حضرت آیت الله جوادی آملی دامت بركاته در جلسه درس فقه، با اشاره به سالروز آغاز حکومت و ولايت وجود مبارك وليّ عصر(عجل الله تعالي فرجه الشريف) اظهار داشتند: امروز اولين روز حکومت و ولايت وجود مبارک ولي عصر(ارواحنا فداه) است که به پيشگاه آن حضرت تهنيت عرض مي‌کنيم و اميدوار خداي سبحان ظهورش را تعجيل بفرمايد تا قرآن و عترت را به بهترين وجه به جامعه معرفي کند.

ایشان بیان داشتند: هم شیعه ها و هم اهل سنت مأمور به وحدت و اتحاد هستند، يک بيان نوراني حضرت امير دارد که در نهج البلاغه در آن خطبه رسمي ايشان آمده، فرمود اين حرفي که من مي‌زنم مربوط به تاريخ نيست که از تاريخ گذشته باخبر باشم؛ از عصر آدم تا الآن و از الآن «الي الابد» اين حرفي که من مي‌زنم مال همه هست که خدا هيچ ملتي را با اختلاف، خير نداد: «إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ لَمْ يُعْطِ أَحَداً بِفُرْقَةٍ خَيْراً مِمَّنْ مَضَي وَ لاَ مِمَّنْ بَقِيَ»؛ اين را روي تاريخ و علم تاريخ و اينها نمي‌گويد، اين را از روي سنت الهي مي‌گويد. مي‌گويد تا آينده هم همين طور است، هيچ ملتي با اختلاف خير نمي‌بيند.

معظم له ادامه دادند: حضرت در آن نامه نوشت: بدان! در بين امت اسلامي از من کسي بيشتر يا مثل من، کسي نيست که مردم را به وحدت دعوت کند. فرمود: «لَيْسَ رَجُلٌ فَاعْلَمْ أَحْرَصَ [النَّاسِ‏] عَلَي جَمَاعَةِ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّي الله عَلَيه و آلِهِ و سَلَّم وَ أُلْفَتِهَا مِنِّي‏»، از من کسی بيشتر، چون از مهم‌ترين حق خودم گذشت کردم، از مهم‌ترين حق خودم صرف نظر کردم، «مَخَافَةَ أَنْ يَرْتَدَّ النَّاس‏»؛ من از حق مسلّم خودم که حکومت «علي المسلمين» است صرف نظر کردم و اين را سنت خدا مي‌دانم و به شما از سنت خدا خبر مي‌دهم که در آينده هم همين طور است که هيچ امتي از اختلاف خير نمي‌بيند. اين را از روي تاريخ نمي‌گويم.

حضرت آیت الله جوادی آملی دامت بركاته بیان داشتند: فرمايش صاحب جواهر اين است که ائمه(عليهم السلام) شیعه را خوب رهبري کردند، اين مکتب را حفظ کردند. جمعيت مال آنها، قدرت مال آنها، پول مال آنها و ما را حفظ کردند. مگر ما چند نفر هستيم؟ در اين چند نفر هم ارباً اربا شدند؛ شيعه چهار امامي داريم، پنج امامي داريم، شش امامي داريم، هفت امامي داريم. اينها بالاخره همه مخالف با اهل بيت هستند. هم ازدواج اينها با يکديگر جائز است، هم ازدواج ما با آنها و آنها با ما جائز است. مگر امامت تبعيض‌بردار است؟ فرمايش مرحوم صاحب جواهر اين است که آن رهبري سياسي را ائمه(عليهم السلام) با فتوايشان حفظ کردند که ما شيعه‌ها را حفظ بکنند. حساب قيامت و بگير و ببند سر جايش محفوظ است. آنکه از بين نرفته است. شما مي‌خواهيد احکام قيامت را اينجا جاري بکني؟ اين به عهده خود ذات اقدس الهي است. اما ما در دنيا بايد با هم زندگي کنيم.

خبرگزاري رسمي حوزه-۱۳۹۶/۹/۷

دانلود پاورپوينت

هر كس ممكن است برداشت خاصي از مفهوم «نشاط» داشته باشد و متناسب با آن براي تحصيل و فراهم سازي مقدمات آن تلاش كند، امّا تعريفي كه با رويكرد ديني از نشاط سازگاري داشته باشد اين است كه فرد در زندگي خود احساس رضايت و سعادتمندي داشته و از سلامت رواني برخوردار باشد.

طبق اين تعريف، سؤال در واقع برمي‎گردد به اينكه چه كار كنيم تا در زندگي، احساس رضايت و سعادتمندي داشته و سلامت رواني خود را حفظ كنيم.

عمده‎ترين عواملي كه نشاط انسان را در زندگي از وي سلب مي‎كند و باعث اضطراب، افسردگي و انواع اختلالات رواني در فرد مي‎شود، افتادن در دام غرايز، احساس پوچي و بي‎معنايي و درماندگي در برابر حوادث و بحران هاي زندگي است.[1]

بنابراين نشاط خود را در زندگي بايد در مسائلی جستجو كنيم كه بتوانيد اين عوامل بحران‎زا را كنترل كند.

به اعتقاد بسياري از روان شناسان مهم‎ترين عاملي كه مي‎تواند عوامل بحران‎زاي زندگي را كنترل كند و زمينة نشاط و احساس عزت نفس را در انسان به وجود آورد چيزي جز مذهب و اعمال و رفتار مذهبي نيست. پس بايد براي كسب نشاط بيشتر و مصونيت از اضطراب و افسردگي به سوي دين و مذهب روي آوريم و با ياد خدا و انجام اعمال و رفتار مذهبي به احساس نشاط بيشتر دست يابيم.

* اسلام دين شادي و نشاط

چه دستورات فردي و چه دستورات اجتماعي اسلام همگي براساس رضايت، شادي، ‌نشاط و تحرك است. دقت در اين احكام، جدا از عنصر رضايت كه شادماني هميشگي را تضمين مي‌كند، نشان‌دهنده رفتارها و اعمال شادي بخش و نشاط‌آور است. اعياد اسلامي مانند عيد فطر، عيد قربان، عيد غدير، رفتارها و انديشه‌هاي شادمانه زيستن را القاء مي‌كنند. با صحه‌گذاشتن اسلام بر عيد نوروز و تأييد و تكميل آن، نيز تاكيد بر رفتارها و لحظه‌هاي شادي كردن براي انسان‌ها است.

دستورات اجتماعي اسلام براي خدمت به جامعه و خلق خدا، جدا از فلسفه بندگي و اطاعت، خدا موجب گسترش دوستي‌ها، محبت‌ها، و همدلي‌ها بين انسانها مي‌شود. وقتي انسانها به همديگر خدمت مي‌كنند، جو محبت و رضايت و شادمانگي در جامعه حاكم مي‌شود و افراد آن جامعه از لحظه لحظه زندگي خود در آن جامعه، لذت مي‌برند.

* مؤمن، شادترين انسان

از نظر اسلام و قرآن، مؤمن شادترين انسان است. چون هر گونه از سختي روزگار گلايه و شكوه و ناله نمي‌كند. دنيا را محل ماندن نمي‌داند، و يك توقفگاه موقت به حساب مي‌آورد. سختي‌ها را تحمل مي‌كند. و در انتظار وصال پروردگار، لحظه‌ها را با احساس رضايت و شادماني سيري مي‌كند. و خداوند تبارك و تعالي نيز به خاطر اين رضايت و شادمانگي مؤمن، عاشقانه او را دعوت به بهشت مخصوص خود مي‌كند. و لحظه‌هاي شادمانگي را براي او رقم مي‌زند؛ يا ايتها النفس المطمئنه ارجعي الي ربك راضيه مرضيه فادخلي في عبادي و ادخلي جنتي[2]

* توصيه هايي براي شاد زيستن

1. با ياد خدا به زندگي نشاط بدهيد

از نظر اسلام زندگي كه در آن ياد و ذكر خدا وجود نداشته باشد، هيچ لذّت و نشاطي ندارد. خداوند در قرآن كريم مي‎فرمايد: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً»[3] هر كس از ياد خداوند روي بگرداند، زندگي سخت و دشواري خواهد داشت. دوري از ياد خدا زندگي را دشوار و ياد خداوند زندگي را براي انسان با نشاط مي‎سازد. اين نشاط در زندگي ناشي از آرامش رواني است كه با ياد خدا حاصل مي‎شود خداوند مي‎فرمايد: «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[4] همانا با ياد خدا دلها آرامش مي‎يابد.

تبيين روان شناختي اين مسأله آن است كه ياد و ذكر خدا فرد را از اميال و تكانش هايي كه براي او استرس و فشار رواني ايجاد مي‎كند، باز مي‎دارد و سبب مي‎شود كه به جاي توجه صِرف به لذت‎هاي دنيوي به تقويت رابطه با خدا و تقرُّب به او توجه كند. بروز مشكلات براي چنين فردي وي را از هدف اصلي باز نمي‎دارد[5] و چون خود را در مسير رشد و تكامل معنوي احساس مي‎كند، از زندگي لذت مي‎برد. بنابراين يكي از راه‎هاي اصلي دستيابي به نشاط بيشتر در زندگي آن است كه هميشه و در هر حال به ياد خدا باشيم.

2. توكل به خدا

توكل به خدا، زيربناي يك زندگي شادمانه و توأم با احساس سعادت و خوشبختي است. انساني كه به خدا توكل مي‌كند، با قدرت تمام در مقابل مشكلات مي ‌ايستد و هرگز احساس شكست و نگراني نمي‌كند. اگر در كارها و برنامه‌هاي خود،‌ توكل به خدا داشته باشيم، هم به موفقيت قابل توجهي دست مي‌يابيم و هم طي كردن مسيرهاي طولاني و سخت موفقيت‌، براي ما‌ آسان و عملي مي‌شود. انسانهايي كه به خدا توكل مي‎كنند در انجام كارهاي سخت و بزرگ،‌كمترين فشارها را احساس مي‌كنند و در برابر تندباد حوادث مانند كوهي استوار و مقاوم هستند. توكل، كليد در توفيق الهي است. انساني كه به خدا توكل مي‌كند هر لحظه تحت عنايت و لطف بي‌كران خدا قرار مي‌گيرد.

3. توسل به معصومين و اولياي خدا را فراموش نكنيد

يكي ديگر از عوامل دستيابي به نشاط بيشتر در زندگي توسل به معصومين - عليهم السلام - و اولياي خدا است.

4. به ارزش ها پايبند باشيد

پايبندي به ارزشها و اعتقادات ثابت و تعريف شده به موفقيت انسان در زندگي كمك مي‌كند و همچنين شادمانگي را پايدار مي‌سازد. انسان بي‌اعتقاد و هرهري مذهب، با زندگي احساس بيگانگي مي‌كند. و به طرف پوچي‌گرايش پيدا مي‌كند. احساس پوچي، يكي از علل اساسي افسردگي‌ها و بي نشاطي انسان است. انسان بي‌اعتقاد، در هستي و خلقت، بي‌ريشه است.

و احساس شادي واقعي نخواهد كرد. همانگونه كه انسان بي‌برنامه نمي‌تواند در كارها، موفق عمل كند، انسان بي‌اعتقاد و فاقد ارزشهاي متعالي نيز نمي‌تواند به طور مداوم از زندگي لذت برده و احساس خوشبختي نمايد.

5. از زندگي خود راضي باشيد

رضايت از زندگي، يكي از عوامل شادمانه زيستن است. افرادي هستند كه داراي موفقيت، ثروت و امكانات زيادي هستند ولي همواره از زندگي ناله مي‌كنند. اين افراد احساس شادمانگي نمي‌كنند. ولي افرادي هم هستند كه جزء فقيرترين مردم هستند و مشكلات زيادي در زندگي‌ دارند ولي شاد زندگي مي‌كنند. چون از زندگي راضي هستند. پس، شادمانگي انسان صد در صد، وابسته به داشتن‌ها و يا نداشتن‌ها ، نيست بلكه تنها وابسته به رضايت يا عدم رضايت از روند زندگي است. رضايت از زندگي و روند آن، شادمانگي را تضمين مي‌كند. علت نارضايتي انسان از زندگي، انتظارات خودساخته، است هر كسي انتظاري از روند زندگي و سرنوشت خود دارد، ولي وقتي اتفاقات مطابق ميل انسان، پيش نمي‌رود، احساس نارضايتي مي‌كند.

بنابراين، به جاي اين كه از اتفاقات زندگي شكايت كنيم، سعي كنيم با استفاده از قلب و عقل خود به زيبايي زندگي كنيم و قوانين هستي را رعايت نمائيم. اين را نيز بدانيم ناملايمات زندگي نمك يك زندگي مطلوب و شاد است و انسان عاقل از اين سختي‌ها هم براي شيرين و شادمان كردن زندگي استفاده مي‌كند.

6. اميد و تصويري زيبا از آينده داشته باشيد

اگر انسان بتواند تصويرهاي ذهني خود را مديريت كند و بجاي تصاوير در هم و برهم، آشفته و منفي، تصاويري زيبا از آينده بسازد، احساسي شادمانه خواهد داشت.

آنچه تاكنون در عرصه روانشناسي و تجارب زندگي، به اثبات رسيده است، اين است كه: «آينده را تصاوير ذهني انسان مي‌سازند. يعني انسان هر انتظار و تصويري از آينده داشته باشد، به نوعي همان انتظار و تصوير تحقق خواهد يافت.

اميد، زيباترين ويژگي يك خيال است. اگر مي‌خواهيم از زندگي لذت ببريم، بايستي با اميد زندگي كنيم. اين اميد (تصوير مثبت از آينده) است كه انسان را زنده نگه مي‌دارد. بنابراين، بايد تصويري زيبا از آينده بسازيم و همواره اميدوار باشيم و آينده را آن گونه كه دوست داريم مجسم نماييم. و باور كنيم كه روز به روز، موفق‌تر، ‌شادتر و خوشبخت‌تر مي‌شويم.

7. در زندگي هدفمند باشيد

هدفمندي نه تنها موفقيت انسان را تضمين مي‌كند، بلكه موجب شادكامي انسان نيز مي‌گردد. انسان بي‌هدف، مانند فردي سرگردان در كويري سوزان است. هيچ وقت احساس آرامش و شادماني نخواهد كرد.

بعضي‌ها هدفمندي و هدف‌يابي را مساوي آرزوهاي بزرگ و بيشتر مي‌دانند. ولي اكثراً اينها در زندگي موفق نمي‌شوند. بايستي آرزوها شفاف و مشخص و تعريف شده باشد. آرزوي بزرگ بسيار خوب است ولي بايستي در درجه اول، بر اساس بزرگي آرزو، انرژي و توان لازم را مهيا كنيم و در درجه دوم، آن آرزو براي ما مشخص و شفاف باشد‌، كه در اين صورت حتماً موفق خواهيم شد.

تصميم قطعي براي رسيدن به يك هدف بسيار زيبا و مقدس، نبايد شادكامي انسان را از بين ببرد، چون انسان وظيفه‌اي جز عمل كردن ندارد. ما بايد تلاش خود را براي رسيدن به بهترين اهداف انجام دهيم. اگر به آن اهداف برسيم، احساس شادماني خواهيم كرد و اگر نرسيم غير شاد خواهيم بود. بنابراين لازم است انسان در زندگي، ‌اهداف مشخص و شفافي داشته باشد.

8. خوشبختي خود را باور كنيد

بزرگترين مشكل انسانهاي بي نشاط و افسرده و ناراضي اين است كه نه خودشان را باور كرده‌اند و نه خوشبختي و شاد زيستن خود را. انساني كه خود را باور كند، مي‌تواند شاد زندگي كند‌. ما بايد باور كنيم كه مي‌توانيم خوشبخت بشويم و خوشبخت و شاد هستيم. چون ما خوشبخت و شاد آفريده شده‌ايم، باور كنيم كه زندگي زيبا و لذت بخش است. باور كنيم كه سرنوشت تابع انديشه‌هاي زيباي ماست، باور كنيم كه خدا، عاشق ماست. و مهربانترين است.

9. برنامه‌ريزي و نظم در زندگي را فراموش نكنيد

نظم و انضباط و داشتن برنامه در زندگي انسان، شادمانگي او را حفظ مي‌كند. انسانهاي منظم و داراي برنامه، بسيار موفق‌تر و شادتر هستند. اهميت نظم آن قدر زياد است كه امام علي ـ عليه السّلام ـ به فرزندان خود مي‌‌فرمايند: شما را به دو چيز توصيه مي‌كنم، اول تقواي الهي، دوم ، نظم در كارها. امروزه در دانش مديريت، به برنامه‌ريزي تأكيد جدي مي‌شود و هيچ فعاليتي بدون برنامه ريزي و عمل به آن برنامه، نتيجه‌اي مثبت نخواهد داشت. انسانهايي كه با برنامه عمل كنند، هم موفقيت و پيروزي را در آغوش خواهند كشيد و هم زندگي شادمانه خواهند داشت.

10. با تشريفات زائد و غلط خود را به زحمت نياندازيد

راحت بودن در زندگي، موجب شادمانگي است. انسانها هر چه خود را با آداب و رسوم و تشريفات زائد و غلط به زحمت و عذاب مي‌اندازند، همانقدر از شادمانگي دور مي‌شوند. خيلي از افراد. زندگي ساده، زيبا و راحت را، بسيار مشكل، بغرنج و سخت مي‌كنند. سنتها و آداب اگر در مسير فطرت پاك الهي انسان باشند، بسيار نيز عزيز و قابل احترام هستند، ولي تشريفات زائد و غلط اصلاً قابل قبول نيستند. هر چه زندگي پيچيده‌تر و تشريفات بيشتر مي‌شود. تنشها و فشارهاي روحي شدت مي‌يابد. بنابراين، اگر زندگي شادمانه‌اي مي‌خواهيم، بايد تشريفات زايد را كنار گذاشته و خيلي راحت و خودماني زندگي كنيم.

11. صداقت و راستي داشته باشيد

صداقت، مانند آب زلالي است كه چمنزار زندگي شادمانه را سيراب مي‌كند، و گلهاي خوشبختي و لذت را شكوفا مي‌سازد. انسانهاي صادق، لحظه‌هاي شادمانه‌اي را تجربه مي‌كنند و از لحظه لحظه زندگي لذت مي‌برند. انتخاب صداقت، به معني انتخاب «شادمانگي» است. يكي از زيباترين پيامهاي دين زيباي اسلام، صداقت است. انسان صادق، از همه گرفتاريها و مشكلات نجات پيدا خواهد كرد. ريا، نفاق، دوروئي و تظاهر شايستة مقام الهي انسان نيست. و مطمئناً انسان را رسوا مي‌سازد.

اگر انسان حتي در مقام دشمنان خود صادقانه رفتار نمايد، به نفع‌اش تمام خواهد شد، انسان صادق، قابل اعتماد است. بنابراين اگر در همه اعمال و زندگي خود، صداقت را پيشه كنيم همواره زندگي شادمانه‌اي خواهيم داشت و هم چنين مورد احترام همه انسانها خواهيم بود.

12. از بيكاري بپرهيزيد

بيكاري، يكي از مشكلات عمده جوامع بشري است كه امنيت شهرها و كشورها را تهديد مي‌كند. بنابراين همه نهادها و سازمانهاي دولتي بايد مشكل بيكاري را حل كنند. فعال و مشغول بودن يكي از راههاي شاد زيستن است. و از نظر امام علي ـ عليه السّلام ـ بهترين تفريح، كار است. هم بايستي وقت خود را با فعاليت و مشغوليت معني‌دار و مفيد پر كنيم و هم كمك كنيم ديگران از بيكاري، نجات پيدا كنند تا جامعه‌اي شاد و فعال داشته باشيم. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه انسانهاي فعال و مشغول، بسيار سالم‌تر و شادتر هستند.

13. داوري مثبت داشته باشيد

داوري مثبت و زيبا، يكي از بهترين راههاي شادمانه زيستن است. اگر انسان ياد بگيرد كه مثبت داوري كند. و از داوريها و پيشداوريهاي منفي و بدبينانه و خودخواهانه پرهيز نمايد، ‌عصباني نخواهد شد، حرص نخواهد خورد. بلكه در همه موقعيتها، احساس شادمانگي خواهد كرد و با همه انسانها شادمانه خواهد زيست ن: 632 م .

14. توجه به سيره بزرگان و الگوهاي جامع

با مطالعه و بررسي شيوه زندگي و رفتارهاي فردي و اجتماعي اهلبيت - عليهم السلام- و نيز علما و بزرگان، به روشني در مي يابيم كه همانگونه كه آنها اهميت به عبادات و واجبات الهي داشتند در كنار آن اهتمام ويژه اي به نشاط و امور جانبي و تفريحات سالم داشته اند. اينجاست كه مي توان جامعيت دين مبين اسلام را جستجو نمود و به اين حقيقت پي برد كه تعاي و تكامل روح در پرتو توجه به تمامي جوانب و نيازها است كه هر كدام اگر در حد و شان خود انجام شوند قطعا آثار مباركي به دنبال دارد.

پاورقی:

[1] . محمود ميرنسب، بررسي رابطة توكل به خدا… با اضطراب و افسردگي، پايان نامة كارشناسي ارشد، دانشگاه تهران، 1379، ص 57ـ20.

[2] . فجر، آية 27 الي آخر.

[3] . طه، 124.

[4] . رعد، 28.

[5] . امان الله خلجي موحّد، روان درماني با كلام آسماني، شهر انديشه، چاپ اول، 1379، فصل اول و سوم.

منبع: سایت اندیشه قم (مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم)

به قلم: حسن منتظري- مركز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي حوزه علميه

قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اَوصانى رَبّى بِسَبعٍ: اَوصانى بِالاِْخلاصِ فِى السِّرِّ وَ الْعَلانيَةِ وَ اَن اَعْفُوَ عَمَّن ظَلَمَنى و اُعْطىَ مَن حَرَمَنى و اَصِلَ مَنْ قَطَعَنى و اَن يَكونَ صَمْتى فِكْرا وَ نَظَرى عِبَرا

پیامبر اسلام فرمودند: پروردگارم هفت چيز را به من سفارش فرمود: اخلاص در نهان و آشكار، گذشت از كسى كه به من ظلم نموده، بخشش به كسى كه مرا محروم كرده، رابطه با كسى كه با من قطع رابطه كرده، و سكوتم همراه با تفكّر باشد  و نگاهم  براى عبرت باشد.

كنزال فوائد،ج2،ص۱۱
 

بی‌تردید یكی از مهم‌ترین وقایع تاریخ اسلام، نهضت بزرگ عاشوراست كه پس از گذشت یک هزار و چهارصد سال هنوز به عنوان حماسه‌ای جاوید مطرح بوده و در صفحات حجیم تاریخ بشر به بوته فراموشی سپرده نشده است. حادثه عاشورا، بي‏ شک از عظيم ترين رخدادهايي بود که در تاريخ بشري موجي عظيم‏ پديد آورد و مسلمانان و غير مسلمانان را با ارزش هاي متعالي و مفهوم حيات هدفدار آشنا ساخت و انگيزه‏ هاي مبارزه براي حفظ کرامت انسان و نفي سلطه ستم را در انسان ها ايجادکرد، يا تقويت نمود.

شيعيان همواره در اقتدا به امامان خويش در سازش‌ناپذيري با حاكمان جور شهره بوده‌اند و عزت و افتخار خود را در قيام بر عليه باطل جستجو مي‌كرده‌اند. اين بزرگترين درسي است كه ما در حادثه خونين كربلا مي‌توانيم از ياران با وفاي امام بگيريم، شب عاشورا بهترين ترجمان كسب عزت و افتخار جامعه اسلامي در پيروي و حمايت قاطع از مقام ولايت است. اگر آزاديخواهان و آزادگان جهان، در راه استقلال و رهايي از ستم و طاغوت‌ها مي‌جنگند و الگويشان قهرماني‌هاي شهداي كربلاست، در ساية همين درس «آزادگي» است كه ارمغان عاشورا براي هميشة تاريخ است. انسان‌هاي آزاده، در لحظات حساس و دشوار انتخاب، مرگ سرخ و مبارزه خونين را بر مي‌گزينند و فداكارانه جان مي‌بازند تا به سعادت شهادت برسند و جامعة خود را آزاد كنند. [1]

عزّت و افتخار حسينى چگونه عزّتى است؟

عظمت قیام امام حسین(ع) به گونه ای است که پس از گذشت قرن ها، هنوز هم به عنوان عنصر اصلی الهام دهنده قیام های آزادیخواهانه بشر در جای جای جهان مطرح است و نه مسلمانان که همه آزادگان و آزاد اندیشان جهان، حرکت های آزادیخواهانه و استبداد ستیزانه خود را متاثر از این نهضت عظیم و الهی می دانند.

 مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای می فرمایند: «عزّت و افتخار حسينى» چگونه عزّتى است؟ اين افتخار، افتخار به چيست؟ آن كسى كه حركت حسين‏ بن‏ على(ع) را بشناسد، مى ‏داند كه اين عزّت، چگونه عزّتى است. از سه بُعد و با سه ديدگاه، اين نهضت عظيم حسينى را كه در تاريخ اين‏ طور ماندگار شده است، مى ‏شود نگاه كرد. در هر سه بُعد، آنچه كه بيش از همه چشم را خيره مى‏ كند، احساس عزّت و سربلندى و افتخار است. يك بُعد، مبارزه حق در مقابل باطلِ مقتدر است كه امام حسين (ع) و حركت انقلابى و اصلاحىِ او چنين كرد. يك بُعد ديگر، تجسّم معنويت و اخلاق در نهضت حسين‏ بن‏ على(ع)  است. در اين نهضت عرصه مبارزه‏اى وجود دارد كه غير از جنبه اجتماعى و سياسى و حركت انقلابى و مبارزه علنىِ حق و باطل است و آن، نفس و باطن انسانهاست. آن‏جايى كه ضعف ها، طمع ها، حقارت ها، شهوت ها و هواهاى نفسانى در وجود انسان، او را از برداشتن گام هاى بلند باز مى‏دارد، يك صحنه جنگ است؛ آن هم جنگى بسيار دشوارتر. آن‏جايى كه مردان و زنان مؤمن و فداكار پشت سر حسين‏ بن‏ على(ع) راه مى ‏افتند؛ دنيا و مافي ها، لذّت ها و زيبايي هاى دنيا، در مقابلِ احساس وظيفه از چشم آنها مى‏ افتد؛ انسان هايى كه معنويتِ مجسّم و متبلور در باطنشان، بر جنود شيطانى - همان جنود عقل و جنود جهلى كه در روايات ما هست - غلبه پيدا كرد و به عنوان يك عدّه انسان نمونه، والا و بزرگ، در تاريخ ماندگار شدند. بُعد سوم كه بيشتر در بين مردم رايج است، فجايع، مصيبت ها، غصّه‏ ها، غم ها و خونِ‏ دل هاى عاشوراست؛ ليكن در همين صحنه سوم، باز هم عزّت و افتخار هست. كسانى كه اهل نظر و فكر و تأمّلند، بايد هر سه بُعد را دنبال كنند. [2]

ماهیت  قیام امام حسین(ع)

نهضت ها و پدیده های اجتماعی نیز مانند پدیده های طبیعی ماهیت های مختلف دارند. نهضت امام حسین(ع) چه ماهیتی داشت؟ برای دستیابی به ماهیت نهضت عاشورا نخست باید به سراغ علت یا علل فاعلی آن برویم و علل و موجباتی را که منجر به پیدایش آن شده است بشناسیم. قيام امام حسين(ع)ريشه در انحراف هاى بـنيادى و اساسى در جـامعه اسلامى داشت. اين انحراف ها زائيده انحراف حكومت اسلامى از مسير اصلى خود از سقيفه به بـعد بـود. كه پس از شهادت على(ع)كلا بـه دست سلسله سفيانى و حزب ضد اسلامى اموى افتاد.

به بیانی دیگر قیام امام حسین (ع) قیامی آگاهانه و برنامه ریزی شده بود، نه انفجاری ناخواسته و ناآگاهانه از نوع آنچه که تحلیل گران مادی نسبت به پدیده های اجتماعی معتقد و نسبت به حادثه عاشورا می گویند؛ قیام آن حضرت در برابر جنایات یزید، در حقیقت نمایشی از این انفجار بود. همچنین نهضت عاشورا با توجه به عوامل مختلفی که در پیدایش آن نقش داشت، نهضتی چند ماهیتی است نه تک ماهیتی. [3]

اهداف  و دست آورد های امام حسین(ع) از قیام خود

قیام امام حسین(ع)، تابلویی است به وسعت اندیشه، عرفان و هنر که هر کس از منظری و به فراخور ظرفیت وجودی خود می‌تواند از آن بهره‏‏‌‏‏مند شود.امام حسین یکی از اهداف قیام خود را اقامه و حفظ ارزشهای راستین دین اسلام بیان می­کند. زیرا بعد از پیامبر و دوران رهبری ایشان بر جامعه اسلامی، به علت مسائل و مشکلات پیش رو بدعتهای جدیدی در دین و سنت پیامبر اکرم به وجود آمده بود. بدعتهای جدید خود موجب انحراف در جامعه اسلامی شده بود. از این رو جامعه اسلامی از مسیر اصلی خود دچار انحراف شده و نیاز به اصلاحات اساسی داشت. از این رو امام حسین(ع) از خلفای زمان بیعت نکرده تا این انحراف را آشکار سازند. بنابراین یکی دیگر از اهداف امام حسین، انگیزه اجتماعی و اصلاح فرهنگی اوضاع و شرایط حال جامعه بود. تا بدین طریق به جهل زدایی عامه مردم بپردازند و ایشان را با انحرافهای آشکار در جامعه آشنا سازند. [4]

نكته دوم در انگيزه قيام امام حسين (ع) كه مي‌تواند بهترين درس براي شيعيان ايشان باشد پاسداري از اسلام و امامت بود. هدف امام در پاسداري از اسلام مقابله با وضعيتي بود كه در ضمن آن حلال الهي حرام و حرام الهي حلال گرديده بود، حق و حقيقت قرباني هوي و هوسهاي هوسبازان شده و بطور كلي اسلام در معرض خطر بعدي قرار گرفته بود اين وضعيتي است كه در هر زماني رخ دهد تكليف مسلمانان بر قيام عليه باطل و احقاق حق براي پاسداري از دين اسلام تعلق خواهد گرفت، الگوي ديگر واقعه عاشورا پاسداري از مقام والاي امامت و ولايت بود كه اصحاب امام در شب عاشورا عليرغم اعلام رفع بيعت امام از ايشان با قلبي آكنده از عشق الهي و علاقه شديد به امام خويش ايستادگي و صلابت خود را در دفاع از مقام شامخ ولايت تا آخرين قطره خون اعلام داشتند و عزت و افتخار شهادت در راه حق را بر ذلت زندگي تحت حاكميت باطل ترجيح دادند. [5]
عاشورا و کربلا در نگاه امام جایگاه ویژه‌ای دارد و امام خمینی (ره) نظر‌گاه بلندی به عاشورا افـکنـده و آن را دست مایه سترگی برای آفریـنـش انقلاب اسلامی یافته واز آن الهام گرفته است. امام خمینی قیام خود را برگرفته از قیام سید الشهدا معرفی می‌کند و به آن افتخارمی‌کند. حضرت امام خمینی(ره) می فرمایند: «شخصیت عظیمی که از عصاره وحی الهی تغذیه، و در خاندان سید رسل محمد مصطفی و سید اولیا علی مرتضی تربیت، و در دامن صدیقه طاهره بزرگ شده بود قیام کرد و با فداکاری بی‌نظیر و نهضت الهی خود، واقعۀ بزرگی را به وجود آورد که کاخ ستمگران را فروریخت و مکتب اسلام را ‏نجات بخشید».‏

ایشان همچنین بیان می دارند: ‏‏«اگر سیدالشهدا نبود این رژیم طاغوتی را اینها تقویت می‌کردند به جاهلیت برمی‌گرداندند، اگر حالا من و تو هم مسلم بودیم مسلم طاغوتی بودیم نه مسلم امام حسین، امام حسین نجات داد اسلام را».‏

‏‏حضرت امام خمینی(ره) می فرمایند: «شهادت سید مظلومان و هواخواهان قرآن در عاشورا سر آغاز زندگی جاوید اسلام و حیات ابدی قرآن کریم بود، آن شهادت مظلومانه و اسارت آل الله تخت و تاج یزیدیان را که به اسم اسلام، اساس وحی را به خیال خام خود می‌خواستند محو کنند برای همیشه به باد فنا سپرد و آن جریان، سفیانیان را از صحنه تاریخ به کنار زد».[6]

هداف قیام از زبان امام حسین(ع)

از مجموع سخنان حضرت امام حسین(ع)، در نامه‎اي كه به شيعيان بصره نوشتند، در نامه‎اي كه در زمان اقامت خويش در مكّه در پاسخ دعوت به نامه‎هاي اشراف و بزرگان كوفه مبني بر آمدن به كوفه، نوشتند و همچنین درخطبه‎اي كه پس از برخورد با حرّ بن‌يزيد رِياحي در منزل «بَيْضَه» ايراد فرمودند، اهداف قیام خود و فلسفه از این قیام را در موارد زیر می دانند:
ـ ترويج حقّ و عمل به آن
ـ نهي از ترويج باطل و بازداشتن از عمل به آن
ـ عدم پذيرش زندگي ذلّت‌بار و ننگين دنيا و انتخاب زندگي با سعادت آخرت[7]

- از بين بردن سلطه استبدادي بني اميه بر جهان اسلام

‏-  آزاد سازي اراده ملت از محکوميت‏سلطه و زور

- حاکم ساختن حق و نيرو بخشيدن به حق پرستان

‏- تامين قسط و عدل اجتماعي و اجراي قانون شرع

‏-  از بين بردن بدعتها و کجروي ها

- تاسيس يک مکتب عالي تربيتي و شخصيت بخشيدن به جامعه.[8]

امام(ع) علّت و انگيزه قيام خويش را، مبارزه با منكرات فراوان در جامعه اسلامي و تبليغ و ترويج معروف در بين مسلمانان، اعلام مي‎كنند‎. بنابراين، فلسفه اصلي و نهايي نهضت حضرت را مي‎توان در يك هدف جا‎مع و كلّي يعني «احياي فرهنگ اسلام اصيل و ناب محمدي (ص ) و زدودن زنگارهاي تحريف‎ و بدعت‎ از دين جدّشان» خلاصه كرد‎. البته حضرت راهكار و ابزار لازم جهت جامه عمل پوشاندن به اين هدف را، در عنصر «امر به معروف و نهي از منكر» مي‎دانند‎.

پيام جاويد قيام امام حسين(ع)

شيعيان به حق آموخته‌اند در موقعيتي كه كيان اسلام در معرض خطر قرار مي‌گيرد، همچون امام خويش تا آخرين لحظه كه خود و ياران و زنان و فرزندانش را در معرض شهادت و اسارت مي‌ديد، ولي هرگز حاضر به پذيرش ذلت زندگي تحت حاكميت ظلم نشد، بلكه مرگ در اين راه را سعادت توصيف نمود، آنان نيز با الهام از اين حادثه عزت و سربلندي خود را در پيروي از مقام ولايت و قيام عليه حاكمان طاغوت جستجو كنند. دشمنان انقلاب اسلامي با درك اهميت اين مسئله همواره سعي داشته‌اند با تبليغات سوء و دشمني‌هاي مكرر در اين پيوستگي بين رهبر و جامعه اسلامي رخنه ايجاد نمايند، لكن تا زماني كه اتحاد و پيروي مردم از ولي فقيه جامعه اسلامي به قوت خود باقي است عزت و افتخار ايشان نيز محفوظ، و نظام اسلامي با شكوه و صلابت به راه خود ادامه خواهد داد.

پيام قيام با شكوه سيدالشهداء(ع)منحصر به آن زمان نيست، بلكه اين پـيام پـيامى جاويد و ابـدى است و فراتـر از محدوده زمان و مكان است، هرجا و در هر جامعه اى كه به حق عمل نشود، و از بـاطل خوددارى نشود، بدعت ها زنده، و سنت ها نابـود شود، هرجا كه احكام خدا تغيير و تحريف يابد و حاكمان و زمامداران بـا زور و ستمگرى بـا مردم رفتـار كنند، در هر جـامعـه اى كه ويژگى هاى جـاهليت را داشته باشد آن جامعه، جامعه اى يزيدى بـوده، و مبـارزه و مخالفت بـا مفاسد و آلودگى ها و آمران و عاملان آنها، كارى حـسينى خواهد بود. [9]

دکتر مرتضی اشرافی، کارشناس مسایل سیاسی
[1] . طباطبايى، محمد حسين، بحثى كوتاه درباره علم امام، چاب شده در بيست مقاله، رضا استادى، قم، انتشارات اسلامى، 1374.
[2] . سخنان مقام معظم رهبری در جمع اقشار مختلف مردم در پادگان دوكوهه 9/1/1381
[3] . اقتباس از حماسه حسینی، ج 2، ص 261-277.
[4] . سبحانی، سعید، آموزه های قیام عاشورا، مکتب اسلام، 1390، همچنین راضیه دیعیان، تربیت دینی در سیره امام حسین(ع) در واقعه عاشورا، مجله دندانپزشکی جامعه اسلامی، 1388.
[5] . سيدهاشم رسولي محلاتي، زندگاني امام حسين (ع)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ سوم 1378.
[6] . قیام عاشورا: در کلام و پیام امام خمینی (ره)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) ، 1385، ص 48
[7] . مهدي پيشوايي، سيماي پيشوايان در آيينه تاريخ، مؤسسه انتشارات دارالعلم، قم، 1381.
[8] . لمعات الحسين (ع)، علامه سيد محمد حسين حسيني طهراني‌،انتشارات علامه طباطبايي، مشهد مقدس و نفس المهموم، محدث قمي (ره).
[9] . محمد ابراهيم آیتی، بررسى تاريخ عاشورا، با مقدمه على اكبر غفارى، تهران، نشر صدوق، چ نهم، 1375.