مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «یادآوری و شکرگزاری نعمت ها به عنوان سرمایه های عظیم محبت الهی» پرداختند که متن آن بدین شرح است:
 
امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه؛ می فرمایند: « وَانهَج لی إلی مَحَبَّتِکَ سَبِیلاً سَهلَةً » امام سجاد علیه‌السلام و ائمه معصومین علیهم السلام این دعاها را برای ما گفته اند که بخوانیم و بدین وسیله راه را به ما نشان داده اند تا از این طریق برویم که دنیا و آخرت ما را تضمین می‌کند.

ادامه »

آیت الله العظمی جوادی آملی: قرآنشناس بودن، قرآنفهم بودن و قرآن متحرک بودن، جامعه را عوض میکند
 جلسه درس اخلاق هفتگی آیت الله العظمی جوادی آملی روز چهارشنبه در محل مسجد اعظم قم به صورت حضوری و با حضور اقشار مختلف مردم برگزار گردید.

آیت الله العظمی جوادی آملی در ادامه به شرح حکمت 131  نهج البلاغه پرداختند.

معظم له بیان داشتند: در کلمه 131 وجود مبارک حضرت امیر(سلام الله علیه) آمده است که حضرت دید یک کسی دارد دنیا را مذمت می کند حضرت فرمود: «وَ قَالَ ع وَ قَدْ سَمِعَ رَجُلًا يَذُمُّ الدُّنْيَا أَيُّهَا الذَّامُّ لِلدُّنْيَا الْمُغْتَرُّ بِغُرُورِهَا [الْمُنْخَدِعُ‏] الْمَخْدُوعُ بِأَبَاطِیلِهَا أَ [تَفْتَتِنُ‏] تَغْتَرُّ [بِهَا] بِالدُّنْيَا ثُمَّ تَذُمُّهَا أَنْتَ الْمُتَجَرِّمُ عَلَيْهَا أَمْ هِيَ الْمُتَجَرِّمَةُ عَلَيْكَ، مَتَى اسْتَهْوَتْكَ أَمْ مَتَى غَرَّتْكَ» در این کلمه نورانی، وجود مبارک حضرت امیر دید کسی دنیا را مذمت می کند. حضرت به او فرمود چرا دنیا را مذمت می کنی؟ تو نسبت به دنیا بدهکاری یا او نسبت به تو؟ تو نسبت به او بد کردی یا او نسبت به تو؟ دنیا یک زمانی دارد، زمینی دارد، متاعی دارد، نه زمان ذاتاً بد است، نه مکان؛ فرمود من دنیا را طرزی تشریح بکنم که شما هیچ رغبتی نسبت به او نکنید.

ایشان بیان داشتند: ظرف دنیا گناهی ندارد، عیبی ندارد، نه ظرف زمان و نه ظرف مکان. نه ماده ها و متاع های مانده از نسل قبل، در همین ظرف زمان اگر کسی بد می کند دیگری کار خوب انجام می دهد، کسی آسیب می بیند دیگری کامیاب می شود کسی مریض می شود دیگری شفا پیدا می کند. پس ظرف از آن نظر که ظرف است حکمی ندارد. چه ظرف زمان، چه ظرف مکان بلکه ظرف تابع مظروف است؛ در یکی از بیانات نورانی حضرت امیر(سلام الله علیه) که کسی فال بینی می کرد به حضرت عرض کرد امروز به جنگ نروید چون اگر کسی امروز به جنگ برود شکست می خورد. حضرت فرمود او هم امروز می آید. من اگر به طرف او می روم برای جنگ، او هم امروز به طرف من می آید برای جنگ! پس هر کس امروز برای جنگ رفت شکست می خورد که منطق صحیحی نیست.

معظم له اظهار داشتند: امیرالمومنین در همین جمله های نورانی فرمود تو مجرم هستی یا دنیا؟ دنیا چه جرمی کرده؟ دنیا منافق نیست. آنچه که کرد علناً در دستش است. بیمارها را جابجا کرد، پرستاری کرد نشانه پرستاری اش هم هست. مرده ها را جابجا کرد به قبرستان بُرد علامتش دستش هست. هم قبرستان را به تو نشان می دهد هم بیمارستان را به تو نشان می دهد هم دردمندان زندان را به تو نشان می دهد. چیز خلافی نکرده است. ذره ای نفاق در دنیا نیست. «أَنْتَ الْمُتَجَرِّمُ عَلَيْهَا أَمْ هِيَ الْمُتَجَرِّمَةُ عَلَيْكَ»، این مظروف است که ظرف را آلوده می کند. وگرنه در همین دنیا شهدا بودند صلحا بودند صدیقین بودند.

ایشان بیان داشتند: وظیفه ما اول معرفت است، بعد هجرت، بعد سرعت، بعد سبقت؛ پس از طی این مراحل، حالا که انسان سبقت گرفت در فضائل اخلاقی و عالم عادل شد، پس از آن باید خواسته اش این باشد در دعا و تضرع و ناله که ﴿وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً﴾ خدایا آن توفیق را بده که من در روستای خودم، یا در شهر خودم، یا در حوزه خودم، یا در کشور خودم امام خوب ها باشم که خوب ها به من اقتدا بکنند. این چیز بدی نیست. اینکه مقام دنیا نیست.

آیت الله العظمی جوادی آملی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشتند: ماه مبارک رمضان است و ماه قرآن؛ شما بزرگان قوم هستید شما علمای قوم هستید شما رهبران قوم هستید، این تفسیر قرآن، تعلیم قرآن مدح قرآن، عظمت و جلال و شکوه قرآن را در سخنرانی ها و در جلسات علمی تان فراموش نکنید، بگذارید مردم قرآنی فکر بکنند. البته قرائت قرآن حفظ قرآن همه اینها نور است. اما قرآن شناس بودن، قرآن فهم بودن، قرآن متحرک بودن، جامعه را عوض می کند.
 پایگاه اطلاع رسانی اسراء:

این سؤال ممکن است ذهن هر انسانی را درگیر کند. ما برای شناختن هر چیزی که با آن در ارتباط هستیم احساس نیاز می‌کنیم برای مثال علاوه بر علوم پایه مانند؛ شیمی، فیزیک و زیست‌شناسی که به کشف قوانین طبیعت می‌پردازند، بسیاری دیگر از پدیده‌ها مانند آب، خاک، هوا، دریا، حیوانات و گیاهان هستند که برای شناخت آن‌ها رشته‌های تحصیلی تعریف کرده‌ایم. فقط در ایران بیش از 5900 رشتۀ دانشگاهی در گرایش‌های مختلف وجود دارد[آمار وزارت علوم از تعداد رشته‌های دانشگاهی]. این یعنی ما می‌خواهیم ویژگی‌ها و کاربردهای هر پدیده را به‌صورت تخصصی بدانیم و به تعریفی درست از آن برسیم، اما آیا برای شناختن خودمان هم این نیاز را احساس می‌کنیم؟

چرایی خودشناسی سؤال بزرگی است که پاسخ آن می‌تواند بسیاری از مفاهیم ذهنی ما را بازتعریف کند. ما درس می‌خوانیم، کار می‌کنیم، تشکیل خانواده می‌دهیم و روابط فردی و اجتماعی داریم؛ در نتیجه قبل از ورود به هریک از این روابط باید خودمان را بشناسیم. آیا ممکن است با تغییر در تعریفی که از خود داریم انتخاب‌ها و رفتارهایمان نیز تغییر کند؟ در این مقاله می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که اصولاً چرا ما باید خودمان را بشناسیم و نوع شناخت ما از خودمان چه تأثیری در زندگی‌مان می‌گذارد.

منبع:ضیاالصالحین

آیت‌الله «عبدالله جوادی آملی» مفسر قرآن کریم و شارح نهج‌البلاغه، صبح امروز پنج شنبه ۱۸ آبان ماه در ادامه دروس اخلاق خود در مسجد اعظم قم با بیان اینکه دنیا محل عمل و آخرت محل حساب است به شرح حکمت ۱۱۷ نهج البلاغه که می‌فرماید: «شَتّانَ ما بَینَ عَمَلَین: عَمَلُ تَذهَبُ لَذَّتُهُ وَ یَبقی تَبِعتُهُ وَ عَمَلُ تَذهَبُ مَؤونَتُهُ وَیَبقی اَجرُهُ؛ فاصله بسیاری است میان دو عمل: عملی که لذتش می‌رود ولی پیامدهای آن باقی می‌ماند و عملی که رنج و زحمتش می‌رود اما اجر و پاداش آن ماندگار است»، پرداخت. در ادامه سخنان ایشان را می‌خوانید؛

اعمال زودگذر با تبعات تلخ/دنیا مزرعه آخرت
حضرت امیر (ع) فرمودند برخی اعمال لذتش زود از بین می‌رود ولی تبعات و آثار تلخ آن باقی می‌ماند و از بین نمی‌رود. قرآن کریم هم فرمود که دنیا، بازیچه نیست و ما بازیگر و لاعب نیستیم ولی همین دنیای زودگذر مزرعه آخرت است.

لعب از لعاب است یعنی چیزی که طراوت آن لحظه‌ای است و زود از بین می‌رود؛ مانند برد و باخت در فلان بازی که لذت و شادی آنی و لحظه‌ای دارد و این از مصادیق لعب است و وقتی از آن گذشتیم می‌پرسیم که این لعب، چه نتیجه‌ای برای خود شخص و کشور و مردم دارد؟ با لعاب، دهان تشنه‌ای سیراب نمی‌شود؛ کار بی‌هدف را لعب گویند و خدا فرمود ما لاعب نیستیم بنابراین اگر دنیا هست باید حساب و کتاب باشد تا خلقت آن حکمیانه باشد.

دنیا روز عمل و آخرت روز حساب
دنیا روز عمل و قیامت روز حساب است نه عمل، و هر عملی را در قیامت با حق می‌سنجند؛ اصل مطلب را فرمود که دنیا مزرعه آخرت است؛ در آیات فراوان هم فرمود دنیا، تجارتخانه است؛ برخی یرضون تجاره هستند و برخی هم زیان می‌کنند و خسر الدنیا ولاخره یا فما ربحت تجارتهم هستند؛ پس دنیا مزرعه و تجارتخانه است و برخی بهره برده و برخی هم زیان می‌کنند و این سود بردن و زیان‌دادن بر مبنای حساب و کتابی است.

وزن اعمال در قیامت
تجارت در دنیا بر مبنای معیاری است؛ فرمود ما در قیامت هم میزان و ترازو را نصب می‌کنیم؛ اینجا اگر کسی نان و مواد غذایی بخواهد ترازو که ابزار سنجش است را به کار می‌گیرد که سه ضلع دارد؛ وزن، موزون و ترازو. در روایات داریم که اهل بیت (ع) میزان‌الاعمال هستند. فرمود: وَالْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ ۚ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ نفرمود والوزن حق فرمود: وَالْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ؛ در ادعیه فرمود والمیزان حق، که این هیچ ارتباطی با وَالْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ ندارد و فقط بر اصل وجود وزن در روز قیامت تاکید دارد.

اینجا یعنی ما به جای سنگ کیلو، حق را می‌گذاریم. در دعای عدیله داریم که جنت و نار حق است ولی نفرموده است که عقیده و عمل را با چه می‌سنجندند ولی در قرآن مشخص فرموده که روز قیامت، همه کارها با حق سنجیده خواهد شد. ما بخواهیم تب افراد را بسنجیم با تب‌سنج انجام می‌دهیم، طول یک پارچه را با متر و ولی اعمال و عقاید و قیام و قعود و رفتار در منزل و بیرون را با چه چیزی باید سنجید؛ اینها را با حقیقت می‌سنجند.

البته ثواب و برکات زیارات ائمه سرجای خود محفوظ است ولی زیارت یک طلبه و استاد حوزه باید با بقیه فرق داشته باشد یعنی اگر دیگران در زیارت به دنبال اجابت دعا برای خود و پدر و مادر هستند که خوب است شما باید دنبال عالم‌شدن باشید.

حق‌دار و حق‌طلب باشید
به جای میزان الحراره بیمارستان‌ها و متر پارچه‌فروشی، حق، میزان است و کار با حق سنجیده می‌شود؛ ائمه (ع) به ما آموختند که شما حق‌دار و حق‌طلب باشید. محققان حوزه و دانشگاه وقتی به مزار ائمه مشرف شدند غیر از ثواب دنیا و آخرت برای خود و امواتشان باید سواد کسب کنند و نظریه‌پرداز در مسائل قرآنی و تفسیری و کلامی و مسائل نظام شوند تا گفته شود مانند صاحب جواهر نظریه دارند. عصر ما باید عصر علم باشد وگرنه حضور در حوزه خسران است.

به ما گفته‌اند زیارت بروید و ثواب زیادی هم دارد و در برخی موارد واجب کفایی است و حتی در برخی موارد که کسی به حج نرفته باشد وظیفه عینی است که افراد بروند و حتما کعبه نباید خالی بماند ولی شما وقتی به زیارت می‌روید بگویید: انی محقق لما حققتم و مبطل لما ابطلتم؛ من می‌خواهم محقق فقه و اصول و قرآن شوم و همه چیز آمرزش اموات نیست.

بخش زیادی از زیارات، درس و بحث علمی است و آن وقت انسان فقط به قصد ثواب و کسب آمرزش برود؟ باید بدانید باسواد شدن، جرم نیست و این چیزی هم که در دست و پای خیلی از افراد ریخته است سواد نیست بلکه سواد، نظریه‌پردزای قرآنی و فقهی و کلامی و… است و اینکه حرف تازه آورده شود و کمتر از این خسارت است.

مشرکین به آخرت اعتقاد ندارند / خطر هوای نفس
در سوره جاثیه فرمود حرف مشرکین این است که غیر از دنیا خبری نیست و غیر از مرگ و زندگی و طبیعت خبری نیست و اینها جاهلانه حرف می‌زنند؛ در آیات دیگر فرمود که خدا دنیا و آخرت و مرگ و حیات را خلق کرد و اینها را هم بدون حساب و کتاب خلق نکرد و سنجشی در کار نیست.

اگر دنیا به این وضع کنونی پیش برود نتیجه آن جنگ غزه است که دشمن نشان داد ذره‌ای بوی انسانیت هم نبرده است. لذا دین فرمود ما چیز تازه‌ای آوردیم که انسانیت است؛ گفتیم در درون شما غده وخیمی است که مزاحم شماست و این را علم نمی‌تواند کشف کند؛ این غده هوای نفس است که می‌خواهد سعادت دنیا و آخرت شما را از بین ببرد و ما را به سوخت و سوز گرفتار کند.

قبل از سنجش الهی خود را بسنجید
به ما گفته‌اند شما خودتان را قبل از آنکه خدا شما را بسنجد بسنجید لذا انسان تا حقیقت را تشخیص ندهد که کار آسانی هم نیست نمی‌تواند حق‌طلب باشد. فرمودند: موتوا قبل ان تموتوا. نفس خود را بمیرانید قبل از آن مرگ شما فرا رسد. علاقه و حب به نفس باعث می‌شود که کار دیگری را باطل بدانیم لذا تجرید و ساختن نفس لازم است و اینکه انسان بین خود و خدا حجاب قرار ندهد تا بفهمد حق چیست. نه اینکه اگر دیگری کاری کرد آن را بد بدانیم ولی اگر خودمان مرتکب شدیم خوب بدانیم. عده‌ای در قیامت مغبون هستند زیرا نمی‌دانند چگونه خود را سنجش کنند.

خطر جهل علمی و جهالت عملی
جهل علمی و جهالت عملی سبب می‌شود تا انسان حق را نفهمد و مغبون شود ولی وقتی کسی محقق لما حققتم شد حق را خواهد فهمید و محقق و متحقق می‌شود و آن وقت به نفس خود حساب‌رسی خواهد کرد.

عترتنا

جلسه درس اخلاق هفتگی آیت الله العظمی جوادی آملی دامت برکاته هفته گذشته در محل مسجد اعظم قم به صورت حضوری و با حضور اقشار مختلف مردم برگزار گردید.

آیت الله العظمی جوادی آملی در این جلسه، به شرح حکمت 119 نهج البلاغه پرداختند.

ایشان بیان داشتند: وجود مبارک حضرت امیر(سلام الله علیه) در این کلمه حکیمانه فرمود: «مَثَلُ الدُّنْیا كَمَثَلِ الْحَیةِ، لَینٌ مَسُّهَا وَ السَّمُّ النَّاقِعُ فِی جَوْفِهَا؛ یهْوِی إِلَیهَا الْغِرُّ الْجَاهِلُ، وَ یحْذَرُهَا ذُو اللُّبِّ الْعَاقِلُ» انسان در زندگی یک دشمن درونی دارد که همان هوای نفس اوست و این را وجود پیامبر فرمود: «أعدى عَدوِّكَ نَفسُكَ الَّتی بَینَ جَنبَیكَ» و یک دشمن بیرونی دارد که همین ابزار دنیوی و زرق و برق دنیاست.

معظم له اظهار داشتند: جریان دنیا در قرآن کریم و همچنین در سنت اهل بیت و خصوصا نهج البلاغه، دو فصل جداگانه دارد که محل بحث است ؛ یکی دنیا همین نظام تکوینی است که ناظر به خلقت الهی است در مقابل نظام تکوینی آخرت که زمینی دارد و آسمانی دارد و یک فصل نیز درباره آثار سوء دنیا در برابر فضائل اخلاقی است، درباره همین مقامات و اوهام و قراردادهای دنیایی است که بدترین دشمن انسان است.

ایشان بیان داشتند: خداوند در قرآن دنیا را مذمت کرده است، دنیایی که من و ماست، دنیایی که مقام و خودبینی و غرور هست و من برترم در آن وجود دارد مورد مذمت قرار گرفته است: «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَینَكُمْ وَ تَكاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ…» و این دشمن زگهواره تا گور از کودکی تا بزرگسالی با ما هست و اگر با ما نبود که خطرش را ذکر نمی کرد؛ لذا در طول زندگی باید انسان از این دنیا بر حذر باشد.
 

آیت الله العظمی جوادی آملی اظهار داشتند: اینکه برخی جملات با تمثیل بیان می شود برای این است که تمثیل دست فهم شنونده را بالاتر می برد و دامنه اوج گرفته ی مطلب را هم پایین تر می آورد تا توازنی بین فهم شنونده و دامنه مطلب حاصل شده و شنونده بهتر مطلب را درک کند؛ لذا امیرالمومنین برای درک بهتر از این دنیا، می فرماید: «مَثَلُ الدُّنْیا كَمَثَلِ الْحَیةِ» مثل دنیا، همانند مار است که «لَینٌ مَسُّهَا وَ السَّمُّ النَّاقِعُ فِی جَوْفِهَا» که ظاهری نرم دارد اما در درون آن زهری كشنده است.

معظم له بیان داشتند: «سم» به معنای مایع نیست، «سم» یعنی سوراخ و این مایع چون سوراخ کننده و کشنده است و به عمق می رسد به آن سم می گویند. حضرت می فرماید مقامات و زرق و برق دنیا هر چند ظاهر آن زیبا و و خوشحال کننده است اما باطن آن سوراخ می کند و به عمق جان می رساند و برای انسان حیات باقی نمی گذارد. اگر دنیا کسی را گرفت، همان لحظه سوراخ می کند، اینطور نیست که مهلت بدهد.

آیت الله العظمی جوادی آملی بیان داشتند: مولا امیرالمومنین در ادامه می فرمایند «یهْوِی إِلَیهَا الْغِرُّ الْجَاهِلُ، وَ یحْذَرُهَا ذُو اللُّبِّ الْعَاقِلُ»؛ مردم جاهل به سمت دنیا می روند، ولی انسان عاقل از آن دوری می کند. جهل گاهی در مقابل علم است که قرآن کریم و روایات اهل بیت عصمت و طهارت به توده مردم می گویند عالم بشوید و «طلب العلم فریضة» که این هر چند کمال است اما مشکل را به تنهایی حل نمی کند، و گاهی جهل در مقابل عقل است، لذاست که به علما گفته اند «عاقل» بشوید، سرّش این است که انسان تنها اندیشه نیست، انسان با «اندیشه» و «انگیزه» زندگی می کند و این دو کاملا از هم جداست، ممکن است کسی صد درصد چیزی بداند، علم داشته باشد ولی عمل نکند، چون دستگاه اندیشه از دستگاه انگیزه جداست؛ دستگاه اندیشه در حوزه و دانشگاه است که موضوع و محمول و «است» و «نیست» را خوب بررسی می کند، اما وظیفه دیگر این است که عصاره عقد اول را به جان خود گره بزند و عقد ثانی بشود که می شود «اعتقاد»؛ برای همین است که عالم شدن در حوزه و دانشگاه، نیمی از راه است، این به درد کتاب و درس گفتن می خورد، اما بخواهد عقیده پیدا کند و بهشتی شود و از تکاثر برهد و به کوثر برسد، یک عقلی می خواهد که با دست آن، علم و اندیشه عقل نظری را به عقل عملی گره بزند!

ایشان گفتند: عالم شدن تنها کافی نیست، چه بسا عالمانی که علمشان سبب جهل آنها بوده است «رُبَّ عَالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ»، پس این دو اصل می خواهد یکی علمی است که از طریق حوزه و دانشگاه باید علم را کسب کند، ولی این یک عقد دیگری هم می خواهد که بین علم و جان انسان است که می شود اعتقاد، اگر کسی عقد دوم را خوب نبسته باشد و اعتقاد نداشته باشد، علم او برایش هیچ فایده ای ندارد و این عقل که «مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَان و اکتُسب به الجنان» از طریق مسجد و حسینیه و نماز شب و نماز اول وقت و مواظب بودن و اهل محاسبه بودن شب و روز به دست می آید؛ لذا اینجا فرمود عاقل کسی است که از این زرق و برق دنیا فرار می کند و خود امیرالمومنین وقتی به آن مقام بالا رسیدند فرمودند دنیا در نزد منِ علی «عَفْطَةِ عَنْز» است.

ایشان در پایان بیان داشتند: اگر ما این مشکلات را نداشته باشیم، دیگر آن وقت تقصیر را به دین و قرآن وروایات مرتبط نمی کنیم بلکه می فهمیم که همه اینها نور و طیب و طاهر هستند و این ما هستیم که باید این مشکلات را بر طرف کنیم که در این صورت هیچ حادثه ای برای ما پیش نمی آید؛ لذا فرمود که عقلا می فهمند که دنیا ظاهرش زیبا هست ولی درونش سم مهلک است.

لازم به ذکر است درس اخلاق آیت الله العظمی جوادی آملی هر هفته روزهای پنج شنبه ساعت 10 به صورت حضوری در محل مسجد اعظم قم برگزار می گردد و علاقه مندان می توانند از طریق سایت تلویزیون اینترنتی اسراء به آدرس https://tv.esra.ir  و همچنین سامانه مجازی به آدرس https://el.esra.ir/ch/darseakhlagh-ayatollah-javadiamoli به صورت زنده این مباحث را دنبال نمایند. ​​​​

منبع: اسرا

امام خمینی (ره):

در مدارس، همه مدارس سرتاسر کشور لازم است که اشخاصی که مهذب هستند و علما و گویندگانی که راه حق را تا آن اندازه که قدرت داشتند پیموده‌اند، در این مدارس بروند و حوزه اخلاقی و حوزه تهذیب و حوزه معارف اسلامی تشکیل بدهند که در کنار تحصیلات علمی، تهذیب اسلامی و اخلاق اسلامی باشد ….

(روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی ره، ص546، تاریخ10/12/59)