مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «غیبت و آثار فردی و اجتماعی آن» پرداختند که متن آن بدین شرح است:

«فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ؛ آن بندگانی که سخن بشنوند و به نیکوتر آن عمل کنند، آنان هستند که خدا آنها را (به لطف خاص خود) هدایت فرموده و هم آنان به حقیقت خردمندان عالمند.»

کتاب کشف الریبة اثر شهید ثانی به بحث درباره رذایلی همچون غیبت، سخن چینی و حسد می‌پردازد. مؤلف از بحث غیبت آغاز کرده و بیان می‌دارد که نام کتاب را کشف الریبة نهاده زیرا ابهامات احکام غیبت را برطرف می‌کند.

مسأله غیبت برای برخی مبهم است، زیرا برخلاف گناهان آشکاری مانند شرب خمر و ترک نماز، غیبت به راحتی قابل تشخیص نیست و با توجیهات مختلف آغاز می‌شود. گاه فرد تا پایان شب متوجه نمی‌شود چه گناهی مرتکب شده و با سکوت یا اشاره مرتکب غیبت شده است.

در این باره روایت شده: «الغِیبةُ أشَدُّ من الزِّنا قِیلَ: وکَیفَ؟ قال: الرَّجلُ یَزْنِی ثُم یَتوبُ اللهُ علیه، وإنَّ صاحِبَ الغِیبةِ لا یُغفَرُ له حتی یِغفِرَ له صاحِبه»

غیبت ویژگی‌های خاصی دارد؛ با توبه تنها بخشیده نمی‌شود، زیرا حق‌الناس است، همچنین محیط جامعه را آلوده کرده و باعث بدبینی و از بین رفتن اعتماد میان انسان‌ها می‌شود.

در تعریف غیبت، برخی بر اساس روایات گفته‌اند:«ذِکرُکَ أخاکَ بما یَکرَهُ»؛ یعنی در غیاب برادر دینی طوری از او یاد کنی که اگر بشنود ناراحت شود. شهید ثانی معتقد است غیبت گسترده‌تر از این تعریف است، زیرا با اشاره نیز می‌توان غیبت کرد.

پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله پرسیدند: «أَتَدْرُونَ مَا الغِیبَةُ؟ قَالُوا: اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ؛ قَال: ذِکْرُکَ أَخَاکَ بِمَا یَکْرهُ» اگر سخن درباره عیب واقعی باشد غیبت است و اگر دروغ باشد علاوه بر غیبت، افترا نیز محسوب می‌شود.

خداوند در سوره حجرات می‌فرماید: «وَلَا یَغۡتَب بَّعۡضُکُم بَعۡضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمۡ أَن یَأۡکُلَ لَحۡمَ أَخِیهِ مَیۡتٗاً فَکَرِهۡتُمُوهُۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ إِنَّ ٱللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ»، در تفسیر این تشبیه قرآنی گفته شده که غیبت‌کننده آبرو ندارد و می‌خواهد با غیبت دیگران برای خود آبرو کسب کند. عبارت «بعضکم بعضا» و کلمه «أخیه» به حرمت غیبت برادر دینی اشاره دارد. همچنین تشبیه به خوردن گوشت برادر مرده اشاره به این دارد که شخص غایب همچون مرده است و آبروی از دست رفته او همچون گوشت مرده غیرقابل جبران است. میت متعفن است و غیبت‌کننده نیز کاری متعفن انجام می‌دهد و با غیبت کردن گویی نبش قبر می‌کند.

غیبت موجب غضب الهی، دلگیری رسول خدا صلی‌الله علیه وآله و ناراحتی امام زمان علیه‌السلام می‌شود و مخالفت با مسیر شهدایی است که برای حفظ ارزش‌ها شهید شدند. غیبت‌کننده با عمل خود که ضد ارزش است، در حرکت جامعه به سوی کمال اخلال ایجاد می‌کند، همچون کسی که در حرکت کشتی که با عمل به قرآن به سوی کمال می‌رود، اختلال ایجاد می‌کند.

کافی است از خودمان سؤال کنیم که اگر یک روز به زندگی ما اضافه شود، آیا باعث پیشرفت ما می‌شود یا خیر. آیا در آن روز در مسیر اطاعت الهی قدمی برمی‌داریم، از انجام عبادت‌های شخصی گرفته تا اضافه کردن معلومات مفید تا انجام کارهای مفید برای دیگران. آیا زندگی‌مان برکت دارد که هر چه طولانی‌تر شود، برکتش بیشتر شود یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت است، پس دعا کنیم تا عمرمان هر چه بیشتر طولانی‌تر شود.

حتماً برای شما هم پیش آمده که در کوچه یا خیابان، پیرمرد یا پیرزنی را کمک کرده باشید. حالا چه این کمک، رساندن آن‌ها با ماشینتان باشد و چه بردن خریدهایشان تا در منزل و چه عبور دادنشان از خیابان. دعای آشنایی که این‌جور وقت‌ها از زبان آن‌ها می‌شنوید این است: «خدا عمرت بده!» اینجاست که بعضی جوان‌ترها که ارزش این دعا را نمی‌دانند خندهٔ تلخی می‌کنند و زیر لب می‌گویند: «عمر طولانی می‌خوام چی کار!»

اما آیا ارزش واقعی این نعمت را می‌دانیم. نعمتی که یکی از نعمت‌های ویژهٔ خداوند است و افراد خاصی از آن بهره‌مند می‌شوند. نشانه‌اش احادیث متعددی است که در آن‌ها تأکید شده انجام بعضی اعمال خاص، باعث طول عمر می‌شود و این یعنی این نعمت، پاداش ویژه‌ای برای اهل کارهای خوب است. به‌طور مثال امام صادق علیه‌السلام در حدیثی زیبا فرموده‌اند:

صفحات: 1· 2

انسان موجود اجتماعی است و دوست دارد که اطرافش شلوغ باشد و در کنار دوستان و رفیق های خودش احساس لذت کند. برای داشتن دوستان زیاد و احساس آرامش و لذت زیاد باید اخلاق نیکو و رفتار بزرگ منشانه داشته باشید…
ویژگی های افراد خوش اخلاق
ویژگی های افراد خوش اخلاق
داشتن چهره اخمو و عبوس عاملی است برای دور شدن افراد از اطراف ما، اما چهره خندان و شاداب باعث بیشتر شدن دوستی می‌شود.

ادامه »

مثل دعای پیامبر(ص)
شاید بسیاری از ما و حتی بعضی پدرها از جایگاه ویژه‌ای که پدر نسبت به فرزندانش دارد غافل باشیم. تا امروز راجع به جایگاه و اهمیت مادران زیاد شنیده و خوانده‌ایم، اما خوب است به بهانه دعای امام سجاد علیه‌السلام…

کلمه انسان از انس گرفته‌شده؛ و این یعنی داشتن مونس، بیش از هر چیز برای انسان ضروری است، حتی بیش از آب و غذا. نمونه‌اش را می‌توانید در کسی ببینید که با کسی انس ندارد و یا با مونسش به مشکل برخورده است! چنین شخصی نه لب به غذا می‌زند و نه گلویش را تازه می‌کند به آب. البته اصل انس داشتن یک مسئله است و با چه کسی انس داشتن یک مسئلهٔ دیگر.

صفحات: 1· 2

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله ربّ العالمین والصلاة والسّلام علی خیر خلقه أشرف بریته ابوالقاسم محمّد صلی الله علیه و علي آله الطیّبین الطاهرین و عَلی جمیع الانبیاء وَالمُرسَلین سیّما بقیة الله فی الأرضین و لَعنة الله عَلی اعدائهم أجمعین.

.. چه کنیم در دنیا و در آخرت عزیز باشیم و شخصیت داشته باشیم و ابهت داشته باشیم و برایمان هم در دنیا و هم در آخرت شخصیت قائل باشند. گفتم از نظر قرآن اوّل چیزی که روی آن پافشاری شده است، تقواست. اگر انسان متّقی شد، شخصیت دنیا و آخرت را دارد. به قول امام دوم«سلام‌الله‌علیه»:

«إِذَا أَرَدْتَ عِزّاً بِلَا عَشِيرَةٍ وَ هَيْبَةً بِلَا سُلْطَانٍ فَاخْرُجْ مِنْ ذُلِّ مَعْصِيَةِ اللَّهِ إِلَى عِزِّ طَاعَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏»[1]

اگر می‌خواهی در میان مردم با ابهت و با شخصیت باشی، باید متّقی باشی. اهمیت به همۀ واجبات و مخصوصاً نماز، اهمیت به مستحبّات به اندازه‌ای که می‌توانی و مهم‌تر از این دو، اجتناب از گناه است. گناه گوش، گناه چشم، گناه زبان تا برسد به اینکه ان‌شاء‌الله گناه دل در زندگیت نباشد. دربارۀ این صحبت کردم. دوم چیزی که درباره‌اش صحبت کردم، فرهنگ و علم بود. آدم وقتی می‌تواند ابهت اجتماعی و شخصیت اجتماعی پیدا کند که عالم باشد و بتواند گره‌های علمی را باز کند. وقتی در مجلس حرف می‌زند، اطرافیان به حرف او گوش دهند و ببینند که حرف‌های او مفید است. در خانه و در میان رفقا و در جامعه حرف‌های مفید بزند تا کم‌کم برسد به آنجا که از نظر علمی دینی یا علم غیردینی، مفید برای اجتماع باشد. ثواب زیادی بار بر این است و بالاترین ابهت و شخصیت اجتماعی را نیز پیدا می‌کند.

سوم، کار و تلاش و کوشش است، و این مهم‌تر از اول و دوم است. در حالی که اولی خیلی بالاست و انسان اصلاً خلق شده برای اینکه عابد و متقی باشد: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ»[2]

پروردگار عالم، عالم هستی را خلق کرده است برای اینکه ما عالِم و بافرهنگ شویم، اما این تلاش و کار و کوشش از اولی و دومی هم مهم‌تر است، و گفتم هرکجا ایمان در قرآن آمده، بلافاصله عمل صالح هم آمده است، نداریم در قرآن جایی را که بگوید ایمان داشته باش، بلکه هرکجا می‌فرماید ایمان داشته باشد، می‌گوید عمل صالح نیز داشته باش: «وَ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحات‏»[3]

صفحات: 1· 2

برای زندگی مشترک، دشمن های وجود دارد که یکی از خطرناک ترین آنها سرزنش کردن است. زوج های هستند که به جای لذت بردن از زندگی به دنبال عیب های هم می‌گردند تا آنها را مانند پُتک بر سر هم بزنند. اما زوج های…
سرزنش زن یا شوهر نسبت به یکدیگر، خانواده را دچار بدبینی می‌کند و زوجین هر یک احساس می‌کنند در دل همسر خود جایگاهی ندارند.

صفحات: 1· 2