
از جمله لطیف ترین وقایع عاشورا، لحظه اذن و وداع حضرت قاسم ابن حسن علیه السلام از عموی خود، امام حسین علیه السلام است که دریایی از معرفت و عواطف را طیّ چند لحظه، در ساحل کارزار، روان ساخت. مقتل خوارزمی می نویسد: قاسم بن حسن که نوجوان و نابالغ بود، به میدان آمد. هنگامی که حسین علیه السلام به او نگریست، او را در آغوش گرفت و آن قدر با هم گریستند که هر دو از حال رفتند. سپس جوان، اجازه پیکار خواست و عمویش حسین علیه السلام ، از اجازه دادن، خودداری کرد. جوان، پیوسته دست و پای حسین علیه السلام را می بوسید و از او اجازه می خواست تا به او اجازه داد. او به میدان آمد و در حالی که اشک هایش بر گونه هایش روان بود، چنین می خواند: إن تُنکِرونی فَأَنَا فَرعُ الحَسَنْ سِبطُ النَّبِیِّ المُصطَفی وَالمُؤتَمَنْ هذا حُسَینٌ کَالأَسیرِ المُرتَهَنْ بَینَ اُناسٍ لا سُقوا صَوبَ المُزَنْ؛ اگر مرا نمی شناسید ، من شاخه حسنم؛ نواده پیامبرِ برگزیده و امین. این، حسین است، به سان اسیری در بند میان مردمی که خدا کُند از آب باران ننوشند ! {مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی، ج2، ص27}

ضیاء الصالحین

برو خانه و اگر گفتند فرار کرده ای؛ بگو فرار نبود! حسین مرا آزاد کرد! ناگهان در میان صحرا دید اسبی نیست و سواری نیست. و جلوی درب خانه  شان  ایستاده است. آرام کلون در را به صدا در آورد. نسیمِ نیمه  شب، پرچم سیاهِ بالای در را تکانی داد.
خانه که نمی  شد اسمش را گذاشت. دست  کم اما سقفی برای بالاسر داشت. گوشه ی حیاط، حصیری پوسیده و نصفه نیمه افتاده بود که پیرمرد و زنش گاهی رویش می نشستند و گُلی می گفتند؛ تا شب هنگام پسرشان بیاید و از تنهائی درشان بیاورد.
زن، آبی از حوض به صورت زیبایش زد و پرچم سیاه را از کنار حوض برداشت. با همان دستِ خیس، خاکش را گرفت و نگاهی معنادار به شوهرش انداخت.
پیرمرد سرش را پائین انداخت و گفت: «زن! خودم هم وامانده ام. نمی دانم چه کنم؟! فردا اول محرم، به هوای هر سال، دوباره مردم سرازیرِ این خانه می شوند!»
زن ادامه داد: «خانه ای که یک ماه دیگر، باید تحویل صاحب ش دهیم و پلاسِ بی پلاسمان را جای دیگر ببریم!»
پیرمرد گفت: «زن! به خدا این ها اصلاً مهم نیست! کسی چه می داند که من آه در بساط دارم یا ندارم. حرف این است که اگر بیایند و وضعِ والذّاریاتِ مرا ببینند، آبرو برایم نمی ماند. از طرفی هم، مردم به این روضه ی دهه اولی عادت کرده اند! اگر مثل هر سال، این پرچمِ سیاه را، بالای در خانه نبریم؛ دیگر چه سری میانِ در و همسایه بلند کنم؟! حسین جان! نپسند که بی آبرو شوم!» 
چشمانِ مرد بی چاره پر از اشک شد و بلند بلند گریست!
دیدنِ اشک های مرد برای همسرش سخت بود. پرچم سیاه را در دست هایش فشرد و نزدیک شوهرش آمد.
ـ آقا! یادته سال های سال ما بدون بچه روزمان را کنارِ هم، شب کردیم؟ من یک روز گفتم که افسوس این مال و منال وارثی نداره؟»
گفت: «بله. می خوای داستان نذر امام حسین رو یادم بیاوری؟! مگر می شه یادم برود زن! نذر کردیم اگر خدا فرزندی به مان داد؛ هر سال دهه اول تو خونه، روضه ی کربلا بخونیم. آره خوب یادمه! اما مردِ ورشکسته ی بی هیچ، مگه چی کار می توانه بکنه؟!»
زن گفت: «ما هنوز یک چیزِ فروشی داریم. همین پسری که از حسین گرفته ایم!» 
ناگهان در میان صحرا دید اسبی نیست و سواری نیست. و جلوی درب خانه شان  ایستاده است. آرام کلون در را به صدا در آورد. نسیمِ نیمه شب، پرچم سیاهِ بالای در را تکانی داد…
ـ منظورت چیست؟
زن گفت: «من هجده سال زحمت کشیده ام؛ پسر بزرگ کرده ام. پسرم که آمد؛ گیسوانش را می تراشی. همین فردا سرِ بازار بصره می روی. چه کار داری بگوئی پسرم است. بگو غلامم است. یک قیمتی او را بفروش و پولش را بیاور، چراغِ این خیمه را روشن کن!»
مرد گفت: «شاید پسرت راضی نشود. تازه شرعاً هم نمی دانم می شود او را فروخت یا نه.»
زن و شوهر رفتند خدمت علما و پرسیدند. علما گفتند: «اگر پسر راضی باشد خودش را در اختیار کسی بگذارد؛ اشکالی ندارد.» و به خانه برگشتند.
لختی بعد، در خانه باز شد و فرزند وارد شد. مادرش نگاهی به قامتش انداخت و گریان به سمت اتاق دوید. پدرش دست به صورت پر اشکش می کشید. 
ـ آقاجون! چیزی شده؟
ـ پسرجان! ما تصمیم گرفته ایم تو را با امام حسین معامله کنیم!
و داستان را گفت.
پسر گفت: «من حاضرم پدر! فدای شما و خیمه ی اباعبدالل‍ه! که اگر می شد؛ امشب به بازار می رفتم!»
صبحِ علی الطلوع، گیسوانِ پسر را تراشیدند. پسر خود را در بر مادرش انداخت و گریستند، و به سرعت به طرف بازار برده فروشان حرکت کردند.
پدر، تا غروب هر قیمتی گفت؛ کسی نخرید. اما در دل ش خوشحال بود که بار دیگر او را پیش مادرش می برم تا او را ببیند. در همین فکر بود که ناگاه، سواری از دروازه بصره عبور کرد و سراسیمه به سمت آن  دو تاخت و نزدیکشان سلام کرد.
ـ او را می فروشی؟!
ـ بله آقا! از صبح برای همین منتظریم!
مبلغ را گفت. آن سوار کیسه ای دینار داد که دقیق به همان قیمت بود. بعد فرمود: «اگر بیش تر هم می خواهی؛ بدهم!» 
پیرمرد خیال کرد که سوار او را مسخره می کند. گفت: «همین مقدار کافی است!» اما آن سوار، مشتی دیگر دینار طلا به او داد و فرزند را با خود برد.
پیرمرد به خانه آمد. زن جلو دوید و پرسید: «خوب! چه کردی؟!» گفت: «فروختم.» ناگهان زن بلند شد و نگاه ش را به گوشه ای دوخت و بلند گفت: «ای حسین! به خودت قسم دیگر اسم بچه ام را به زبان نمی آورم!»
پسر در دلِ تاریک شب، سوار بر اسب می رفت! بغض گلویش را می فشرد. اما نتوانست جلوی خودش را بگیرد و به شدت گریست. آقا رویش را برگرداند.
ـ پسرجان! چرا گریه می کنی؟!
ـ آقا! من اربابی داشتم که خیلی مهربان بود. حال جدائیِ او مرا بی تاب ساخته است.»
فرمود: «پسرم! نگو اربابم. بگو پدرم.»
ـ آری، پدرم.
فرمود: «می خواهی نزدشان برگردی؟!»
ـ نه!
فرمود: «چرا؟!»
ـ اگر برگردم؛ می گویند فرار کرده ام!
فرمود: «نه پسرم! از اسب برو پائین و به خانه برگرد!»
نمی خواست برگردد. اما آخرین جمله  آن آقا، او را سر جایش میخ کوب کرد:
ـ برو خانه و اگر گفتند فرار کرده ای؛ بگو فرار نبود! حسین مرا آزاد کرد!
ناگهان در میان صحرا دید اسبی نیست و سواری نیست. و جلوی درب خانه شان  ایستاده است. آرام کلون در را به صدا در آورد. نسیمِ نیمه شب، پرچم سیاهِ بالای در را تکانی داد.(برداشتی آزاد از داستانِ «آزاد شده ی حسین» به نقل از مرحوم کافی، کتابِ «کرامات الحسینیه»)

———————————
منبع : تبیان 

تذکر سید بن طاووس بر شاد بودن حادثه کربلا.

سید بن طاووس (ره) در مقدمه کتابی که درباره وقایع کشته شدن سید الشهداء علیه السلام نگاشته و نام آن را لهوف نهاده، می نویسد که مناسب است درباره حادثه کربلا به خاطر این نعمت عظیمى كه نصیب این رادمردان الهى شده، لباس خوشحالى بپوشیم و مباركباد بگوییم اما ما برای پیروى از دستورهاى قرآن و سنّت برای عزاداری به خاطر مصیبت جانگداز فقدان نشانه‏هاى هدایت و به وجود آمدن پایه‏هاى گمراهى‏ است که عزاداری می کنیم.

از اینجا می فهمیم که حادثه عاشورا با همه آنکه برای ما دردناک است، ذاتا شادی بخش است. بخشی از شوخی و شادیهای اصحاب امام حسین علیه السلام قبل از شروع نبرد در کتاب ها آمده است و اصحاب آن حضرت با آگاهی کامل و انتخاب خود و سبقت گرفتن بر یکدیگر، بدون اینکه از ضربه های شمشیر دشمن، کوچکترین دردی بچشند، مشتاقانه به میدان نبرد می شتافتند. خود اباعبدالله الحسین علیه السلام هم در میدان نبرد شجاعانه می جنگید و هرچه لحظه شهادت اباعبدالله علیه السلام نزدیکتر می شد، چهره ایشان برافروخته تر می گردید؛ یعنی شادی قلبی بر جسم ایشان هم اثر می گذاشت.

حزن تاریک و حزن روشن
بنابراین اشتباه و بلکه دور از ایمان است که از احساس فراق یا درد یا زجرهای آنان بگرییم چون آنها خودشان در اوج شادی و با روشنی چشم می جنگیدند و در این کار احساس افتخار و شرافت داشتند و هم اکنون در بهشت متنعم هستند. در حقیقت هرگاه برای امام حسین علیه السلام محزون می شویم باید به خاطر بیاوریم که حزن ما از نوع تاریک نیست بلکه از نوع روشن است و راهنمای ما در این باره قرآن است که نمونه های حزن و شادی روشن و تیره را بیان کرده است.

شادی تیره و شادی روشن در قرآن
شادی تیره که بر اثر توجه به داشتن ها و مقایسه خود با دیگران از جهات دنیایی پیدا شده است. همانطوری که قارون به خاطر ثروت فراوانش خوشحالی می کرد و قومش به او گفتند که شادی نکن که خدا این نوع شادی کنندگان را دوست نمی دارد: إِنَّ قارُونَ كانَ مِنْ قَوْمِ مُوسى‏ فَبَغى‏ عَلَیْهِمْ وَ آتَیْناهُ مِنَ الْكُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَةِ أُولِی الْقُوَّةِ إِذْ قالَ لَهُ قَوْمُهُ لا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْفَرِحینَ (قصص، 76)
در مقابل، خدا از شادی روشن شهیدان هم سخن گفته است که از آنچه خدا به آنها داده خوشحال هستند و به دیگرانی که هنوز به آنها ملحق نشده اند بشارت می دهند: فَرِحینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ (آل عمران، 170)

حزن تیره و حزن روشن در قرآن
حزن تیره نصیب و شایسته بدکاران است که یکی از نمونه های آن کسانی بودند از حاضر نشدن در جنگ در کنار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خوشحال بودند و بهانه تراشی هایی می کردند:فَلْیَضْحَكُوا قَلیلاً وَ لْیَبْكُوا كَثیراً جَزاءً بِما كانُوا یَكْسِبُون‏ (توبه، 82) اما هیچگاه اولیای خدا دچار حزنهای تیره نمی شوند: أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ (یونس، 62) بهشتیان می گویند که الحمد لله که خدا حزن ما را برد. معلوم می شود که حزنهای دنیایی از نوع تیره است و بهشتی نیست: وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَكُورٌ (فاطر، 34)

البته اگر محزون شدن بر اثر تعلقات خانوادگی و عاطفی باشد، ایرادی ندارد همانطور که در مورد پیامبران الهی مانند یعقوب علیه السلام وجود داشته است و خاتم پیامبران محمد مصطفی صلی الله علیه و آله هم در سوگ فرزند خردسال خود، ابراهیم، محزون شدند. اما اولیاء خدا هرگز در جان خود، آنجا که با خود طرف هستند، هرگز دچار حزن نمی شوند؛ بلکه همانطور که خود به ما آموزش داده اند، مومن کسی است که شاد و خرّم است و حزنش را در ظاهرش نشان نمی دهد: مومن بسیار مسرور و متبسم است (کافی، ج2، 226)

عزاداری بر سرور بهشتیان، عزاداری روشن است
بنابراین عزاداری ما بر امام حسین علیه السلام مانند عزاداری کسانی نیست که چیزی دنیایی را از دست داده اند، بلکه عزاداری ما روشن است و از سنخ حقیقت است. ما بر حقی که ضایع شده است و بی توجهی به مقام اوصیای پیامبر صلی الله علیه و آله که قرآنهای ناطق و جانشینان آن حضرت در جامعه بوده اند محزون می شویم. ما از ادامه یافتن ظلم ها در جهان و غایب بودن امام عصر (عج) محزون می شویم و همه این گریه ها را صرف امام حسین علیه السلام می کنیم.

درباره عزاداری ساده اندیشی نمی کنیم
ما هر وقت می گوییم که امام عصر (عج) هم عزادار سید الشهداء علیه السلام است هیچگاه به این اندازه ساده اندیش نیستیم که حزن آن حضرت را بعد از هزار و چهارصد سال از آن واقعه، مانند حزن فرزند بر مرگ پدر بدانیم. در حقیقت عزاداری امام عصر (عج) بسیار زنده و پرشور تر از آن است که برای مرگ نهمین پدربزرگ خود در هزار و چهارصد سال قبل باشد. عزاداری امام حسین عزاداری بر حقیقت اصیلی است که همه جهان را در بر گرفته است؛ اما ظالمان و غافلان در هر عصر و زمان آن را مکتوم و مظلوم قرار می دهند.

فواید عملی عزاداری بر سالار شهیدان
در عزای امام حسین علیه السلام، ناراحتی ما از نوع داشتن و نداشتن نیست و ما احساس نمی کنیم که مثل یک شیء دنیایی، او را از دست داده ایم؛ بلکه حزن ما از نوع حقیقت و بودن است. از اینجا معلوم می شود که عزاداری کسی قبول است که حزنش شادی آور باشد و او را به انجام وظایف خود بکشاند نه اینکه او را تیره و افسرده کند. تأثیر واقعی عزاداری بر امام حسین علیه السلام آنجا معلوم می شود که دوستی اهل بیت علیهم السلام و کار کردن در راه آنها در دل انسان عمیق تر بشود و به سوی وظایف دینی و انسانی خود کشیده شویم و در جهت مقابل، افسردگی ها و ترسها و غصه ها و تنبلی ها و موانعی که در راه رسیدن ما به قافله حسینی های زمان باشد کمرنگ و کمرنگ تر شود.

منبع : بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

شایسته است هر یک از دوستداران آل محمد به حکم ولایت، وفا و ایمان به خداوند و رسول(صلی الله علیه و آله) در 10 روز اول محرم، تغییر حال داده، در قلب، صورت و هیئتش، آثار اندوه برای مصیبت‌ های امام حسین(علیه السلام) ظاهر شود.
میرزا جوادآقا ملکی تبریزی از عارفان و سالکان طریق الهی که یک قرن پیش به رحمت ایزدی پیوست، توصیه‌هایی را برای درک بهتر ایام سوگواری امام حسین علیه‌السلام در ماه محرم دارد.
جناب میرزا می‌نویسد: از امور مهم ماه محرم این است که نسبت به هر یک از دوست‌ داران آل محمد به حکم ولایت، وفا و ایمان به خداوند و رسول(صلی الله علیه و آله) شایسته است که در ده روز اول محرم، تغییر حال داده، در قلب، صورت و هیئتش، آثار اندوه از جهت مصیبت‌های بزرگ و آن ماتم‌های فراوان - که به خاندان جلیل پیش آمده است - ظاهر شود و در نتیجه مقداری از لذت‌ها و خوشی‌های خود، اعم از خوردن و نوشیدن، بلکه حتی خواب و سخن گفتن را کنار بگذارد و به مانند کسی باشد که نسبت به پدرش یا فرزندش مصیبتی وارد شده است.
یکی از فرزندان کوچک خودم را مشاهده کردم که در ده روز نخست این ماه، نان خالی خورده و از تناول خورشتی دیگر با آن امتناع می‌ورزید حال آنکه از کسانی که می‌شناختم، کسی چنین تکلیفی به او نکرده بودند. فهمیدم که حب درونی، او را به این کار وادار کرده است.
اگر کسی نتواند که در تمام 10 روز نخست ماه محرم این کار را انجام دهد، دست کم، روز عاشورا و تاسوعا و شب یازدهم ماه، ترک لذت‌ها را عادت خود کند و تا جایی که مقدورش است در هر 10 روز نخست اول ماه، به خواندن زیارت معروفه عاشورا مداومت نشان دهد و در روز دهم تا عصر آن روز از خوردن و نوشیدن استنکاف کند، بلکه حتی از سخن گفتن و ملاقات برادرانش هم پرهیز کند، جز در مقام ضرورت و آن را «روز اندوه و گریه و زاری» خود قرار دهد.

برپایی مجالس عمومی و فردی عزاداری اباعبدالله برای دوری از ریا
و اگر برایش مقدور باشد، در خانه‌اش برای امام حسین(علیه السلام) خالصانه عزا برپا دارد و اگر نتواند در مسجدها یا خانه‌های دوستان و شیعیان به این کار بپردازد و آن را از دیده مردمان بپوشاند، تا از بلای «ریا» در عزاداری دور باشد و به اخلاص نزدیک‌تر شود و باقی را به صورت تنهایی و در خلوت به عزا مشغول شده و در گریه و اندوه، نیت و قصدش مواسات و یاری رسانی به اهل‌بیت علیهم‌السلام باشد و آنچه از طرف دشمنان، از صدمه‌های ظاهری بر آن حضرات وارد شده است.

ولی، از این نکته غافل نباشد که هر چند در ظاهر به امام حسین(علیه السلام) صدمه‌ها و مصیبت‌هایی رسید که نظیرش به هیچ یک از پیامبران و اوصیا، بلکه حتی به هیچ فردی از افراد عالم نرسیده است و ما نشنیده‌ایم که چنین چیزی به احدی رسیده باشد، خصوص عطش و تشنگی که به حضرتش وارد شد و از الفاظ و احادیث قدسی و غیر آن چنین استفاده می‌شود که عقل‌ها تحمل چنین امری را ندارد و مصیبت او به جهت شهیدانی که از خاندان او به درجه شهادت نایل شدند و صدمه‌هایی که به خاندان و حرم او وارد آمد و چنین بود که گویی با حبیب و خدای خود عهد بسته بود که در راه رضای او، به هر نوع کشته‌شدنی که دیگر کشته شدگان آنگونه کشته شده‌اند، اعم از بریدن سر و بریدن گردن و گلو و قتل و اسارت و گرسنگی و تشنگی و حزن و اندوه‌ها و غیر آن تن دهد.
تأثیر دعای پیش از وقت برای کفایت امور مهم و روا شدن حاجت‌ ها
پس، هر کس که خود را از دوستداران آن امام معصوم می‌داند، باید که اندوهش را ظاهر نموده و ناله کند و ناله‌اش در مقام آرزوی یاری رساندن به سید سیدها رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) باشد و تا آنجا برسد که با این مصیبت عظیم در تناسب باشد و چنین باشد که گویا آن مصیبت‌های دلخراش بر خود وی و عزیزان و فرزندانش و اهل و خانواده‌اش وارد آمده است.

سپس، با زبان حال و صدق نیت چنین بگوید: ای سید و سالار من! کاش در این بلیه‌ ها و همه این غم‌ها و مصیبت‌ها فدای خود می‌گشتم! و کاش اهل و فرزندان من به عوض اهل و فرزندان تو قربانی و اسیر می‌شدند. ای کاش همراه تو می‌بودم و در جوار تو کشته شده و همراه رستگار شدگان، رستگار می‌شدم، رستگاری بزرگ!

و اگر حال درونی و واقعی‌ات، حتی به حقیقت چنین تمنا و آرزویی نیز گواه و شهادت نمی‌دهد، پس در مقام علاج بیماری قلبت برآ و از حب و دوست‌داری این دنیای پست دون و چسبیدن به این زندگی در این دنیای بی‌مقدار و اغترار به مواد خوش خدّ و خال این دنیای پر از دروغ و مکر بترس و کناره‌گیری کن و در خصوص آنچه خداوند متعال در کتاب کریم خود، یهود را با آن مخاطب نموده است، تامل کن!

از امور مهم این ماه، دعای روز اول ما است. چون این روز، روز نخست سال قمری است، لازم است که بنده مراقب، از روی صدق تامل به خرج دهد، خصوصا برای طلب عافیت و مصون ماندن از آفت‌های دینی در آن سال و از خداوند طلب صلاح حال سالانه و جلب خیرها کند، از روی رحمش! که همانا دعای پیش از وقت برای کفایت امور مهم و قضا شدن حاجت‌ها اثری خاص دارد و دعایی که سید بن طاووس در کتاب «الاقبال» در خصوص این روز مهم روایت کرده است، برای این جهت‌ها، دعایی است که کامل و نیکو.

خواندن نمازی که پاداش آن همانند انجام عمل خیر در تمام سال است
و افضل آن است که در همان شب نخست، از سه نمازی که وارد شده است، یکی از نمازها را به جا بیاورد و طبق آمادگی قلبی خود، به درگاه بی‌نیازی خداوندی رو کند و دست کم دو رکعت نماز به جا بیاورد، به این ترتیب: در هر رکعت، یک حمد و یازده مرتبه سوره «توحید» بخواند و دعای روایت شده در «الاقبال» سید را که حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) پس از این دو رکعت نماز می‌ خواند، تلاوت کند و همچنین صبح آن روز را روزه بگیرد. حضرت فرموده است:

هر کس این نماز را به جای آورده و این دعا را بخواند، چنان است که گویا تمام سال به عمل خیر ادامه داده است و از این رو، تمام آن سال، تا سال بعدی محفوظ خواهد ماند و اگر مرگش پیش از اتمام آن سال فرا برسد، وارد بهشت می‌شود.

همچنین، روز سوم محرم را نیز روزه بگیرد. چنین وارد آمده است که حضرت یوسف(علیه السلام) در آن روز، از چاه خارج شد و هر کس که آن روز را روزه بگیرد، خداوند متعال غم و اندوهش را زائل کرده و مشکلات را برایش سهل و آسان می‌ کند.

استحباب روزه داشتن تمام ماه نیز در روایات وارد شده است، خصوص روزه روز نهم و دهم ماه، ولی بهتر است که شخص روزه گرفتن در عاشورا را ترک کند اما تا هنگام عصر از هر نوع خوردن و آشامیدن استنکاف کند و هنگام عصر، به جهت خلاصی یافتن امام حسین علیه‌السلام و نیز اصحاب آن حضرت از هم‌ های این دنیای پست و بی‌ارزش و سعادتشان و وصولشان به مطلوب‌شان که لقاءالله بوده است، افطار کند. چنین به نظر می‌رسد که شاید علت در سبک شدن هم‌ ها و غم‌ های عزاداران عاشورا در عصر عاشورا، همین مسئله سعادت شهیدان و رسیدن آن به مطلوب‌ شان باشد.

منبع: ضیاءالصالحین

پدران و پدربزرگان خود شنیده ایم که در دوران قدیم آنها برای درک بهتر ماه محرم و عزاداری اباعبدالله الحسین علیه السلام چهل روز قبل از آن مراقبت کرده و به ترک معصیت و گناه می پرداختند و با خواندن زیارت عاشورا و اعمالی خاص خود را برای این ماه پر از غم آماده می کردند …
«مُحرِم شدن» مقدمه ورود به ماه محرم‌ الحرام است….
 کسی که می‌خواهد در محرّم خدایی شود، باید موظب حلال‌های خدا باشد.
با توجه به در پیش بودن ماه پیروزی خون بر شمشیر، شرط لازم برای درک صحیح این ماه را پرهیز از محرمات می باشد.
برای اینکه انسان مُحَرمی شود، باید مُحْرِم شود، یعنی دروغ نگوید، تهمت نزند، غیبت نکند و به طور کلی کار حرامی را مرتکب نشود.
هنگامی که حاجی در مکه مُحْرِم می‌شود، انجام 24 کار بر او حرام می‌شود که 18 مورد آن مربوط به امور حلال زندگی است، در واقع کسی که می‌خواهد در محرّم خدایی شود، باید موظب حلال‌های خدا هم باشد.

برای مُحْرِم شدن، نیاز به قلب سلیم داریم
 پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) می‌فرمایند:
«اَلْقَلبُ ثَلاثَةُ اَنْوَاعٍ: قَلْبٌ مَشْغولٌ بِالدُّنْیا وَقَلْبٌ مَشْغولٌ بِالْعُقْبَی وَقَلْبٌ مَشْغولٌ بِالْمَوْلَی وَاَمَّا الْقَلْبُ الْمَشْغولُ بِالدُّنْیا لَهُ الشِّدَّةُ وَالْبَلاءُ وَاَمَّا الْقَلْبُ الْمَشْغولُ بِالْعُقْبَی فَلَهُ الدَّرَجَاتُ الْعُلَی وَاَمَّا الْقَلْبُ الْمَشْغولُ بِالْمَوْلَی فَلَهُ الدُّنْیا وَالْعُقْبَی وَالْمَوْلَی».

وی ادامه داد: حضرت(صلی الله علیه وآله) فرمودند: قلب‌ها سه نوع هستند، دسته اول قلبی که مشغول و وابسته به دنیا است، دوم، قلبی که مشغول به تنعّمات اخروی است و در نهایت قلبی که وابسته به مولا است.
قلبی که سرگرم و وابسته به دنیا است،‌ همیشه دچار سختی و گرفتاری است، آن قلبی که وابسته به تنعّمات اخروی است ‌به درجات و مراتب بالایی می‌رسد و قلبی که دل‏بسته به مولا (خدا) است، هم دنیا دارد، ‌هم آخرت را دارد و هم خدا را دارد، اما دلی که به لذت‌های دنیوی دل‏بسته شده و سرگرم آن است، این را بداند که همیشه در ناراحتی و گرفتاری است؛ یعنی حتی لذّت دنیایی را هم نمی‏برد، مسایل دنیایی این‏گونه است! ‌به هرچه از دنیا برسد، باز می‌بیند کمبود دارد و پیوسته در سختی و گرفتاری است.
آن دلی که همیشه دل‏بسته به خدا است، در نتیجه سه چیز دارد: دنیا دارد، به این معنا که در دنیا هیچ ناراحتی ندارد،  در آخرت هم تنعّمات اخروی‏اش را دارد و بالاتر از همه این است که قرب به خداوند هم پیدا می‌کند، چرا که دل‏بسته به خدا همیشه به یاد خدا است.

اعمال ویژه ی استقبال از محرم
1- خواندن زیارت عاشورا به طور مستمر ترجیحأ هر روز و دو رکعت نماز زیارت بعد از آن

2- قرائت 2 صفحه از آیات قرآن کریم و تأمل در آن و هدیه کردن ثواب آن به اصحاب امام حسین علیه السلام

3- گفتن اذکار الهی بالأخص “صلوات بر محمد و آل محمد” روزی 100 مرتبه

این اعمال سه گانه پایه و اساس استقبال از محرم است و این اعمال نیز ما را در این راه بیشتر یاری می کند …

سعی در ترک معصیت
کمتر سخن گفتن(دقت در ترک گناهان زبانی غیبت و تهمت و…)

دقت در گوش دادن (ترک گناهان شنیداری … موسیقی شنیدن .. غیبت و افترا و…) 

دقت در دیدن (نگاه به نامحرم و تصاویر گناه آلود -نگاه غضب آلود و…)

دقت در خوردن(استفاده از مال حلال و کم خوری و پرهیز از اسراف … )

دقت در رفتار (خوش اخلاق و مهربان بودن با بزرگان و کودکان- فروبردن خشم - پرهیز از ناسزاگویی - احترام به پدر و مادر - توجه به دوستان و همسایگان - توجه به محرومین و نیازمندان و…)

اعمال دیگر برای مراقبه …
سعی در دائم الوضو بودن در همه ی شرایط

خواندن نمازهای واجب در اول وقت و خواندن نمازهای قضا

گرفتن روزه های قضا و یا مستحبی حداقل دو روز در هفته مانند دوشنبه و پنج شنبه

مطالعه ی کتب مفید و زیبا بلأخص کتبی در ارتباط با زندگانی امام حسین علیه السلام و واقعه ی عاشورا

کمک به آماده شدن و برگزاری هیأت های مذهبی در ایام محرم وصفر                                                                                                                                        

حادثه  عاشورا همچون دانشگاهی بزرگ و بین المللی است که دانش آموختگانی بس والا مقام و شاخص را به جامعه انسانی تحویل داده است، دانش آموختگانی که در این مکتب کسب معرفت و فیض کرده اند و از دانشگاه عاشورا فارق التحصیل شده اند، بهترین الگو و اسوه برای جامعه انسانی به شمار می آیند، از اینرو سزاوار است با اقتباس و الگو برداری از زندگی آن بزرگان، شیوه و روش زندگانیشان را چراغ راه خود قرار داد.
یکی از بزرگ ترین و شاخص ترین دانشجویان مکتب امام حسین(علیه السلام)، مُسْلِم بن عَقیل بن ابی طالب (شهادت: ۶۰ق)، از آل ابوطالب، که پسرعموی امام حسین(علیه السلام) می باشد. مسلم در قیام عاشورا سفیر امام حسین(علیه السلام) بود که به دستور حضرت عازم کوفه شد. او در تاریخ درخشان زندگی خود حضور در برخی فتوحات مسلمانان و همچنین جنگ صفین را در پرونده دارد. مسلم به دستور امام حسین(علیه السلام) مأموریت یافته بود که از احوال شهر کوفه و کسانی که با امام اعلام بیعت کرده بودند باخبر شود. وی در بدو ورود به کوه متوجه شور و اشتیاق کوفیان برای بیعت با امام می شود، ازینرو نامه ای در خصوص آمادگی کوفیان به امام می نویسد ولی دریغ که این وفاداری و اعلام حضور با ورود «عبید الله بن زیاد» به کوفه، نقش بر آب می شود و ترس و هراس کوفیان زمینه شهادت این یار باوفای امام را فراهم می کند. 

درس هایی که «مسلم» گذرانده بود
1-عبودیت و بندگی 
یکی از زیباترین و با ارزش ترین صفات و ویژگی های ممتاز «مُسْلِم بن عَقیل»، عبودیت و بندگی او در برابر باری تعالی است، گزارش های تاریخی که در منابع اسلامی در خصوص او نقل شده است به خوبی گویای این شاخص زندگیش است، به طوری که مسعودی در مروج الذهب می نویسد:  «وقتی ابن زیاد ملعون، از قاتل مسلم بن عقیل پرسید: هنگام قتل مسلم(علیه السلام) چه می گفت: « مسلم (علیه السلام) وقت قتل دایماً در حال تسبیح و تکبیر و تهلیل پروردگار بود و از او طلب آمرزش می کرد.»[1] سید بن طاووس نیز در کتاب لهوف نحوه ارتباط «مسلم» با خدا را در لحظه شهادتش این چنین گزارش می کند: «ابن زیاد، بکیر بن حمران را مأمور نمود که مسلم را بر بام دارالاماره ببرد و به قتل برساند. مسلم در بین راه تسبیح خدا می گفت و از خداوند طلب آمرزش می کرد و درود بر رسول خدا(صلی الله و علیه  اله) می فرستاد.»[2] 
2-اطاعت پذیری و پشتیبانی از ولایت
 از بارزترین شاخص های زندگی «مسلم بن عقیل»، اطاعت پذیری و ولایت مداری است، مسلم مطیع محض امام بود و در فرمانبری و انجام وظایف و مسئولیت های محوله ذره ای درنگ و تردید به خود راه نمی داد؛ این ویژگی مسلم نه فقط در زمان امام حسین(علیه السلام)؛ بلکه در زمان امام علی(علیه السلام) به منصه ظهور و اثبات رسیده بود، او در زمان امام حسن(علیه‌السلام) نیز از جمله یاران با وفا و بر جسته آن حضرت به شمار می‌رفت.[3] این محبت و ولایت مداری نسبت به خاندان عصمت و طهارت به گونه ای بود که پیشتر در منابع روایی نیز مورد توجه پیامبر گرامی اسلام قرار گرفته بود، برای نمونه جناب صدوق در روایتی از رسول اکرم(صلی الله علیه و اله) این چنین پرده از محبت و ولایت مداری عقیل و فرزندانش بر می دارد: 
«روزي اميرالمؤمنين (عليه السلام) از پيامبر اكرم (صلي الله عليه وآله) پرسيد: اي رسول خدا! آيا عقيل را دوست مي داري؟ پيامبر(صلي الله عليه وآله) در پاسخ فرمود: آري! به خدا قسم او را به دو جهت دوست مي دارم: يكي به خاطر خودش و ديگري به خاطر محبّت ابو طالب نسبت به او. [سپس در آينده روشنِ فرزند برومند او مسلم (عليه السلام) نگريست و فرمود:] و به تحقيق كه فرزندش در راه محبت و دوستي فرزند تو كشته مي شود پس اشك ديده مؤمنان بر او فرو مي ريزد و فرشتگان مقرب [درگاه پروردگار] بر او درود مي فرستند.»[4] 
3-جلب اعتماد امام معصوم
مسلم از لحاظ درایت و تقوا  به گونه ای خود را پرورش داده بود که مورد توجه و اعتماد امام معصوم قرار می گیرد از اینرو امام حسین(علیه السلام) او را مناسب مأموریت های خطیر و حساس می بیند، کما اینکه در منابع روایی نقل شده است وقتی امام حسین(علیه السلام) به مردم کوفه نامه می نویسد مسلم را این چنین معرفی می کند: «همانا من برادرم و پسر عمويم و شخص مورد اعتماد اصحابم، يعني مسلم بن عقيل را به سوي شما (مردم كوفه) مي فرستم تا حقيقت امر شما را به من اعلام كند و آنچه از اجتماع شما براي او روشن مي شود به من بنويسد.»[5]
4-شجاعت و دلیر مردی 
حضور مسلم در معرکه های خطرناک و جانکاهی همچون صفین، در اين جنگ، امام علی (علیه السلام) ميمنه سپاه خود را به امام حسن (عليه السلام،) امام حسين (عليه السلام)، عبد الله جعفر و مسلم بن عقيل (عليه السلام) البته جناب مسلم سپرد.[6]  مسلم در فتح  سرزمین «بهنساء» نیز شرکت داشته است که این تنها گوشه ای شجات مسلم را نمایان می کند. 
5-بصیرت، آگاهی و دشمن شناسی 
به طور قطع و یقین اگر بصیرت و دشمن شناسی مسلم نبود نمی توانست در لحظه حساس زندگی بهترین انتخاب را داشته باشد و از مسئولیت های خطیر و جانکاه سرباز می زد، ولی بینش ژرف مسلم موجب شده بود که به خوبی مسئولیت خود را بشناسد و ذره ای در انجام آن شک وتردید به خود راه ندهد. شاید اگر بصیرت مسلم نبود ماننده عده ای از بنی هاشم که با امام حسین(علیه السلام) همراهی نکردند او نیز از قافله عاشورا عقب می ماند. 
پی نوشت ها: 
[1].  مروج الذهب ج 3 ص 73. 
[2]. سید بن طاووس، لهوف، ص77. 
[3]. رجال طوسی، محمد بن حسن طوسی، ج۱، ص۹۶.    
[4]. الأمالي( للصدوق)، ص129.«يَا رَسُولَ اللَّهِ اِنَّكَ لَتُحِبُّ عَقِيلاً قَالَ اِي وَ اللَّهِ اِنِّي لَاُحِبُّه…»
[5]. اخبار الطوال، دينوري، ص 230. «وَ انّي باعِثٌ اليكُم بِاخي وَ ابْنِ عَمّي وَ ثِقَتي…»
[6]. مناقب آل ابي طالب، ابن شهر آشوب، ج 3، ص 197.  

منبع: تبیان