اگر کودکی‌تان را به یاد بیاورید، حتما سوالات بی‌شمارتان درباره تولد، خدا، زندگی، مرگ و ده‌ها موضوع اساسی دیگر را که بارها از بزرگ ترها پرسیده‌ بودید به یاد می‌آورید. شاید هم همین حالا کودکی در کنارتان باشد که دایم از شما سوالات پیچیده‌ و مهمی درباره جهان پیرامونش می کند. در هر صورت، پرسیدنِ یک‌سری سوالات فلسفی، بخشی از روند رشد کودکان برای سر در آوردن از زندگی است و پدر، مادر و معلم باید بتوانند تا حد قانع‌کننده‌ای به این سوالات پاسخ دهند. از این پرسش‌های فلسفی نترسید؛ این سوالات سهل و ممتنع دروازه ورود کودکان به جهان استدلال و تفکر است. لازم نیست به همه این سوالات پاسخ قطعی بدهید؛ کافی است به بهانه این سوالات، شیوه تفکر صحیح را به کودکان‌تان آموزش دهید.

ادامه »

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مدظله العالی رهبرمعظم انقلاب(سه‌شنبه ۱۳۹۷/۹/۲۷) در ابتدای درس خارج فقه با بیان حدیثی از پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) درباره‌ی «اثرات و تبعات اخروی ریاست»، به شرح این حدیث و لزوم پرهیز انسان از تلاش برای دستیابی به «ریاست» مگر در مواقع تکلیف پرداختند و در ادامه، خاطره‌ای از علت پذیرفتن نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۶۴ بیان کردند.
پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR متن و فیلم این بیانات رهبر انقلاب را به شرح زیر منتشر می‌کند.

بسم الله الرّحمن الرّحیم
الحمدلله ربّ العالمین و الصّلاة و السّلام علی سیّدنا محمّد و آله الطّاهرین و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین.
عن النّبیّ صلَّى ‌اللَّه علیه و آله قال: لا یُؤَمَّرُ رَجُلٌ عَلىٰ عَشَرَةٍ فَما فَوقَهُم‌ اِلّا جِی‌ءَ بِهِ یَومَ القیامَةِ مَغلولَةً یَدُهُ اِلىٰ عُنُقِه فَاِن کانَ مُحسِناً فُکَّ عَنهُ وَ اِن کانَ مُسیئاً زیدَ غِلّاً اِلىٰ غِلِّهِ. (۱)

لا یُؤَمَّرُ رَجُلٌ عَلى عَشَرَةٍ فَما فَوقَهُم‌ اِلّا جِی‌ءَ بِهِ یَومَ القیامَةِ مَغلولَةً یَدُهُ اِلىٰ عُنُقِه
این حدیث درباره‌ی بنده و امثال بنده است؛
[رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله] فرمود که هیچ کس نیست که بر ده نفر یا بیشتر ریاست و امارت داشته باشد ــ هر کسی که بر ده نفر، نه حالا بر هشتاد میلیون نفر امارت و ریاست داشته باشد؛ ــ «اِلّا جی‌ءَ بِهِ یَومَ القیامَةِ مَغلولَةً یَدُهُ اِلىٰ عُنُقِه‌»، [مگر اینکه] این آدمِ رئیس را که این‌قدر در دنیا محترم است و رئیس است و مدیر است، ‌چنین آدمی را در روز قیامت وقتی که می‌آورند، دست او را به گردنش بسته‌اند؛ یعنی دست‌بسته او را وارد محشر میکنند، آن هم به این شکل که دستش به گردنش بسته است. نفْس این مسئولیّت و آمریّت و ریاست، یک تبعاتی دارد که ایجاب میکند این را.

در آن حوزه‌ِی مأموریّت که ما آنجا رئیسیم، مدیریم، یک کاره‌ای هستیم، بعضی از کارها انجام میگیرد که ما میتوانستیم مانع آن بشویم و نشدیم؛ حالا یا غفلت کردیم [وارد] نشدیم، یا از روی تنبلی وارد نشدیم؛ این کار خلاف، زیر نظر ما و در پُست نگهبانی ما انجام گرفت ــ پُست نگهبانی ما است دیگر ــ یا بعضی از کارها باید انجام میگرفت در حوزه‌ی مأموریّت ما که انجام نگرفت؛ یا به‌خاطر اینکه ما نفهمیدیم، دقّت نکردیم، تعقیب نکردیم، مشورت نکردیم، پرس‌و‌جو نکردیم و ندانستیم، یا نه، دانستیم، تنبلی کردیم، امروز و فردا کردیم، [گفتیم] حالا ان‌شاءاللّه بعداً، فردا، و ضایع شد، فوت شد. اگر ماها عقل داشته باشیم، باید دنبال ریاست ندویم؛ واقعاً این‌جوری است. باید دنبال ریاست نرویم؛ ریاست این تبعات را دارد. بعضی میدوند دنبال ریاست، نمیفهمند که نفْس این آمریّت و ریاست، این خطرات را دارد که روز قیامت وقتی او را بیاورند، مغلولاً (۲) می‌آورند؛ این چیز خیلی مهمّی است. مغلولاً می‌آورند او را در پای محاسبه‌ی الهی.

فَاِن کانَ مُحسِناً فُکَّ عَنه
اگر چنانچه او آدم خوبی بود، درستکار بود، در آنچه انجام گرفته بود تقصیری و گناهی متوجّه او نبود، اینجا رها میکنند او را. بالاخره شارع مقدّس و پروردگار عالم موازینی دارد؛ یک جاهایی ممکن است که انسان مَعفوّ باشد به دلیلی؛ قصورش قصورِ عن‌تقصیرٍ نباشد ــ گاهی ما قاصریم، جاهلیم امّا جهلمان عن‌تقصیرٍ است، گاهی نه، واقعاً تلاش خودمان را کرده‌ایم، زحمتمان را کشیده‌ایم، آخرش این [نتیجه] درآمده ــ این [قصور]، اینجا مورد عفو الهی است. پس اگر «محسن» باشد این آمر و این رئیس، فُکَّ عَنه.

وَ اِن کانَ مُسیئاً زیدَ غِلّاً اِلىٰ غِلِّه
امّا اگر نه، انسان نیکوکاری نبوده است در دنیا، خودش هم آدم بدکار و بدعملی بوده است ــ هرجور بدعملی‌ای که فرض کنید ــ اینجا آن گرفتاری و آن غل و زنجیری که به او بسته شده است، افزایش پیدا میکند.

اینها را باید ما بفهمیم؛ اینها را باید بفهمیم. دنبال کرسی‌های ریاست [بودن] ــ چه ریاست اجرائی، چه ریاست تقنینی؛ می‌بینید برای نمایندگی مجلس بعضی خودشان را میکُشند، اگر چنانچه راه پیدا نکنند به هر دلیلی یا مثلاً فرض کنید صلاحیّتش را تأیید نکنند یا رأی نیاورد و غیره، خودش را به آب و آتش و در و دیوار میزند که چرا نشد ــ عقل نیست، تدبیر نیست. ملاحظه کردید؟ اگر چنانچه این ریاست، مایه‌ی یک چنین دغدغه‌ای است، خب انسان رها کند؛ مگر اینکه واقعاً متوجّه انسان بشود و واجب باشد برای انسان؛ آن [جا] بله [لازم است].

بنده دوره‌ی دوّم ریاست جمهوری، قطعاً عازم (۳) بودم به اینکه نامزد ریاست جمهوری نشوم ــ حالا دوره‌ی اوّل که تحمیل شد بر ما، هیچ ــ دوره‌ی دوّم دیگر یقیناً گفتم من قطعاً نامزد نمیشوم؛ امام به من فرمودند بر تو واجب عینی و تعیینی است ــ هر دو را گفتند ــ گفتند: هم واجب عینی است، هم واجب تعیینی است؛ خب بنده هم بر خلاف میل خودم قبول کردم و رفتم. درست این است که اگر چنانچه تکلیفی وجود ندارد، واجب بر انسان نیست، انسان نرود به سراغش و دنبال نکند آن را. بله، اگر چنانچه ناچار شد، ناگزیر شد، به گردن انسان گذاشته شد، آنجا «خُذها بِقُوَّة»؛ (۴) بایستی با قوّت انسان دنبال بکند.

۱) امالی طوسی، مجلس دهم، ص ۲۴۶؛ «پیامبر اکرم (ص) میفرماید: هیچ‌کس نیست که بر ده نفر یا بیشتر، ‌ریاست و امارت داشته باشد مگر اینکه او را روز قیامت در حالی می‌آورند که دستش به گردنش بسته است؛ پس اگر چنانچه آدم درستکاری بود و تقصیری متوجّه او نبود، او را رها میکنند و اگر چنانچه بدکار و گناهکار بود، غل و زنجیرش افزایش پیدا میکند.»
۲) دست‌بسته
۳)کسی که اراده‌ی قطعی به انجام کاری کند.
۴) سوره‌‌ى اعراف، بخشى از آیه‌ى ۱۴۵؛ «… آن را به جد و جهد بگیر …»

عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (علیه السلام) أَنَّهُ كَانَ إِذَا طَعِمَ قَالَ :

«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَطْعَمَنَا وَ سَقَانَا وَ كَفَانَا وَ أَيَّدَنَا وَ آوَانَا وَ أَنْعَمَ عَلَيْنَا وَ أَفْضَلَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي يُطْعِمُ وَ لا يُطْعَمُ».

از امام زین العابدین(ع) روایت شده که هنگام غذا خوردن عرض می کرد:

«سپاس خدایی را که به ما غذا داد و سیراب نمود و به ما کمک کرد و پناه داد و نعمت ارزانی کرد و برترین حمدها از آن خدایی که [دیگران را] غذا می دهد و خود از غذا بی نیاز است».

من لا یحضره الفقیه، ج3، ص358
 

 * چگونه به پرسش‌هاي کودکان پاسخ بدهيم؟

معمولاً از سن 3 سالگي، سؤال‌هاي بچه‌ها از والدينشان شروع مي‌شود كه گاهي خسته‌كننده است و والدين نمي‌دانند چطور به آن پاسخ دهند.

بيشتر سؤال‌هايي كه بچه‌ها در سنين پايين مي‌پرسند، مفهوم سؤال و نياز به پاسخ ندارد، بلكه آن‌ها مي‌خواهند با والدينشان ارتباط برقرار كنند، اما والدين متوجه اين موضوع نيستند. نكته مهمي كه والدين بايد به آن توجه داشته باشند، اين است كه قرار نيست به تمام سؤال‌هاي بچه‌ها پاسخ داد و دوم آنكه نبايد فرض كنيم بايد در مورد همه علوم اطلاعات داشته باشيم. در چنين شرايطي مي‌توانيم به فرزندمان بگوييم: «من نمي‌دانم»، «چه جالب! اين سؤال چطور به ذهنت رسيد؟»، «مي‌تواني از معلم مهد كودكت بپرسي»، «بزرگ‌تر شدي، خودت جوابش را مي‌فهمي» و … .

 اشتباهي كه والدين معمولاً مرتكب مي‌شوند، اين است كه تصور مي‌كنند بايد «كامل» باشند! درحالي كه پدر و مادر بايد «كافي» باشند. «پدر و مادر كامل» هميشه در دسترس بچه‌ها هستند و همه نيازهايشان را بدون چون و چرا برآورده مي‌كنند و اين اصلاً درست نيست؛ چون بچه‌ها را وابسته بار مي‌آورند و اعتماد به‌ نفس آن‌ها كم مي‌شود. «والدين كافي»، حمايت و علاقه‌مندي‌شان را به بچه‌ها اعلام و در مواردي كه ضروري است، به آن‌ها كمك مي‌كنند، در اين صورت بچه‌ها هم خيلي راحت مي‌پذيرند كه ممكن است مادرشان در مورد موضوعي اطلاعات نداشته باشد و «نمي‌دانم» گفتن او برايشان قابل هضم است و مي‌فهمند قرار نيست تمام خواسته‌هايشان برآورده شود.

ادامه »

وقتي بچه‌ها، به‌خصوص دختربچه‌ها، اين جمله‌هاي انتقادي والدين در مورد ظاهرشان را مي‌شنوند، حس مي‌کنند زيبايي از علم يا اخلاق اولويت بيشتري دارد و ناخودآگاه توجه بيش از حدي به ظاهر خود پيدا مي‌كنند.

* چگونه الگوي مناسبي براي فرزندانمان باشيم؟

ضمير بچه‌ها مانند يک لوح سفيد و خالي است و مي ‌توان به سادگي بازتاب رفتار ما بزرگ‌ ترها را در لوح پاک وجودشان ديد. روان‌پزشکان کودک عقيده دارند آنچه والدين و اطرافيان نزديک يک بچه انجام مي ‌دهند يا مي‌ گويند، مي‌تواند تأثير مستقيمي بر شکل‌گيري شخصيت او داشته باشد.

* خودانتقادی ظاهری

برخي والدين مدام چنين جمله ‌هايي را در خانه و پيش روي فرزندان خود تکرار مي‌کنند: «چقدر بيني بزرگي دارم»، «کاش کمي لاغرتر بودم»، «کاش قدم بلندتر بود» و جمله‌هاي ديگري از اين قبيل.

وقتي بچه‌ها، به‌خصوص دختربچه‌ها، اين جمله‌هاي انتقادي والدين در مورد ظاهرشان را مي‌شنوند، حس مي‌کنند زيبايي از علم يا اخلاق اولويت بيشتري دارد و ناخودآگاه توجه بيش از حدي به ظاهر خود پيدا مي‌كنند. ترس از چاق‌ شدن، جوش‌زدن و حتي کوتاه‌ ماندن قد، ممکن است خيلي از دختربچه‌هاي در سن رشد را دچار اختلال در خورد و خوراک کند.

* مقايسه‌‌ کردن همه‌ چيز

مقايسه‌ کردن بچه‌ها با همسن و سال‌ هاي آن‌ها از بدترين عادت‌هاي والدين است. وقتي شما مدام فرزند خود را با بچه‌هاي اقوام يا همسايه‌ها مقايسه مي‌کنيد، هم اعتماد به‌نفس او را کاهش مي‌دهيد و هم فرزندتان را تا آخر عمر از فردي که با او مقايسه شده، متنفر مي‌کنيد.

والدين بايد بپذيرند استعداد و توانايي همه بچه‌ها يکسان نيست، ممکن است فرزند شما در درس رياضي ضعيف باشد اما نقاشي‌هاي بسيار زيبايي بکشد. يکي از مهم‌ترين وظيفه‌هاي والدين اين است که استعدادهاي فرزند خود را بشناسند و او را در رسيدن به اهداف و علاقه‌هايش راهنمايي و تشويق کنند.

* بحث و جدل بيش از حد

خيلي از والدين مدام با فرزندان يا همسر خود بر سر مسايل کوچک و بزرگ بحث مي‌کنند و آنقدر بحث را ادامه مي‌دهند تا طرف مقابل خسته شود و کوتاه بيايد! اين عادت غلط، هم استرس زيادي به بچه‌ها وارد مي‌کند و هم باعث مي‌شود حس کنند بايد براي به کرسي‌نشاندن حرف‌هاي خود تا جايي که مي‌توانند، بامنطق يا بي‌منطق، با ديگران بحث و مشاجره کنند.

يکي از ساده‌ترين راه‌هاي حل مشكلات در زندگي، تشکيل جلسه‌هاي خانوادگي گفت‌وگو و مشورت است. به اين ترتيب بچه‌ها حس ارزشمندبودن مي‌کنند و ياد مي‌گيرند مي‌توان تمام مشکلات ريز و درشت زندگي را با مشورت و همفکري اعضاي خانواده حل کرد.

* بدگويی از ديگران

وقتي شما فردي را که در جمعتان حضور ندارد، نقد مي‌کنيد، اجازه هر نوع دفاعي را از او مي‌گيريد و حق هرگونه بدگويي را براي خودتان قائل شده‌ايد. بچه‌ها با ديدن چنين رفتارهايي سخن‌چيني و غيبت را مي‌آموزند و به راحتي در زندگي آينده خود اخلاق را زير پا مي‌گذارند. ضمن اينکه ممکن است ذهنيت فرزندتان در مورد فردي که از او بدگويي مي‌کنيد تا آخر عمر خراب شود؛ به‌خصوص اگر آن فرد يکي از نزديکان مانند پدر يا مادربزرگ، عمه يا خاله و … او باشد.

منبع: هفته نامه افق حوزه

کی از اشکالاتی که معمولاً به نظام آموزش و پرورش ایران وارد می‌شود و تا حد زیادی هم درست است، این است که در مدارس ما در بهترین حالت، چیزی که اتفاق ضدتربیت است. پرسش مهم در اینجا این است که چرا تربیت که ما آن را بسیار مهم‌تر از تعلیم می‌دانیم، در مدارس ما صورت نمی‌گیرد. پاسخ‌های متعددی می‌توان به این پرسش داد که هر کدام در جای خود درست است و من تنها به یکی از آنها اشاره می‌کنم و آن این است که ما تربیت را هم مانند تعلیم، مرئی می‌دانیم؛ درحالی‌که تربیت بیشتر نامرئی است. منظور از نامرئی نامحسوس است که البته به یک معنا هم محسوس است؛ (مثل گشت نامحسوس).

منظور از تربیت نامرئی یا نامحسوس، نهادن تأثیرات روانی و رفتاری مثبت بر دانش آموزان است؛ اما تأثیراتی که ناشی از سخنان و توصیه و پندهای معلم نیست و به عبارتی از جنس کلام نیست، بلکه ناشی از حالت و رفتار و سکوت آموزگار است؛ چیزی که امروزه آن را با عنوان زبان بدن می‌شناسیم. معلم بزرگواری که گمان کند به همان روشی که مثلاً علوم تدریس می‌کند، صرفاً به همان روش هم می‌تواند و باید اثر تربیتی بگذارد، در کار تربیت ناکام خواهد ماند؛ زیرا او با این تلقی بیش از آنکه مراقب پیام‌های نگاه، سکوت، چین‌های پیشانی، حالت ابروها، لحن و تن صدایش به دانش آموزان باشد؛ به فکر این است که چه مطالبی را به دانش آموزان «بگوید».

 من وقتی به خودم مراجعه می‌کنم جملات چندانی از معلمانم به یاد ندارم که نقل قول کنم؛ اما تا بخواهی از حالت‌ها و کنش‌ها و واکنش‌های معلمانم حتی حالت راه رفتنشان خاطره دارم. دختر دبستانی‌ام من را مؤظف کرده که هر شب پیش از خواب دو تا از خاطرات دوران مدرسه را برایش تعریف کنم و الآن مدتی است کارویژه‌ی من پیدا کردن این خاطرات در اعماق حافظه‌ام است و جالب اینکه اگر گاهی شبی به دلیلی نتوانم برایش تعریف کنم؛ بدهی من به حساب می‌آید و فردا شب باید چهارتا تعریف کنم!

ادامه »