خلاصه‌ای از فضائل و اعمال ماه رجب
منزلگاه رجب شعبان و رمضان همواره مورد توجه سالکان الی الله بوده است؛ ادعیه و اعمال وارد شده در این ماه روشنی چشم عرفا و راه‌گشای طریق الی الله است. حضرت آیت‌الله بهجت قدس‌سره نیز در طول عمر مبارک خود، روزه دو ماه رجب و شعبان را به روزه ماه رمضان متصل می‌کردند و درباره ادعیه این ماه‌ها می‌فرمودند: «شیعه را با داشتن این همه ادعیه مأثوره از اهل‌بیت علیهم‌السلام غرق در نور می‌بینیم».
ایشان طلاب و عموم مردم را به بهره از این نور فرا می‌خواندند و آنها را به مطالعه کتاب اقبال‌الاعمال سیدبنطاووس قدس‌سره تشویق می‌کردند. ایشان می‌فرمودند: «هر کس که [کتاب] اقبال سیدبنطاووس را نداشت، اساتید ما او را رفیق خود نمی‌شمردند. هر مقدار از اقبال که مطالعه کردنی است، مطالعه و هر مقدار که عمل کردنی است، به هر اندازه حال دارید عمل کنید». در ادامه اشاره‌ای کوتاه درباره ماه رجب از این کتاب آمده است.
تجلیل ماه رجب از دیدگاه عقل
… ماه‌ها همانند مرحله‌ها و منازلی هستند که انسان آنها را به‌سوی مرگ و منازل بعد از آن طی می‌کند. بنابراین شایسته است بنده در هر منزلگاهی از ماه‌ها و روزها که وارد می‌شود، به اندازه تفضّل‌هایی که خداوند ـ جل‌جلاله ـ از اکرام و انعام خود ارزانی می‌دارد، از آن تجلیل کند.
بنابراین ای خوانندۀ محترم! بعد از گذشت ماه «ربیع‌الاول» ـ که روز تولد سرورمان رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در آن واقع شده بوده و دارای فضیلت کاملی است که یادآور شدیم ـ هیچ منزلی برتر از ماه رجب نیست که به فزونی اعمال و بهره‌مندی‌ها مشرف شده باشد … .
فضیلت و آداب ویژۀ شب اول ماه رجب از دیدگاه عقل
… احادیث روشن و عمل استوار شیعه در این نکته اتفاق نظر دارند که شب اول ماه رجب، یکی از چهار شبی است که در طول سال، با انجام عبادات و مراقبۀ خداوندِ آگاه از نهانی‌ها احیا می‌شود … .۱
فضیلت غسل در اول، وسط و آخر ماه رجب
در برخی کتاب‌های دربردارندۀ اعمال عبادی آمده است که پیامبر اکرم ـ علیه افضل‌الصلوات ـ فرمود: «هرکس ماه رجب را درک کند و در اول، وسط و آخر آن غسل کند، همانند روزی که انسان از مادر متولد می‌شود، از گناهان بیرون می‌آید».
دعای بعد از نماز عشای شب اول ماه رجب
امام باقر علیه‌السلام می‌فرماید: پس از نماز عشای شب اول ماه رجب، این دعا را بخوان و سپس حاجاتت را از خدا بخواه: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِأَنَّكَ مَلِيكٌ وَ أَنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ مُقْتَدِرٌ [قدير] وَ أَنَّكَ مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ يَكُنْ اللَّهُمَّ إِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ يَا مُحَمَّدُ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَى اللَّهِ رَبِّي وَ رَبِّكَ لِيُنْجِحَ بِكَ طَلِبَتِي اللَّهُمَّ بِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ وَ بِالْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ أَنْجِحْ طَلِبَتِي.
نماز دو رکعتی برای هر شب ماه رجب
عبدالحمان بن محمد بن علی حلوانی در کتاب «التحفة» نقل کرده است که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمود: «هرکس در ماه رجب ۶۰ رکعت نماز ـ در هر شب ۲ رکعت و در هر رکعت از آن، سوره «فاتحه الکتاب» را ۱ بار و سوره «قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُون» را ۳ بار و سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد» را ۱ بار ـ بخواند و هرگاه سلام نماز را گفت، دو دست خود را به آسمان بلند کند و بگوید: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَ يُمِيتُ وَ هُوَ حَيٌّ لَا يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ وَ آلِه.»؛ آنگاه دو دست خود را بر روی خود بکشد، خداوند سبحان دعای او را مستجاب نموده و پاداش هفتاد حج و عمره را به او عطا می‌کند».
اخلاص، زمینۀ برخورداری از پاداش‌های یاد شده برای نمازها و روزه‌های مستحبی
توجه به این نکته ضروری است که تمامی فضایل و پاداش‌ها و نیکی‌هایی که در این کتاب برای نمازِ شب‌های ماه رجب و شعبان و روزۀ این دو ماه ذکر شده است، همگی مشروط به اخلاص است و یک از موارد رعایت اخلاص نزد خواص این است که نیت انسان از عمل، تنها تحصیل پاداش‌های یاد شده نباشد؛ بلکه غرض او از انجام این عبادات آن باشد که ربّ‌الارباب را از آن جهت که زیبنده است خردمندان او را بپرستند، عبادت کند و این گردنۀ دشواری است که ایمنی از آن بعید است.
نیز از جمله موارد اخلاص این است که از عمل خویش، احساس عُجب و خودپسندی نکنی و بر آن اعتماد نکنی؛ زیرا اگر دربارۀ عملکرد خداوند جل‌جلاله با تو، پیش از آنکه دنیا را برای مصلحت تو آباد کند و تو را بیافریند و نیز دربارۀ اینکه حضرت آدم علیه‌السلام را پیش از زمان عبادت تو آفرید و نیز تمامی آنچه را که بدان نیاز داری برای تو فراهم کرد بیندیشی، پی می‌بری که اعمال تو نسبت به بخشش‌های خداوند جل‌جلاله از هیچ جایگاهی برخوردار نیست.
زیارت رجبیه
جدم شیخ طوسی رحمه‌الله به سند خود از حسین‌بن‌روح رضی‌الله‌عنه نقل می‌کند که فرمود: هر گاه در ماه رجب به هر یک از مشاهد رفتی و خواستی زیارت کنی، با این عبارت زیارت کن: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَشْهَدَنَا مَشْهَدَ أَوْلِيَائِهِ فِي رَجَبٍ وَ أَوْجَبَ عَلَيْنَا مِنْ حَقِّهِمْ مَا قَدْ وَجَبَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَب… .۲
عمل شب جمعۀ اول ماه رجب، «لَیْلَهُ الرَّغَائِب»
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دربارۀ فضایل ماه رجب می‌فرماید: «… لیکن از شب جمعۀ اول این ماه غفلت مورزید؛ زیرا این شب، شبی است که فرشتگان آن را «لَیْلَهُ الرَّغَائِب» (شب دست‌یافتن به امور مورد رغبت و علاقه) می‌نامند؛ زیرا زمانی‌که یک‌سوم از شب جمعۀ اول این ماه سپری می‌شود، هیچ فرشته‌ای در آسمان‌ها و زمین باقی نمی‌ماند مگر آنکه در کعبه و پیرامون آن گرد می‌آیند و خداوند بر آنها اشراف نموده و نظر افکنده و خطاب به آنها می‌گوید: «ای فرشتگان من! هر حاجتی دارید از من بخواهید». فرشتگان می‌گویند: «پروردگارا! حاجت ما از تو این است که روزه‌دارانِ ماه رجب را بیامرزی». خداوند –تبارک‌وتعالی - می‌فرماید: چنین کردم».
برای آگاهی بیشتر از اعمال این ماه، به کتاب اقبال‌الاعمال، باب اعمال ماه رجب مراجعه فرمایید.
