وفات آیة‌الله العظمی شیخ محمدعلی اراکی

خواستند وانمود کنند ملّت ایران از روحانیّت زده شده است و علاقه‌ای به روحانیّت ندارد. خواستند بگویند: در گذشته‌ها - در اوایل انقلاب و قبل از انقلاب - روحانی برای مردم بسیار عزیز بود، ولی امروز دیگر ملت ایران اعتنایی به روحانیون ندارد! این مطلب را هم می‌خواستند جا بیندازند. این سه مطلب. البتّه حرفهای دیگری هم می‌زدند که به مواردی از آن اشاره خواهم کرد. روز وفات آن بزرگوار [آیة‌الله العظمی شیخ محمدعلی اراکی]، تهران منقلب شد؛ ایران منقلب شد. ما خبرها را داشتیم. با این‌که جنازه در تهران بود، به هر شهر و دیاری که می‌رفتید، می‌دیدید مردم در مساجد و در مراکز عمده و در بقاع متبّرکه اجتماع کرده‌اند. آن روز تهران حقیقتاً یک روز استثنایی را گذراند. تهرانیها که بودند و دیدند؛ دیگران هم از تلویزیون مشاهده کردند. البّته من به شما عرض کنم که دوربین نمی‌تواند آن واقعیت را نشان دهد. واقعیت، بسیار عظیم بود. من جوانانی را دیدم که سنّشان یک پنجم یا یک چهارم سنّ آن بزرگوار بود و مثل ابر بهار اشک می‌ریختند. شما جوانان برای چه گریه می‌کردید؟ چرا؟ چه علّتی داشت؟ شما که آن پیرمرد صدوسه ساله را یک‌بار هم در عمرش ندیده بودید. اصلاً تا سه، چهار سال پیش که او را نمی‌شناختید. علما و بزرگان و حوزه‌ها می‌شناختند؛ شما که او را نمی‌شناختید. سه، چهار سال بود که آن بزرگوار را شناخته بودید. چرا آن‌طور گریه می‌کردید؟ چرا ایران آن‌طور منقلب بود؟ چرا زنان آن‌طور به سینه می‌کوبیدند و گریه می‌کردند؟ چرا مردهای بزرگ اشک می‌ریختند و در آن اجتماع عظیم می‌خواستند خود را به جنازه برسانند و موکبش را لمس کنند؟ چرا؟ علّت چه بود و چیست؟ علّت آن بود و این است که مردم ایران همچنان مقام والا و عظیمی را برای مرجعیّت معتقدند. مردم ایران روحانیّت را از ته دل دوست دارند. البتّه نه هر روحانی‌نمایی؛ روحانی واقعی و عالم دین را. نه آن روحانی‌نمایی را که دشمن می‌خواهد به‌جای روحانی در میان مردم جا بزند. مردم از او متنفّرند. امّا مردم، روحانی واقعی را دوست دارند. مردم معتقدند که با اسلام می‌شود به دنیا و آخرت آباد رسید. از اسلام نیکی دیده‌اند. اسلام به آنها آزادی و عزّت داده است. اسلام به این ملّت، رهایی از دست ستمگران و دستگاههای فاسد را داده است.
بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم ۱۳۷۳/۰۹/۲۳

معیاری که در قرآن اعلام شده مبنی بر اینکه مؤمنان را از اثر سجده‌هایشان می‌توان شناخت، آیا باعث تحریک حس نفاق و ریاکاری در بین افراد نمی‌شود؟

سجده

پرسش

آیه 29 سوره فتح که می‌گوید «مؤمنان را از اثر سجده‌‌هایشان می‌‌توان شناخت»، آیا باعث تحریک حس نفاق و ریاکاری در بین مؤمنان نمی‌شود؟

پاسخ اجمالی
در آیه 29 سوره فتح می‌خوانیم: «محمد، فرستاده خداست؛ و کسانى که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند؛ پیوسته آنان را در حال رکوع و سجود می‌بینى در حالى که همواره فضل خدا و رضاى او را می‌طلبند؛ نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است؛ این توصیف آنان در تورات و توصیف آنان در انجیل است».
در این آیه مبارکه، خداوند در مقام توصیف پیامبر اسلام(ص) و یاران واقعی حضرتشان است. اولین ویژگی آنان شدت عمل در برابر کفار و رحمت و مهربانی‌شان با یاران و مسلمانان است. در وصف بعدی، خداوند آنان را انسان‌هایی معرفی می‌کند که همواره در حال عبادت خداوند بوده و همه اعمالشان برای او می‌باشد و دائم در رکوع و سجود و همیشه به دنبال فضل و رضایت پروردگارشان هستند. بعد از این توصیفات، قرآن نشانه‌ای برای آنان بیان می‌کند که همان وجود اثر سجده در صورت‌های آنان است: «سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُود».
«سیما» در اصل به معناى علامت و هیئت است، خواه این علامت در صورت باشد، یا در جاى دیگر بدن، هر چند در استعمالات روزمره فارسى به نشانه‏هاى صورت و وضع ظاهرى چهره گفته مى‏شود.
به تعبیرى دیگرى “قیافه” آنها به خوبى نشان مى‏دهد که آنها انسان‌هایى خاضع در برابر خداوند و حق و قانون و عدالت‌اند، نه تنها در صورت آنها که در تمام وجود و زندگى آنان این علامت منعکس است.[1]
با توجه به مطالب بالا؛ چند معنا برای اثر سجود در آیه می‌توان گفت:
1. یکی از آشکارترین معانی برای این قسمت از آیه، همان وجود نشانه‌های سجده در پیشانی است.[2]
2. یکی دیگر از معانی اثر سجود که در روایات آمده، اثری است که بیداری شب‌ها جهت مناجات و اقامه نماز در جسم انسان می‌گذارد. این اثر می‌تواند همان اثر بی‌خوابی باشد و یا می‌تواند آن نورانیتی باشد که بر اثر نماز و سجده در سحر نصیب انسان‌های شب زنده‌دار می‌شود. در روایتی از امام صادق(ع) درباره این قسمت از آیه سؤال می‌شود و حضرت می‌فرماید: «مراد از این آیه، اثری است که به دنبال شب زنده‌داری در جسم انسان مشاهده می‌شود».[3] در روایات دیگر، اقامه برخی از نمازها (مثل نماز شب) از دلایل نورانیت صورت و وجه بیان شده است.[4]
3. شاید هم یکی از معانی آیه، ظهور و آشکار شدن این اثر (اثر سجود) در قیامت باشد، همان‌طور که در آیه دیگر می‌خوانیم: «روزی که چهره‌هایی روشن و سفیدرو می‌شوند».[5] بنابراین، مراد از اثر سجود نشانه‌ای است که در قیامت آشکار می‌شود.[6]
البته جمع میان این معانى کاملاً ممکن است.[7]
اگر مراد از اثر سجود، معنای سوم باشد که اشکال مطرح شده در پرسش، جایگاهی ندارد و اگر معنای اول و دوم مراد باشد باید گفت:
اگرچه برخی از عبادات مثل روزه در معرض دید نبوده و شخص روزه‌دار می‌تواند بدون آن‌که کسی مطلع شود روزها روزه بگیرد، اما طبیعی است که برخی عبادات این‌گونه نیست، مانند نماز جماعت که خود شارع نیز توصیه فراوان بدان کرده و مانند حج که نمی‌توان آن را مخفیانه انجام داد.
طبیعی است که هر عبادت ظاهری و هر نشانه‌ای از عبادت مخفیانه می‌تواند حس ریا و خودنمایی را در افراد تحریک کند، اما در نگاهی دیگر، این تهدیدات که اعمال خالصانه را تهدید می‌کند چیز بدی نیست؛ انسان مؤمن می‌داند قصد ریا و خود‌نمائی در عبادت، موجب نابودی اثر حقیقی آن است و قرار گرفتن در چنین موقعیتهایی باعث می‌شود که درجه اخلاص افراد به آزمایش گذاشته شود و آنها باید بیشتر تلاش ‌کنند تا چنین وسوسه‌هایی را از خود دور نمایند و بدیهی است که برای این تلاش هم، خداوند اجر و ثواب مضاعف به آنان خواهد داد.

پی نوشت:
[1]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 22، ص 115، تهران، دار الکتب، 1371ش.
[2]. همان.
[3]. صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 473، قم، دفتر نشر اسلامی، 1413ق.
[4]. نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، ج 12، ص 173، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1408ق.
[5]. آل عمران، 106.
[6]. دهقان، اکبر، نسیم رحمت، ج 12، ص 226، قم، حرم، 1392ش.
[7]. تفسیر نمونه، ج 22، ص 115.

اعجازِ حاصل از تشکیل بسیج مستضعفین در پنجم آذرماه سال 58 شاید در آن زمان در مخیله و باور کمتر کسی می گنجید و قابل پیش بینی بود اما به یاری و خواست الهی هر چه از عمر انقلاب اسلامی گذشت، معجزه هایی که در مدرسه عشق بسیج ظهور و بروز پیدا کرد بیش از پیش همگان را- چه در داخل و چه خارج از مرزهای کشور- به تحسین بابت اقدام ماندگار امام عظیم الشان(ره) در تاسیس این شجره طیبه واداشت.

در خصوص بسیج و نقش و تاثیرگذاری فوق العاده آن در عرصه های مختلف فرهنگی ، اجتماعی، نظامی و … در این سال ها بسیار سخن گفته شده ، هر چند که اهمیت و گستردگی بسیج چنان است که همچنان جا دارد در این باره ، دایره صحبت را توسعه داد.

بی گمان یکی از مهم ترین ویژگی های بسیج و بسیجی ، علاوه بر رویکرد مومنانه و کار مخلصانه برای خدا، توجه به اصل خودباوری است و این که در سایه اعتقاد انقلابی و حرکت جهادی می توان ، کارهای به ظاهر ناشدنی را به سرانجامِ مطلوب رساند.

خودباوری به معنای باور به توانایى نیروی های مومن و انقلابی در دنبال کردن فعالیت ها و ثابت قدم بودن، یعنی باور به توانایى های جبهه خودی و علاقه مندان به نظام اسلامی در عبور از موانع و مشکلات و تحقق وعده ها آن هم در اوج مظلومیت و فشار و تهمت.

به تعبیر مقام معظم رهبری، بسیج یعنی گردآوردن و به خط کردن ظرفیت ها و امکانات برای رسیدن به مقصود و چه زیبا ایشان در دیدار روز گذشته آحاد بسیجیان با ایشان فرمودند: “انقلاب اسلامی اگر همه آن چه را که امروز داریم ، داشت ولی بسیج مردمی را نداشت قطعاً لنگی در کارهایش به وجود می آمد”

بر اساس کلام امیرالمومنین (ع) یکی از راز و رمزهای خودباوری ، خودشناسی و به تعبیر حضرت، معرفت به شناخت خود است و بسیجیان که در مکتب ولایت رشد و نمو داشته و در مسیر ولایت مداری بالیده و افتخار آفریده اند، بیش از دیگر اقشار جامعه، معتقد و باورمند به این اصل کلیدی بوده و هستند، چه آن که بسیج در قاموس نظام اسلامی و در فرهنگ انقلاب اسلامی یعنی خواستن و توانستن.

در این میان جای بسی تاسف است که به تعبیر رهبر معظم انقلاب ، عده ای در داخل همچنان آیه یأس خوانده و می گویند که ما نمی توانیم در برابر قدرت های مستکبر عالم بایستیم و حال آن که شکست داعش پس از 6 سال فتنه گری و جنایت ، یکی از آن اقدامات ارزشمند به برکت تحکیم و توسعه تفکر و روحیه بسیجی در منطقه غرب آسیا می باشد.

صدالبته اعتماد به حضرت باری تعالی، اعتماد به نفس و خودباورى را بسی مضاعف مى کند، چه آن که به بیان نورانی امام علی (ع) “روحیه انسان با ایمان، از سنگ خارا شکست ناپذیرتر است”

از سویی یکی دیگر از ویژگی ها و شاخصه های کلیدیِ بسیج و بسیجی ، اُمیدوار بودن به آینده ای روشن است چه آن که اساساً انسان خودباور، به آینده امیدوار است و مى داند که سرانجام نتیجه تلاش خود را خواهد گرفت؛ شکست بزرگ داعش با وجود حمایت پیدا و پنهان حدود 60 کشور و در راس آن ها آمریکای جنایتکار و اسراییل غاصب نشان داد که در صورت مجاهدت در مسیر خواست خدای متعال، پیروزی و نصرت شامل حال مومنین و مجاهدین خواهد بود و این وعده تخلف ناپذیر حضرت احدیت است.

امام عسكری علیه السلام در یك سخن عارفانه ای فرمود: «من انس بالله استوحش من الناس؛ (1)هر كس با خداوند متعال انس بگیرد، از مردم وحشت می كند..»

امام حسن عسكری علیه السلام در فرازهایی از مناجات دلنشین خود با آفریدگار جهان هستی، چنین راز و نیاز می كند: «یا من مواعیده صادقة، یا من ایادیه فاضلة، یا من رحمته واسعة، یا غیاث المستغیثین، یا مجیب دعوة المضطرین، یا من هو بالمنظر الاعلی، وخلقه بالمنزل الادنی… فصل علی محمد وآله واهدنی من عندك وافض علی من فضلك وانشر علی من رحمتك وانزل علی من بركاتك انك انت الرب الجلیل وانا العبد الضعیف وشتان ما بیننا یا حنان یا منان، یا ذالجلال والاكرام؛ (2) ای خدایی كه در وعده هایش راستگوست! ای آفریدگاری كه نعمتهایش افزون است! ای كسی كه سایه رحتمش گسترده است! ای دادرس دادخواهان! ای اجابت كننده دعای بیچارگان! ای كسی كه در بالاترین مرتبه قرار داری و آفریده هایت در پایین ترین منزل جای دارند!… بر محمد و آل او درود فرست و مرا خودت هدایت كن و فضل خودت را بر من افاضه كن و رحمت خود را بر من فراگیر ساز و بركات خودت را بر من نازل گردان، همانا كه تو پروردگار بزرگ هستی و من بنده ضعیف و ناتوان؛ و چقدر تفاوت است بین من و تو، ای خدای مهربان و بخشاینده و ای صاحب جلالت و بزرگواری..»

1) عدة الداعی، ص 194؛ شمس الضحی، ص 594.

2) مصباح المتهجد، ص 227؛ مهج الدعوات، ص 277.

مطالب مرتبط: ويژه نامه شهادت امام حسن عسكري عليه السلام؛ براي مطالعه ويژه نامه اينجا را كليك نماييد.

ويژه نامه شهادت امام حسن عسكري عليه السلام؛ براي مطالعه ويژه نامه اينجا را كليك نماييد.